Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho người nghiện ma túy tổng hợp

Những năm gần đây xu hướng sử dụng các loại ma túy tổng hợp dạng amphetamine (ATS) ngày càng tăng. Tùy thuộc vào thời gian sử dụng mà nó xuất hiện những rối loạn tâm lý như hoang tưởng, ảo giác, tự tưởng tượng mình là vĩ nhân, có khả năng bay như chim, có khả năng tiên đoán hoặc nghe được những lời của người xưa, tự tưởng tượng mình là nhà tiên tri… rồi gây ra những hậu quả khôn lường. 

Số người nghiện ma túy tổng hợp đang gia tăng nhanh chóng

Nếu như trước đây ở Việt Nam tình trạng nghiện chủ yếu là các chất dạng thuốc phiện như mooc phin, heroin, cocain và một số chất khác tương tự thì trong thời gian gần đây tình trạng nghiện ma túy tổng hợp dạng amphetamine lại có xu hướng gia tăng rất nhanh chóng. Dù chưa có một báo cáo chính thức nhưng những con số gần đây cho thấy thanh niên trẻ nghiện các chất này tăng lên rất nhanh ở khu vực TP HCM, Hà Nội và một số thành phố lớn khác.

Hậu quả của việc nghiện ma túy tổng hợp rất khôn lường. Tùy thuộc vào thời gian sử dụng mà nó xuất hiện những rối loạn tâm lý như hoang tưởng, ảo giác, tự tưởng tượng mình là vĩ nhân, có khả năng bay như chim, có khả năng tiên đoán hoặc nghe được những lời của người xưa, tự tưởng tượng mình là nhà tiên tri… Ví dụ như những vụ cắt chân, cắt tay, thảm sát, bơi ra giữa hồ nước, trèo lên lan can… đều là những hậu quả của rối loạn về mặt tâm thần đối với những bệnh nhân nghiện ma túy tổng hợp này.

Đây là một trong những tình trạng rất đáng báo động không những đối với y tế công cộng mà còn là vấn đề về an ninh an toàn trật tự xã hội. 

Hiện nay, theo thống kê có đến hơn 200 loại ma túy tổng hợp. Và theo báo cáo của các chuyên gia quốc tế, nguồn cung ma túy tổng hợp chủ yếu là từ Trung Quốc và Myanma, là những nơi có thể sản xuất ra nhiều ma túy tổng hợp. Việt Nam cũng có thể có tình trạng trung chuyển. Và không chỉ ở châu Á, thế giới cũng đang phải đối mặt với tình trạng này như Úc có trên 1 triệu người nghiện ma túy tổng hợp. Nước Úc đã phải kêu gọi và coi đây là “dịch” ma túy đá.

Chưa có thuốc điều trị đặc hiệu

Nếu như với các chất dạng thuốc phiện như mooc phin, heroin, cocain có thể dùng methadone để điều trị đã đem lại những hiệu quả rất tích cực không chỉ riêng trong lĩnh vực y tế mà còn đảm bảo trật tự an ninh xã hội với tỷ lệ trộm cắp giảm rõ rệt thì các chất ma túy tổng hợp dạng amphetamine lại chưa tìm được thuốc điều trị đặc hiệu.

Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết: “Để đối phó với tình trạng gia tăng số người nghiện ma túy tổng hợp, rất nhiều nước trên thế giới đã triển khai một loạt các biện pháp. Cũng có nhiều bài học kinh nghiệm, nhiều bài học thành công, ví dụ như chương trình Matrix, hay vấn đề về dùng thuốc cũng được nghiên cứu thực hành nhiều, vấn đề về hỗ trợ cộng đồng, mô hình phối hợp giữa các ngành các cấp như Thái Lan đã làm tại cộng đồng và đạt được những hiệu quả.

Nhưng tựu chung lại, các kết luận của các chuyên gia cho rằng đến thời điểm hiện nay thì các thuốc và các điều trị bằng y học không có nhiều hiệu quả như mong muốn. Đây là vấn đề rất khó khăn vì với trên 200 chất như vậy mà không có thuốc nào mang tính đặc hiệu cho ma túy tổng hợp này. Điều nguy hiểm nữa là ngày càng có nhiều loại thuốc mới được sử dụng mà chúng ta chưa biết”.

Trước thực trạng trên, các giáo sư nổi tiếng về điều trị ma túy từ nhiều nước trên thế giới cho rằng cần phải triển khai quản lý tại cộng đồng, hỗ trợ về mặt tâm lý và triển khai một cách đồng bộ với sự vào cuộc của tất cả các ban ngành đoàn thể.

“Trước đó, Thái Lan và một số nước khác cũng đã tập trung nhiều vào trong y tế nhưng sau đó thấy rằng những vấn đề về hỗ trợ xã hội, công ăn việc làm… là những vấn đề hết sức quan trọng. Người ta tổng kết chỉ 12% trong tổng số những người ở Thái Lan cần phải điều trị, còn dưới những trường hợp đó thì chỉ cần quản lý tại cộng đồng” - Thứ trưởng Nguyễn Thanh Long lấy dẫn chứng. 

Thông tin từ TS. Kiều Công Thủy cũng cho biết, trong năm 2016, Bệnh viện Tâm thần Trung ương đã tiếp nhận vài trăm trường hợp nghiện ma túy tổng hợp và đều bị rối loạn tâm thần, hoang tưởng, trầm cảm, lo âu, có trường hợp đã đòi tự sát. Những người tìm đến bệnh viện đều đã sử dụng ma túy tổng hợp từ 3 năm trở lên, duy nhất có một trường hợp sử dụng được 1 năm. Trong đó, người nhiều nhất là 39 tuổi và thấp nhất 29 tuổi.

Do chưa có phương thức điều trị cho người nghiện ATS nên Việt Nam đang áp dụng mô hình của Viện Matrix là chủ yếu trị liệu tâm lý, không phải điều trị bằng thuốc nhằm hỗ trợ phục hồi chức năng cho người nghiện. Những người này đến bệnh viện đều là tự nguyện và được quản lý tại khoa cai nghiện với thời gian điều trị là 4 tháng. Bệnh viện chỉ đánh giá kết quả mô hình chứ chưa đánh giá hiệu quả. Theo các tư vấn viên thông báo thì số người tái nghiện thấp. Tuy nhiên, đây mới là giai đoạn đánh giá bước đầu.