Liên quan đến thông tin về việc một số dự án điện mặt trời (ĐMT) tại Việt Nam lúc đầu được giao cho các nhà đầu tư Việt Nam, nhưng sau này sẽ được chuyển nhượng cho các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư, sở hữu, quản lý vận hành, ngày 18/5, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) đã có thông tin chính thức.
Phù hợp với Luật Đầu tư
Theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg ngày11/4/2017 và Quyết định số13/2020/QĐ -TTg ngày 6/4/2020 về cơ chế khuyến khích phát triển ĐMT, nhà đầu tư nước ngoài được phép tham gia đầu tư ĐMT theo các quy định và tuân thủ pháp luật về đầu tư nước ngoài tại Việt Nam.
Tính đến hết ngày 11/5/2020, đã có 92 dự án hoặc một phần dự án ĐMT và 10 dự án hoặc một phần dự án điện gió với tổng công suất gần 6.000 MW đã vận hành thương mại. Một số dự án điện gió, ĐMT đã được các nhà đầu tư Việt Nam chuyển nhượng một phần hoặc toàn bộ dự án dưới hình thức liên doanh, chuyển nhượng cổ phần... cho các nhà đầu tư nước ngoài đến từ Thái Lan, Philippines, Trung Quốc, Singapore, Saudi Arabia....
Bộ Công Thương thấy rằng, việc chuyển nhượng toàn bộ hoặc một phần dự án đầu tư là hoạt động bình thường trong cơ chế thị trường và được quy định trong Luật Đầu tư. Quy định của pháp luật cho phép chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư nước ngoài, đáp ứng đủ các điều kiện chuyển nhượng dự án đầu tư thuộc ngành nghề có điều kiện. Theo quy định hiện nay, việc chuyển nhượng dự án, thay đổi cổ đông... do Sở/Bộ Kế hoạch và Đầu tư thụ lý giải quyết tùy theo quy mô dự án.
Thông thường đối với các dự án điện than, điện khí đầu tư theo hình thức BOT, hay các dự án điện khí đang đề nghị đầu tư thường yêu cầu có bảo lãnh Chính phủ trong triển khai dự án. Tuy nhiên, hiện nay các dự án điện mặt trời, điện gió triển khai đầu tư hoàn toàn không có bảo lãnh Chính phủ.
“Trong bối cảnh hiện nay, việc các nhà đầu tư tư nhân trong và ngoài nước tham gia đầu tư phát triển nguồn điện mà không cần bảo lãnh Chính phủ là điểm tích cực trong thu hút đầu tư vào ngành điện. Ngoài ra, nhà đầu tư nước ngoài thường có kinh nghiệm và năng lực tốt hơn trong đầu tư, quản lý vận hành nhà máy. Sự tham gia của các nhà đầu tư nước ngoài trong các dự án điện sẽ mang lại lợi ích tổng thể tốt hơn cho nhà đầu tư và xã hội”, Bộ Công Thương chỉ ra lợi thế.
Cơ chế đấu thầu thay thế cho giá FIT
Đối với nội dung liên quan đến mức giá hỗ trợ phát triển năng lượng tái tạo (Feed-in Tariff - FIT) dành cho ĐMT tại Việt Nam là quá cao, Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo cho biết, các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài chỉ đầu tư khi các dự án mang lại hiệu quả, có lợi ích cho họ. Vì vậy, giá điện phải được thiết kế để đảm bảo lợi ích cho nhà đầu tư mới hi vọng thu hút được đầu tư.
Với giá FIT của các dự án ĐMT vừa qua được đánh giá là hấp dẫn, bởi giá điện của một dự án ĐMT trong 10 năm gần đây do tiến bộ của khoa học công nghệ nên đã giảm rất nhanh. Từ mức 9,35 USc/kWh năm 2017 chỉ còn 7,09 cent/kWh năm 2019 (đối với các dự án điện mặt trời mặt đất).
“Việc các nhà đầu tư nước ngoài thông qua các nhà đầu tư trong nước để tham gia các dự án đầu tư là tín hiệu tốt trong việc thu hút đầu tư đối với ngành điện. Các nhà đầu tư nước ngoài có tiềm lực tốt về vốn, công nghệ, kinh nghiệm đầu tư, vận hành nhà máy... khi kết hợp giữa nhà đầu tư trong nước sẽ mang lại hiệu quả tốt hơn cho dự án và cho nhà đầu tư”, Bộ Công Thương chỉ rõ.
Theo Bộ Công Thương, trong giai đoạn trước đây, khi chi phí phát triển nguồn điện năng lượng tái tạo cao hơn so với các nguồn điện truyền thống, để thúc đẩy phát triển, Việt Nam áp dụng cơ chế giá FIT là công cụ chính sách phổ biến được sử dụng bởi hầu hết các nước trên thế giới.
Cơ chế giá FIT là công cụ hữu hiệu thúc đẩy phát triển nhanh nguồn điện năng lượng tái tạo, đặc biệt đối với những thị trường mới như Việt Nam, nhờ có những ưu điểm sau: giá ưu đãi với thời gian dài hạn (20 năm) tạo tính minh bạch trong đánh giá tính khả thi và huy động nguồn vốn cho dự án; cam kết của chính phủ về ưu tiên huy động điện phát từ nguồn năng lượng tái tạo; rút ngắn thời gian đàm phán hợp đồng mua bán điện, tiết kiệm thời gian, kinh phí cho nhà đầu tư…
Tuy nhiên, Bộ Công Thương cũng thừa nhận, cơ chế giá FIT cũng có một số hạn chế bởi các dự án tập trung phát triển tại khu vực có tiềm năng tốt dẫn đến quá tải lưới điện tại một số khu vực, gia tăng cạnh tranh về đất đai. Mặt khác, giá FIT khó có thể phản ánh sát và kịp thời sự thay đổi giá công nghệ của thị trường nên thường dẫn tới sự phát triển “nóng” ngoài mong muốn.
Do đó, trong giai đoạn tới, khi thị trường năng lượng tái tạo Việt nam phát triển, công nghệ năng lượng tái tạo có những tiến bộ vượt bậc, chi phí công nghệ giảm mạnh, năng lượng tái tạo có thể cạnh tranh với nguồn năng lượng truyền thống, cần chuyển sang cơ chế mới để khắc phục các hạn chế nêu trên. Vì vậy, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo Bộ Công Thương nghiên cứu, đề xuất áp dụng cơ chế đấu thầu cho phát triển nguồn năng lượng tái tạo thay thế cho cơ chế FIT.
