Cuộc sống cũ xưa giữa trung tâm hoa lệ
Chung cư Lý Tự Trọng là căn chung cư cũ khá nổi tiếng ở Sài Gòn. Nằm trên con đường cùng tên tại trung tâm quận 1, ngay góc ngã tư Đồng Khởi – Lý Tự Trọng, đối diện trung tâm thương mại Vincom sầm uất, chung cư Lý Tự Trọng nhiều năm qua đã trở thành một “điểm đến” quen thuộc để giới trẻ dạo chơi ở khu trung tâm.
Tòa nhà chung cư này được xây dựng từ trước năm 1975, đến nay đã xuống cấp, cũ kĩ. Tuy nhiên, trái ngược với vẻ bề ngoài già nua, phía bên trong của tòa chung cư vẫn còn nhiều điều thú vị. Kiến trúc chung cư theo kiểu Pháp, cho đến nay vẫn còn giữ lại nhiều chi tiết xưa như cầu thang đúc, thanh chắn bằng sắt có hoa văn cổ điển, thang máy hộp có cửa sắt kéo... Nhiều năm trước, các căn hộ trong chung cư Lý Tự Trọng đã được nhiều người thuê để làm kinh doanh, tận dụng thế mạnh kiến trúc cổ và vị trí đắc địa. Những người kinh doanh sau khi thuê lại đã sửa chữa, trang trí lại nhưng vẫn theo phong cách cổ điển để hòa nhịp với thiết kế chung của tòa nhà. Vì thế, từ bên ngoài phố xá đang ồn ã, bước chân vào bên trong chung cư Lý Tự Trọng, người ta như được thấy một thế giới khác, với cầu thang cũ kĩ, những mảng tường ố màu, những căn hộ màu sắc và trang trí vintage, những ban công kiểu xưa, các cửa hàng tranh vẽ, lưu niệm, thời trang, cửa hàng cà phê hay quán ăn đều mang màu sắc sống chậm, như những thước phim Hồng Kông (Trung Quốc) cũ.
Chính vì thế, dẫu là một tòa nhà cũ kĩ, nhưng chung cư Lý Tự Trọng không bao giờ vắng bóng người ra vào. Đặc biệt là giới trẻ, họ thường đến nơi đây để thực hiện các bộ ảnh với phong cách xưa, hay tham quan, mua sắm ăn uống.
Đáng ngạc nhiên là giữa trung tâm thành phố cực kì sầm uất, bên trong một tòa nhà tấp nập người ra vào, ngày tầng 5 của chung cư lại tồn tại một “cuộc sống khác”. Chung cư Lý Tự Trọng là tòa nhà có 5 tầng, trong đó có 4 tầng dưới cho thuê hầu hết để kinh doanh. Chỉ có tầng 5 đang nguyên vẹn là nơi sinh sống của nhiều hộ dân. Hoàn toàn khác với 4 tầng còn lại và không gian bên ngoài, tầng 5 chung cư Lý Tự Trọng khá lộn xộn. Các căn phòng được chia nhỏ hết mức có thể, đồ đạc người dân để tràn ra cả hành lang. Những căn phòng nhỏ hẹp hơn chục mét vuông ấy là nơi sinh sống của cả một gia đình nhiều thành viên. Hầu hết cư dân trên tầng 5 đều là những người lao động thu nhập thấp. Điều kiện sinh hoạt khá vất vả, nhưng các gia đình nơi đây đều hài lòng với nơi ở của mình và không muốn chuyển đi nơi khác. Ông Nguyễn Văn Hiệp 57 tuổi, Trưởng ban Quản trị chung cư, đồng thời làm dịch vụ giữ xe ở tầng 1 chung cư cho biết, hiện nay tại tầng 5 chung cư có 27 hộ dân sinh sống. Tuy không gian sống có hơi chật chội nhưng theo ông Hiệp, vì ở tầng 5 nên tầm nhìn cũng thoáng rộng, gió mát. Đồng thời, “sống đâu quen đấy”, những người lao động nơi đây đã quen với không gian, nhịp sống này hàng chục, vài chục năm. Có những gia đình là bạn bè, bà con thân thiết, rất đoàn kết với nhau. Một điều quan trọng khiến bà con gắn bó với chung cư bởi đây là khu vực trung tâm, họ đã quen với những công việc mưu sinh ở nơi này, như làm giữ xe, phục vụ nhà hàng, bán nước vỉa hè..., đi nơi khác thì khó mà thích nghi được.
Cũng nổi tiếng không kém chung cư Lý Tự Trọng là chung cư 42 Nguyễn Huệ. Đây là chung cư cũ, được xây dựng từ trước năm 1975, tọa lại ngay khu vực phố đi bộ đông đúc. Chung cư cũ kĩ này được gọi là “tổ hợp kinh doanh độc đáo” bởi hàng trăm căn hộ trong chung cư đã được cho thuê, sửa chữa thành nơi kinh doanh. Mặt tiền của chung cư đối lập với kiến trúc cũ xưa là những bảng hiệu quảng cáo và cách trang trí độc đáo, nhiều màu sắc khiến căn chung cư nổi bật lên giữa lòng thành phố hiện đại như một bức tranh cổ điển. Bên trong căn chung cư, vẫn còn những căn hộ xuống cấp mà người dân “bám trụ” để mưu sinh.
Còn có thể kể đến cư xá Hào Sĩ Phường tọa lạc ở khu vực sầm uất nhất quận 5. Đây là khu cư xá trăm năm tuổi của người Hoa, được gọi là “con hẻm thi vị nhất Sài Gòn”.
Có thời điểm, cư xá Hào Sĩ Phường nổi lên như một điểm đến hấp dẫn để giới trẻ check in, chụp ảnh. Ban đầu, người dân chung cư rất niềm nở đón tiếp, nhiều nhà dân tận dụng để kinh doanh nước uống, mặt hàng lưu niệm. Tuy nhiên, sự phiền toái quá nhiều từ phía khách tham quan thiếu ý thức đã khiến người dân ở đây quyết định treo bảng hạn chế tiếp khách. Chị Thảo, 35 tuổi, sống ở hẻm Hào Sĩ Phường cho biết: “Đa phần các căn nhà nơi đây đều là của cha, ông để lại. Chúng tôi quen nếp sống bình an mà vui vẻ. Hồi đông người tấp nập kéo đến cũng thấy vui, nhộn nhịp hẳn, nhưng một thời gian thấy mệt với gây ra nhiều cái không hay, nên chúng tôi hạn chế khách là cũng muốn giữ gìn nếp sống quen thuộc của mình”.
Sài Gòn còn có hàng trăm chung cư, cư xá cũ như thế. Bên ngoài cổ kính, cũ kĩ, thậm chí xuống cấp, bên trong là nơi sống của bao thế hệ tiếp nối: Chung cư Thanh Đa, chung cư Tôn Thất Thuyết, chung cư Vĩnh Hội, chung cư Trần Hưng Đạo... Sự đối lập giữa thế giới xô bồ, ồn ã bên ngoài và không gian xưa cũ bên trong chính là nét đặc sắc tạo nên sức hút cho các chung cư cổ.
Mặt trái của những vẻ đẹp cổ điển
Tuy nhiên, bên cạnh cái thú vị, thi vị thì không thể phủ nhận một sự thật là các chung cư cũ mang nét đẹp cổ điển cũng chính là những tòa nhà đã xuống cấp, hư hại, có khả năng gây nguy hiểm cho người dân đang sống bên trong.
Như chung cư Thanh Đa đang “nổi” với những bộ ả
 |
Chung cư 42 Nguyễn Huệ mang vẻ đẹp độc đáo, cũ kĩ giữa trung tâm thành phố hoa lệ. (Ảnh tư liệu) |
nh xưa cũ, clip “hoài cổ” của giới trẻ hiện nay. Trên ảnh và phim thì nên thơ là thế, nhưng ngoài đời, nhiều lô nhà của khu cư xá đã xuống cấp nghiêm trọng. Hành lang nhếch nhác, đọng nước, các mảng tường đã tróc lở, thậm chí xà nhà cũng đã bung, vôi vữa chực rơi xuống đầu người đi bên dưới, nguy hiểm rình rập cuộc sống nhiều người dân ở đây. Từ năm 2010, TP HCM đã có chủ trương tháo dỡ, xây mới cư xá này để chỉnh trang đô thị, đảm bảo an toàn nơi ở mới cho người dân. Đến nay chỉ hoàn tất di dời được khoảng gần 300 hộ dân. Còn lại khoảng 1.278 hộ.
Một số chung cư như chung cư Lý Tự Trọng, Hào Sĩ Phường, 42 Nguyễn Huệ... cũng nằm trong danh sách chung cư xuống cấp, cần tu bổ hoặc tháo dỡ.
Theo thống kê của Sở Xây dựng, TP HCM có 474 chung cư cũ với 573 lô được xây dựng trước năm 1975. Qua kiểm định chất lượng, có 14 chung cư cấp D (bị hư hỏng nặng, nguy hiểm), 116 chung cư cấp C, 332 chung cư cấp B, 12 chung cư đã tháo dỡ hoặc chuyển mục đích.
Có 4/14 chung cư bị hư hỏng nặng được tháo dỡ hoàn toàn. Ngoài ra, có 199 chung cư xây dựng trước năm 1975 được cải tạo, sửa chữa với tổng mức đầu tư gần 276 tỷ đồng.
Tuy nhiên, việc cải tạo, sửa chữa chung cư cũ tại TP HCM không phải dễ dàng do vướng nhiều khó khăn liên quan đến nguồn vốn cũng như sự thay đổi cuộc sống của người dân. Nhiều chung cư dự định chỉnh trang cả chục năm nay, nhưng ngày càng xuống cấp thậm tệ mà chưa được tu bổ do thiếu vốn. Nhiều chung cư phải tháo dỡ, đã có khu tái định cư nhưng do bồi thường chưa thỏa đáng, hoặc người dân sang nơi ở mới không thích nghi về công việc, khó kiếm công ăn việc làm nên đã từ chối di dời, dẫn đến việc di dời bị kéo dài năm này qua năm khác.
Trong kế hoạch chỉnh trang đô thị của TP HCM ban hành năm 2021 đặt mục tiêu hoàn thành cải tạo, sửa chữa theo hiện trạng 246 chung cư cũ nhưng đến nay các sở, ban, ngành vẫn chưa thống nhất việc bố trí nguồn vốn để thực hiện, dẫn đến tiến độ bị chậm trễ.
Năm 2022, UBND TP HCM đã ban hành quyết định uỷ quyền, phân công cho UBND các quận, huyện, TP Thủ Đức quyền tự quyết việc cải tạo các chung cư cũ xây dựng trước năm 1975, nhằm đẩy nhanh tiến độ cải tạo, xây dựng lại hàng trăm chung cư xuống cấp trên địa bàn. Người dân sinh sống trong các khu chung cư cũ, xuống cấp hy vọng sẽ có một “cuộc sống mới”, hoặc được cải tạo lại chung cư cũ, vẫn được ở không gian quen thuộc nhưng không phải sống trong căn hộ cũ nát nữa, hoặc được tái định cư ở những địa điểm phù hợp, tạo điều kiện để họ có sinh kế kiếm sống ổn định, lâu dài.
