Chính sách độc quyền "đẻ" vàng giả, vàng nhái

Vàng miếng giả đang là nỗi lo của người dân . Ảnh Trần Việt

Chính sách: Không phân biệt

Ngay sau khi Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 03/4/2012 của Chính phủ về quản lý hoạt động kinh doanh vàng có hiệu lực ít lâu, đã có những nghi ngại về việc một số tổ chức, cá nhân đang giữ vàng miếng khác ngoài vàng miếng SJC sẽ gặp bất lợi khi mua bán, trao đổi hoặc hoán đổi sang vàng miếng SJC.

Ông Nguyễn Quang Huy - Vụ trưởng Vụ Quản lý Ngoại hối - khẳng định, “quy định tại Nghị định 24 không phân biệt đối xử giữa vàng miếng SJC và các loại vàng miếng khác. Các loại vàng miếng trên, bao gồm cả vàng miếng SJC và vàng miếng khác thuộc sở hữu hợp pháp của các tổ chức, cá nhân được pháp luật công nhận và bảo vệ, được mua bán, trao đổi tại các tổ chức tín dụng và doanh nghiệp được NHNN cấp Giấy phép kinh doanh mua, bán vàng miếng sau thời hạn chuyển tiếp do NHNN quy định”. Ông Huy, như nhiều quan chức lãnh đạo ngành ngân hàng, cũng khuyến cáo người dân cần bình tĩnh, thận trọng trước các thông tin thất thiệt liên quan đến vàng miếng khác để tránh các thiệt hại không đáng có.

Rõ ràng, người dân có quyền tích trữ, mua bán vàng và quan hệ mua bán trên thị trường vàng miếng là thuận mua vừa bán giữa người dân với cửa hàng vàng. Trên thực tế, tình trạng vàng giả, vàng nhái có thể đã phát sinh từ rất lâu do thói quen mua bán vàng “mọi lúc,  mọi nơi” của người Việt Nam, và nhiều người có thói quen mua bán trao tay mà không bận tâm tới các số liệu nhận biết cũng như nguồn gốc xuất xứ của sản phẩm; phần khác, cũng do hệ thống kiểm định ở Việt Nam chưa phát triển và nặng về thủ tục cũng như mất thời gian. Trong khi đó, việc kiểm soát giao dịch vàng miếng chưa có hành lang pháp lý nên các cơ quan chức năng, đặc biệt là NHNN rất khó có thể kiểm soát chất lượng vàng giao dịch trên thị trường. 

Chính vì thế, với Nghị định 24/2012/NĐ-CP về quản lý kinh doanh vàng miếng, trong đó có nội dung hạn chế đối tượng kinh doanh vàng chủ yếu là các tổ chức tín dụng và một số Cty kinh doanh vàng lớn, Chính phủ cũng hướng đến mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng về chất lượng và giá cả kim loại quý này.

Vàng nhái: từ đâu ra?

Mặc dầu vậy, bất chấp những câu chữ trên văn bản và khuyến cáo của quan chức, thị trường vàng vẫn có sự vận động riêng của nó. Đầu tiên là việc dân ồ ạt đi bán vàng miếng “phi SJC” với giá “cắt ruột” vì thiệt thòi, rồi chênh lệch giá giữa vàng SJC và phi SJC ngày càng cao, trong khi việc rút ngắn khoảng cách chênh lệch giá giữa vàng trong nước và thế giới dường như chưa có tín hiệu khả quan. Tiếp đến là ngay cả việc bán vàng SJC cũng không phải “suôn sẻ” như người dân hằng muốn, vì khi đi đem vàng đi bán, khách bị soi từng lỗ phồng trên vỏ đến việc đối mặt với nạn vàng giả, vàng nhái.

Theo đại diện Cty Vàng bạc đá quý Sài Gòn SJC, từ tháng 9/2012 đến nay, Cty này đã phát hiện 463 lượng vàng nhái, giả vàng miếng SJC. Từ đầu tháng 10/2012, để tránh hiện tượng vàng nhái bị đưa vào giao dịch trên thị trường, Cty SJC đã tiến hành dập lại bao bì mới cho vàng miếng SJC. Thực chất đây là một hoạt động bình thường, nhưng vấn đề trở nên nghiêm trọng khi một số người dân mang vàng đến dập lại bao bì đã phát hiện ra vàng của mình là vàng nhái SJC. Hơn nữa, vàng nhái SJC không chỉ đến từ những cửa hàng vàng ngoài thị trường, mà khi người dân rút vàng từ ngân hàng cũng xuất hiện vàng nhái.

Ông Lê Hùng Dũng, Chủ tịch Cty SJC, cho biết –“Giờ vàng nhái tái xuất bởi chênh lệch với giá thế giới cao, khiến các đối tượng liều lĩnh lấy vàng nguyên liệu dập lại hiệu SJC rồi bán ra thị trường hưởng chênh lệch khoảng 2-3 triệu đồng/lượng”.

V vàng nhái là hệ quả của việc đạt được lợi nhuận cao trên cùng một loại sản phẩm nhờ vào một thương hiệu. Chia sẻ với báo giới, TS. Trần Du Lịch, Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, đã từng cho rằng, có thể độc quyền nhà nước giúp dập vàng miếng đúng chất lượng, nhưng không nên biến độc quyền đó thành đặc quyền doanh nghiệp. “Có chuyện khá lạ trên thị trường là vàng không được định giá theo tuổi, mà lại theo thương hiệu, vì vàng phi SJC chỉ cần gia công lại để mang thương hiệu SJC thì giá bán đã tăng hơn giá cũ vài triệu đồng/lượng” – TS.Trần Du Lịch nhận định – “Như thế vàng trở về đúng giá trị của nó hay đó là hệ quả của sự đặc quyền?”.

Ở Việt Nam, cùng với SJC vẫn còn tồn tại một số thương hiệu vàng khác, và dĩ nhiên, chuyện chọn thương hiệu vàng nào để mua là quyền của người dân. Thế nhưng khi Nhà nước xác định vị trí của một thương hiệu, đương nhiên dẫn đến phép so sánh với các thương hiệu khác, và sự phân biệt từ đó mà ra.

Ứng xử thế nào?

Hiện, Vụ Quản lý ngoại hối đang được NHNN giao nghiên cứu để xử lý vấn đề vàng giả, vàng nhái thương hiệu SJC. Tuy nhiên, cho đến khi có thông tin chính thức, thì dù SJC đã đưa ra vỏ bọc hologram mới cho vàng và những dấu hiệu phân biệt thật – giả, thì thị trường cũng có những phản ứng khá thận trọng. Ngay cả SJC cũng gặp không ít khó khăn khi cùng cấp thông tin phân biệt vàng giả, vàng nhái một cách công khai, bởi khi đưa ra thông tin chi tiết để phân biệt thì ngay lập tức các đối tượng làm giả đều có thể điều chỉnh phù hợp. Đại diện Cty này cho rằng, biện pháp tốt nhất là nếu các ngân hàng, công ty vàng có nhu cầu tìm hiểu phân biệt vàng thật và vàng nhái nên liên hệ tổ kiểm định của Cty SJC để được hướng dẫn.

“Việc thay đổi, cung cấp thông tin nhận biết chỉ là biện pháp trước mắt chứ chưa thể giải quyết căn cơ nạn vàng nhái” – một chuyên gia về thị trường vàng chia sẻ - “Nhiều câu hỏi xung quanh thị trường vàng vẫn chưa có lời giải thỏa đáng, ví như thiệt hại của người tiêu dùng ai sẽ là người gánh chịu, hay sự phối hợp giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý Nhà nước trong vấn đề này như thế nào?” Theo đại diện một DN kinh doanh vàng, hiện tượng làm giả có thể còn tiếp diễn và kéo dài nếu như chênh lệch giá vàng cao như hiện nay với mức chênh giá trong nước với giá thế giới quy đổi khoảng 3 triệu đồng/lượng và mức chênh vàng SJC với phi SJC khoảng 1,5 triệu đồng/lượng.

TS. Vũ Đình Ánh, chuyên gia kinh tế, cho rằng vàng SJC được lựa chọn là thương hiệu vàng quốc gia, dập theo chỉ đạo của NHNN nên tất cả vàng nhái SJC có thể được coi là một hình thức in tiền giả và cần được đối xử như hoạt động in tiền giả. Nghĩa là các bộ, ban, ngành sẽ cùng tham gia điều tra, xử lý theo quy trình pháp luật. Và từ đó cũng sẽ điều tra được xem liệu có ngân hàng nào cố tình trong việc tiêu thụ hàng nhái.

Còn ông Lê Hùng Dũng – Chủ tịch HĐQT Cty SJC – thì đưa ra khuyến cáo, dù lo ngại về vàng nhái SJC, nhưng người dân không nên hốt hoảng. “Người mua vàng, có vàng SJC nên bình tĩnh. Giải pháp hiện nay là người dân mua vàng ở đâu nên đến đó bán, tốt nhất là đến các đại lý của SJC để được kiểm định (miễn phí). Nếu dính phải vàng nhái thì đến chỗ đã mua để được giải quyết” – ông Dũng chia sẻ với báo chí – “Với những người mua vàng từ lâu, xác suất vàng giả sẽ ít hơn bởi thực tế vàng giả SJC chỉ xuất hiện nhiều khoảng vài tháng nay. Chúng tôi tính đề xuất phương án mua vàng nhái SJC rồi bù chênh lệch cho người dân, nhưng đồng ý hay không tùy thuộc cơ quan quản lý vì Cty SJC giờ chỉ là đơn vị gia công, còn quyền sở hữu thuộc Nhà nước”.

Tại buổi họp báo Chính phủ chiều 28/10, ông Nguyễn Quang Huy - Vụ trưởng Vụ Quản lý ngoại hối (NHNN), cho biết, theo Nghị định 24/2012/NĐ-CP ngày 3/4/2012 về quản lý hoạt động kinh doanh vàng và Thông tư 12/2012/TT-NHNN ngày 24/4/2012, các tổ chức tín dụng dừng huy động, cho vay vàng kể từ ngày 24/11/2012, NHNN sẽ đứng ra mua vàng nếu người dân muốn bán để chuyển đổi sang tiền đồng, với mục đích chống “vàng hóa” nền kinh tế và huy động nguồn lực cho phát triển. Tuy nhiên, việc NHNN đứng ra mua vàng của dân cũng không thể diễn ra ngay lập tức được, do vậy, NHNN đang tổ chức một mạng lưới mua – bán vàng đáp ứng đủ yêu cầu theo tinh thần của Nghị định 24.

Bách Linh