Thông tin được đưa ra tại Hội thảo “Chuyển giao doanh nghiệp nhà nước (DNNN) về SCIC” do Viện Nghiên cứu quản lý Kinh tế TW (CIEM) tổ chức sáng qua 21/2.
Dùng dằng …
Theo báo cáo của CIEM, đến nay còn khoảng 234 DNNN thuộc diện chuyển giao nhưng chưa được chuyển giao về cho SCIC. Trong đó mới thống nhất được danh sách 61 DN, còn 173 DN chưa thống nhất được việc chuyển giao. Đáng chú ý, trong số 61 DN, Thủ tướng Chính phủ đã có chỉ đạo các bộ, UBND tỉnh thực hiện chuyển giao trước quý I/2017 nhưng đến nay các DN vẫn chưa hoàn thành việc chuyển giao.
Trong số 173 DN chưa thống nhất được việc chuyển giao, có 141 DN thuộc UBND các tỉnh, TP (trong đó TP HCM 50 DN, Gia Lai 15 DN, Thừa Thiên - Huế 13 DN, Bình Định 11 DN, Điện Biên 7); 32 DN thuộc các Bộ, ban ngành TW (nhiều nhất là Bộ Công Thương 8 DN, Bộ GTVT 5 DN, Bộ NN&PTNT 5 DN, Bộ VH TT& DL 10 DN và Bộ Y tế 4 DN).
Báo cáo của SCIC cũng cho biết, luỹ kế đến nay, cơ quan này đã tiếp nhận quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại hơn 1.000 DN, tổng vốn hoá là 9.900 tỷ đồng (theo giá thị trường là hơn 15.000 tỷ đồng), mới bằng 1% tổng vốn nhà nước tại các DN, trong đó hơn 80% DN nhỏ, hoạt động kém hiệu quả. Đặc biệt, số DN chuyển về SCIC thuộc diện kiểm soát đặc biệt, thua lỗ chiếm gần 7%.
Theo ông Nguyễn Hồng Hiển, Phó Tổng Giám đốc SCIC, số DN tiếp nhận giảm dần qua các năm, nhất là từ năm 2009 đến nay. Cụ thể năm 2006 là 222 DN, năm 2007 là 622 DN thì 3 năm gần đây (2014, 2015, 2016) số DN tiếp nhận chỉ còn 14, 12 và 22 DN.
Đại diện SCIC cho biết, thời gian qua, Thủ tướng Chính phủ, Bộ Tài chính đã có nhiều văn bản chỉ đạo và SCIC đã nỗ lực chủ động phối hợp với các bộ, UBND tỉnh, TP triển khai việc chuyển giao DN, nhưng thực tế nhiều bộ, ban ngành và địa phương chưa quan tâm đúng mức và chỉ đạo việc chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn của DN cho SCIC.
“Dù Thủ tướng Chính phủ có chỉ đạo tại Công văn 10382/VPCP-ĐMDN ngày 11/12/2015, các tập đoàn, tổng công ty nhà nước không được bán bớt phần vốn nhà nước tại các công ty con, công ty liên kết, trước khi bàn giao về SCIC. Tuy nhiên, một số tập đoàn, tổng công ty vẫn tiến hành bán vốn”, ông Hiển cho hay.
Phó Viện trưởng CIEM, ông Phan Đức Hiếu cũng cho rằng, cơ sở pháp lý của việc chuyển giao vốn nhà nước về SCIC cũng khá đầy đủ và rõ ràng gồm: Nghị định 151/2013/NĐ-CP của Chính phủ; Thông tư 118/2014/TT-BTC của Bộ Tài chính. Ngoài ra còn một loạt văn bản chỉ đạo quan trọng của Thủ tướng Chính phủ liên quan đến công tác chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước về SCIC.
“Phản ánh từ thực tế cho thấy vẫn có hiện tượng một số bộ, ngành và địa phương chưa tích cực thực hiện chuyển giao quyền đại diện chủ sở hữu vốn nhà nước tại DN về SCIC, thậm chí trì hoãn việc chuyển giao DN đủ điều kiện chuyển giao…”, ông Hiếu cho hay.
1001 lý do để trì hoãn
Theo đại diện Bộ Công Thương, Bộ “luôn luôn sẵn sàng, chắc chắn, nghiêm túc thực hiện bất cứ lúc nào” việc chuyển giao theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, nhưng thực tế có nhều vướng mắc. Đại diện Bộ này dẫn trường hợp TCty Thép Việt Nam đã CPH từ năm 2008 nhưng đến nay vẫn chưa quyết toán xong.
“TCty Thép là DN lớn có khoảng 50 đơn vị thành viên, họ có diện tích đất rất lớn. Khi CPH xong, việc sắp xếp lại đất đai rất khó khăn. Bộ đã có văn bản báo cáo Thủ tướng nhưng 6 tháng rồi vẫn chưa có ý kiến chỉ đạo”, Vụ Phó Vụ Đổi mới DN, Bộ Công Thương chia sẻ.
Đặc biệt, TCty Thép còn có 1 trong só 12 dự án thua lỗ của Bộ Công Thương nên việc chuyển giao là rất khó khăn. Đại diện Bộ Công Thương cũng đề nghị SCIC cần có cán bộ chuyên ngành để phát huy hiệu quả sử dụng đồng vốn được tốt hơn.
Đại diện Bộ GTVT cũng thẳng thắn khi cho rằng có DN không muốn ra khỏi Bộ vì dù sao Bộ cũng thấu hiểu hơn, tạo điều kiện cho DN gia nhập thị trường tốt hơn.
Trong khi đó, đại diện tỉnh Hà Tĩnh cũng tỏ ra băn khoăn: “Đồng ý là chuyển giao nhưng người quản lý này là ai?”. Địa phương này đề nghị Chính phủ nên cân nhắc đối với lĩnh vực công ích nên CPH bởi nhiều nhà thầu muốn tham gia vào lĩnh vực này.
Đại diện của Điện Biên cho rằng, đối với DN làm ăn hiệu quả thì việc chuyển giao đơn giản, nhưng khó nhất vẫn là DN hoạt động không hiệu quả, rất mất thời gian và chưa có sự phối hợp.
Theo ông Phan Đức Hiếu, thực ra sự phối hợp, thống nhất danh mục DN chuyển giao chưa đạt kết quả mong muốn do một số bộ, ngành, địa phương muốn giữ lại DN để quản lý (nhất là đối với Công ty TNHH một thành viên) hoặc để tiến hành bán phần vốn nhà nước tại DN (đối với DN đã CPH). “Tuy nhiên, có ý kiến phản ánh SCIC không muốn tiếp nhận các DN có tình hình sản xuất kinh doanh không thuận lợi”, ông Hiếu nói.
Theo Viện trưởng CIEM, TS Nguyễn Đình Cung, chừng nào còn cơ chế xin - cho thì vẫn có DN không muốn chuyển giao vốn về SCIC, có thể DN có lợi, bộ, ngành, địa phương có lợi nhưng nhìn tổng thể chung là không có lợi. Theo ông, cần có lối thoát cho xung đột cơ chế này.
Chuyên gia kinh tế, TS Nguyễn Tiến Cường cho rằng, nên đặt vấn đề này trong đề án cơ quan chuyên trách để thống nhất quản lý. “Đương nhiên chuyển phần vốn nhà nước về SCIC quản lý hiệu quả hơn cơ chế cũ là dàn trải ở các bộ, ngành, nhưng cần mổ xẻ sâu hơn nguyên nhân chậm hay không muốn chuyển giao theo đặc thù của từng bộ, ngành, địa phương để có hướng xử lý”, ông Cường đề nghị.
Theo đề xuất của CIEM, cần sửa đổi, bổ sung quy định về đối tượng DN thuộc diện chuyển về SCIC theo tiêu chí mới về phân loại DNNN (Quyết định 58/2016/QĐ-TTg), không cần thiết phải xác định đối tượng chuyển giao là DN độc lập hay nhóm công ty, tổng công ty…
Đối với DN đã xác định là đối tượng thuộc diện chuyển giao về SCIC thì áp dụng cơ chế bàn giao nguyên trạng. Theo đó, DN đã hoàn thành CPH thuộc đối tượng chuyển giao về SCIC thì có thể chuyển giao ngay, không chờ phê duyệt quyết toán vốn lần hai. Sau khi tiếp nhận, SCIC tiếp tục phối hợp với cơ quan quyết định CPH thẩm tra báo cáo tài chính trình cấp có thẩm quyền phê duyệt.
