Chính Hữu - Nhà thơ của các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô

Nhà thơ Chính Hữu (tranh sơn dầu của Kevin Bowen).
Nhà thơ Chính Hữu (tranh sơn dầu của Kevin Bowen).
(PLVN) - Với bài thơ Đồng chí (1948), nhà thơ Chính Hữu đã tạo một dấu ấn sâu sắc về vẻ đẹp bình dị mà cao cả của người chiến sĩ trong kháng chiến chống Pháp. 

Sau này, Ngọn đèn đứng gác cũng là tuyệt bút ông sáng tác khi thanh niên cả nước đang trẩy quân vào chiến trường giải phóng miền Nam và được nhạc sĩ Hoàng Hiệp phổ nhạc, càng có sức lay động lớn trong tâm hồn mỗi người...Ngày ấy, ít ai biết bài thơ Ngày về được ông sáng tác năm 1947 và nhạc sĩ Lương Ngọc Trác phổ nhạc ngay sau đó, là tiếng lòng của các chiến sĩ Trung đoàn Thủ đô anh dũng.

1. Năm 2006, kỷ niệm 60 năm Toàn quốc kháng chiến, lần đầu tiên, tôi được nghe các cựu chiến binh - những chiến sĩ của Trung đoàn Thủ đô năm xưa, huân huy chương lấp lánh trên ngực ca vang bài hát Ngày về tại Nhà văn hóa Thông tin thành phố. Nhạc sĩ Lương Ngọc Trác hứng khởi hát cùng đồng đội. Âm hưởng vừa hào hùng vừa bi tráng của bài hát cuốn tôi vào không khí hào sảng của các chiến sĩ đã từng "Quyết tử cho Tổ quốc quyết sinh". Thật tiếc là nhà thơ Chính Hữu, tác giả của bài thơ Ngày về lúc đó đang phải chiến đấu níu giữ lại cuộc sống trên giường bệnh.

Khi tôi tìm đến ông để viết bài thì ông đã về cõi vĩnh hằng mùa đông năm 2007, để lại bao tiếc thương cho đồng đội và để lại cho đời những bài thơ rất hàm súc, kiệm lời mà lấp lánh mãi trong lòng độc giả yêu thơ.

Nhà thơ Chính Hữu, tên thật là Trần Đình Đắc, quê gốc ở Can Lộc (nay là huyện Lộc Hà), tỉnh Hà Tĩnh. Ông chào đời ở Vinh năm 1926 và gắn bó với Hà Thành khi học trường Văn Lang ở phố Lý Quốc Sư. Đỗ Tú tài phần thứ nhất, ông tiếp tục học trường Luis Paxtơ, lấy bằng Tú tài toàn phần. Đó cũng là lúc ông được tuyên truyền và tham gia Dân chủ Đảng. Sau khi tốt nghiệp, theo lời khuyên của cha, ông vào Vinh, nơi cha ông làm việc, để tuyên truyền đường lối cách mạng của Việt Minh và tham gia khởi nghĩa. Sau đó, ông là Bí thư Thanh niên Cứu quốc thành phố Vinh.

Hình ảnh minh họa cho bài thơ "Đồng chí".
Hình ảnh minh họa cho bài thơ "Đồng chí".  

Những ngày Hà Nội sôi sục chuẩn bị kháng chiến, ông được trở lại Hà thành, cùng anh em củng cố đại đội tự vệ Hàng Gai thuộc khu Đông Thành của Liên khu I. Nhưng rồi khả năng văn chương của chàng thư sinh đã lọt vào "tầm ngắm" của ông Hoàng Đức Nghi mà anh em ngày ấy gọi thân mật là Nghi “gù”, "duyệt" ngay ông vào Ban Tuyên truyền, làm tờ báo Chiến thắng của Liên khu I. Tờ báo chỉ nhỏ bằng tờ giấy A4 bây giờ, nhưng lại thật sự là người bạn của cán bộ chiến sĩ, nó thôi thúc các chiến sĩ gìn giữ, giành lại từng ngôi nhà, góc phố...

Những ai đã quyết tử với quân thù cho đến ngày 17/2/1947 sẽ không bao giờ quên, trong đội hình lui quân, tiểu đoàn 103 đi sau cùng có nhiệm vụ đốt lửa để nghi binh quân địch. Ký ức ấy sống dậy trong ông những ngày Trung đoàn Thủ đô đóng quân ở Đại Từ: "Nhớ biết bao những mái nhà hoang/ Bức tường đổ điêu tàn ta từng trấn giữ/ Đêm ta ra đi đất trời bốc lửa/ Cả kinh thành nghi ngút cháy sau lưng/Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng/ Hồn mười phương phất phơ cờ đỏ thắm".

Đó là thơ kết tinh những lời gan ruột của người cán bộ đại đội Trung đoàn Thủ đô đã trải qua 60 ngày chiến đấu trong vòng vây của kẻ thù, để có những câu bi hùng rung động hồn người đến thế!

Bài thơ đã đi vào trái tim những người con Hà Nội đang xa nhà, xa phố phường thân yêu. Nhạc sĩ Lương Ngọc Trác đã  từng là chiến sĩ của đại đội Hàng Gai kể: “Ra hậu phương, tôi mới gặp anh Chính Hữu. Anh ấy sáng tác bài thơ khi Trung đoàn Thủ đô đang ở Đại Từ (Thái Nguyên). Đói, rét, thiếu thốn từ bát cơm, manh áo.

Bài thơ gợi lại trong chúng tôi những ngày máu lửa oanh liệt trên từng đường phố thân yêu, giúp chúng tôi khuây quên thiếu thốn. Giữa năm 1947, tôi phổ nhạc và sau đó, tôi thường vừa đàn ac-cooc-đê-ông vừa hát. Đôi khi, tôi song ca với ca sĩ Trần Chất trong những dịp tổ chức văn hóa - văn nghệ của Trung đoàn”.

2. Năm 1948, độc giả biết đến Chính Hữu với bài thơ Đồng chí, và cho đến nay, vẫn là một trong số những bài thơ hay nhất viết về người lính thời kỳ đầu kháng chiến chống Pháp. Một lần nữa, ông đã cho thấm vào tác phẩm cái hồn của phố phường Hà Nội để có những câu thơ xuất thần "Mái buồn nghe sấu rụng".

Đó là thời gian các văn nghệ sĩ sáng tác phục vụ cho chủ trương “Chuẩn bị Tổng phản công, tiến về giải phóng Thủ đô”: Nguyễn Đình Thi có bài thơ Hà Nội đêm nay, Văn Cao có bài hát Tiến về Hà Nội. Nhưng ông đã tạo được nét thơ riêng của mình với cảm xúc dồn nén mà vẫn đẹp trong hình tượng thơ. Sau này, ông tâm sự với bạn đọc: "Tôi thích những câu thơ hàm súc, nói rất ít nhưng gợi rất nhiều những ý tưởng... Tôi tự xác định mình chỉ nên là một người làm thơ nghiệp dư, để có thể  chỉ viết những điều nội tâm mình thôi thúc phải viết!".

Những năm chống Mỹ, Chính Hữu lại xuất thần với chùm thơ, trong đó nổi bật là bài thơ Ngọn đèn đứng gác, in đậm dấu ấn trong lòng bạn đọc. Hồn thơ của ông vẫn chung thủy với mạch nguồn kỷ niệm về đồng chí, đồng đội Trung đoàn Thủ đô.

Trò chuyện với tôi trong buổi chiều đông cuối năm, bà Nguyễn Thị Xuân Lịch, vợ nhà thơ cho biết: "Cuốn  nhật ký của Chính Hữu đã giúp nhà văn Nguyễn Huy Tưởng tìm hiểu thực tế chiến đấu của Trung đoàn với những cán bộ có tài như Vũ Yên, Vũ Lăng, Siêu Hải, Hoàng Phương và xây dựng nhân vật Loan trong tác phẩm Sống mãi với Thủ đô. Với việc sáng tác thơ, ông không bao giờ vội vàng công bố mà thường chỉnh sửa rất lâu cho hoàn thiện, khi nào thật vừa ý mới cho đăng".

Ông về cõi vĩnh hằng với tâm thế thanh thản của người đã dâng hiến hết mình cho sự nghiệp văn học nghệ thuật và thống nhất đất nước. Giải thưởng Hồ Chí Minh về văn học nghệ thuật (đợt hai), năm 2000 cho tác phẩm Đầu súng trăng treo, Huân chương Độc lập hạng Nhì của Đảng và Nhà nước trao tặng là phần thưởng cao quý cho nhà thơ. Một phần thưởng vô giá nữa là độc giả không bao giờ quên thơ ông. Mỗi dịp kỷ niệm ngày Hà Nội mở đầu Toàn quốc kháng chiến, mọi người lại đọc và hát “Ngày về”, đầy hào sảng, để nhớ về những tháng ngày chiến đấu trong lòng thành phố anh hùng.

Trong làng thơ Việt Nam, Chính Hữu là một trường hợp đáng để nhiều người mơ ước. Tuy viết ít nhưng thời kỳ nào, ông cũng có những bài thơ rất hay, mang đậm hơi thở thời đại. Trong sự nghiệp sáng tác của mình, ông chỉ công bố 3 tập thơ với khoảng gần 50 bài nhưng đã ghi dấu vào thi đàn Việt Nam như một gương mặt tiêu biểu của thơ ca kháng chiến.

Nhà thơ Vũ Quần Phương đã từng nhận xét: Chính Hữu là “nhà thơ quân đội thực thụ cả ở phía tác giả lẫn tác phẩm”. Sắc xanh áo lính đã gắn bó với Chính Hữu trong suốt con đường thơ của ông và nói đến thơ ông là nói đến những trang thơ về người lính.

Nói về thơ mình, nói về nghề, Chính Hữu từng tâm sự: "Thơ phải ngắn ở câu chữ, nhưng phải dài ở sự ngân vang". Và sự "xuất hiện" của con người thi nhân ở ông cũng lặng lẽ, khiêm nhường, bởi tính từ khi bài thơ “Ðồng chí” nổi tiếng đầu tiên ra đời (năm 1948), đến tập thơ cuối cùng “Tuyển tập Chính Hữu” (NXB Văn học 1998) xuất bản, tất cả chỉ có ba tập thơ với khoảng hơn 50 bài được công bố. Nhưng "Quý hồ tinh bất quý hồ đa", sự nghiệp sáng tác của Chính Hữu đã chứng minh điều đó, khi tên tuổi ông trở thành không thể thiếu trong đội ngũ nhà văn - chiến sĩ với một phong cách riêng, không trộn lẫn. 

Đọc thêm

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 8): Đằng sau mặt tiền các nhà phố cổ

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 8): Đằng sau mặt tiền các nhà phố cổ
(PLVN) -  Lần trước tôi đã kể về sự “oai” khi có nhà ở phố cổ Hà Nội! Nhất là phố cổ bắt đầu từ chữ “Hàng”! Nhưng nếu có nhà ở Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường thì sự “oai” phải tăng gấp đôi, gấp ba! Mà lại nhà mặt phố, có cửa hàng ở các phố này thì sự “oai” phải … thôi rồi! Khỏi phải nói!

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 7): Chuyện của người “Phố Cổ”!

Hà Nội chuyện cũ, chuyện mới (Kỳ 7): Chuyện của người “Phố Cổ”!
(PLVN) -  Những ai ở Hà Nội mà có nhà “phố cổ” hãnh diện lắm! Nhà ở phố cổ mà là phố bắt đầu từ chữ “Hàng” thì “oai” hơn! Nhưng nếu có nhà ở Hàng Đào, Hàng Ngang, Hàng Đường thì sự hãnh diện phải tăng gấp đôi, gấp ba! Mà lại nhà mặt phố ở các phố này thì sự hãnh diện còn tăng gấp nhiều lần nữa!

Theo chân du khách đi tìm khu nghỉ dưỡng Top 1 phố núi Sa Pa

Theo chân du khách đi tìm khu nghỉ dưỡng Top 1 phố núi Sa Pa
(PLVN) -  Nét đẹp mộc mạc , ban sơ, mê đắm du khách của vùng đất Sa Pa được bao trọn trong tầm view từ khu nghỉ dưỡng Sapa Jade Hill - điểm đến mà bất cứ du khách nào cũng phải lựa chọn khi đặt chân tới thành phố trong sương mù này .

BIM Group đồng hành cùng tổ chức Newborns Vietnam

Lễ ký kết giữa đại diện Newborns Vietnam – bà Suzanna Lubran và đại diện BIM Group – Bà Vũ Thanh Thủy - Giám đốc Marketing và Truyền thông đã diễn ra với sự chứng kiến của Đại sứ Anh quốc Gareth Ward, Phó GĐ BV Nhi và đại diện các viện Saint Paul, Phụ Sản Hà Nội, Hồng Ngọc và Chuyên gia y tế đến từ Anh Quốc.
(PLVN) -  Tối 22/6, Tập đoàn BIM Group và tổ chức Newborns Vietnam đã thực hiện lễ ký kết hợp tác tài trợ Chương trình Hồi sức sơ sinh tại phòng sinh NLS trước sự chứng kiến của Đại sứ Anh quốc tại Việt Nam và Bệnh viện Nhi Trung ương.

“Bật mí” chiến lược làm nên thành công của Acecook Việt Nam

“Bật mí” chiến lược làm nên thành công của Acecook Việt Nam
(PLVN) - Nhắc đến Acecook là nhắc đến một doanh nghiệp Nhật đã thành công trong việc định hình khẩu vị ăn mì của người Việt qua hương vị tôm chua cay. Đến nay, Acecook trở thành thương hiệu được tin dùng trong gần 30 năm hoạt động sản xuất, kinh doanh và luôn là đơn vị dẫn đầu thị trường mì ăn liền tại Việt Nam.

Ly kỳ truyền thuyết về bà thứ phi Phi Yến và hoàng tử Cải ở Côn Đảo

Ly kỳ truyền thuyết về bà thứ phi Phi Yến và hoàng tử Cải ở Côn Đảo
PLVN- Hàng trăm năm qua, người dân Côn Đảo (Bà Rịa – Vũng Tàu) vẫn lưu truyền truyền thuyết về bà Phi Yến và hoàng tử Cải, gắn liền 2 di tích miếu Bà An Hải và miếu Cậu. Họ cho rằng đó chính là nguồn gốc của câu ca dao “Gió đưa cây cải về trời, rau răm ở lại chịu lời đắng cay”. Truyền thuyết dân gian này dù tương phản với thực tế lịch sử nhưng điều thú vị là nó vẫn sống mãi theo thời gian.

Báo chí – Nhịp cầu nối những đảo xa

Báo chí – Nhịp cầu nối những đảo xa
(PLVN) - Hình ảnh những nhà báo vai ba lô, máy ảnh, máy quay hòa vào đoàn quân lên đường ra Trường Sa như nhắc nhớ đến một th ời đạn bom, cả nước cùng ra trận. Hơn thế nữa, đằng sau những trang viết là tình cảm sâu nặng của các nhà báo với những con người nơi đầu sóng.

Đại hội đồng cổ đông Hoàng Quân 2022: Thông qua kế hoạch phát hành hơn 100 triệu cổ phiếu

Đại hội đồng cổ đông Hoàng Quân 2022: Thông qua kế hoạch phát hành hơn 100 triệu cổ phiếu
(PLVN) - Ngày 18/6, Đại hội đồng cổ đông (ĐHĐCĐ) Công ty CP Tư vấn – Thương mại – Dịch vụ Địa ốc Hoàng Quân (HoSE: HQC) thông qua các báo cáo, tờ trình của Hội đồng quản trị (HĐQT), thông qua các kế hoạch kinh doanh. Đồng thời, phiên thảo luận nóng hơn bao giờ hết với những vấn đề thắc mắc của các cổ đông xung quanh việc phát hành 100 triệu cổ phiếu huy động 1.000 tỉ đồng.

Tăng trưởng xanh: Mục tiêu xuyên suốt của Thừa Thiên - Huế

Nhiều doanh nghiệp, nhà máy trên địa bàn Thừa Thiên- Huế đang áp dụng kỹ thuật công nghệ cao vào các hoạt động sản xuất.
(PLVN) - Hiện nay, Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới đã đặt mục tiêu tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Trong xu thế đó, Thừa Thiên - Huế là một trong những tỉnh, thành đã bắt nhịp và đang tìm cách kết nối, hội tụ nguồn lực để thực hiện.

longformPGS.TS.BS Đậu Xuân Cảnh: Việt Nam và giấc mơ cường quốc về dược liệu

PGS.TS.BS Đậu Xuân Cảnh: Việt Nam và giấc mơ cường quốc về dược liệu
(PLVN) -  “Từ một nước thiếu lương thực, Việt Nam đã trở thành nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai thế giới, mang về hàng tỷ USD mỗi năm. Tương tự với cà phê, chúng ta cũng là nước sản xuất hàng đầu. Tôi mong muốn, trong tương lai không xa, Việt Nam sẽ trở thành một cường quốc về dược liệu. Những sản phẩm từ dược liệu cũng như nền Đông Y của chúng ta sẽ được cả thế giới biết đến và đón nhận”, Thầy thuốc Nhân dân, PGS TS BS Đậu Xuân Cảnh – Chủ tịch Hội Đông Y Việt Nam chia sẻ.

Hải Phòng: Chuyện cây đại di sản hơn 400 tuổi bên hồ An Biên

Hải Phòng: Chuyện cây đại di sản hơn 400 tuổi bên hồ An Biên
(PLVN) - Trải qua hơn 400 năm, cây đại vẫn uy nghi, xanh tốt và hoa lá quanh năm. Người dân ở đây xem cây đại như biểu tượng của làng mình! Trong những vui buồn, cưới hỏi, ra khơi thuở xưa, người làng đều có chút lễ ra trình “cụ”… Đó là cây đại di sản tại miếu cổ An Đà ở phường Đằng Giang, quận Ngô Quyền, TP Hải Phòng.

Cảnh sát biển đồng hành với ngư dân Lý Sơn

Cảnh sát biển đồng hành với ngư dân Lý Sơn
(PLVN) - “Cảnh sát biển đồng hành cùng ngư dân” là mô hình mang tính đặc thù riêng của lực lượng Cảnh sát biển, được triển khai từ năm 2017. Từ mô hình này, ngư dân không chỉ yên tâm phát triển kinh tế mà còn tích cực tham gia bảo vệ chủ quyền, gìn giữ an ninh, trật tự trên các vùng biển đảo của Tổ quốc.

Đại ca giang hồ được người Sài Gòn thờ cúng như Thành Hoàng

Đại ca giang hồ được người Sài Gòn thờ cúng như Thành Hoàng
(PLVN) - Đình làng xưa nay được biết đến là nơi thờ vị thần Thành Hoàng và những bậc tiền nhân có công lao với làng xã. Nhưng giữa đất Sài Gòn lại có một ngôi đình cổ xưa thờ một đại ca giang hồ. Ấy là đình Nhơn Hòa (phường Cầu Ông Lãnh, Quận 1, TP Hồ Chí Minh) - nơi thờ Cậu Hai Miên (tức Huỳnh Công Miên).

Bất động sản Đại An Lộc mạo danh công ty lớn dụ khách hàng mua đất?

Bất động sản Đại An Lộc mạo danh công ty lớn dụ khách hàng mua đất?
(PLVN) - “Công ty em là nhà phân phối duy nhất của tập đoàn Đại Phúc để bán các sản phẩm tại dự án Diên Hồng trên đường Nguyễn Văn Linh, Bình Chánh. Công ty em có dự án nằm liền kề, bên cạnh dự án Vạn Phúc City khoảng 600 nền, trong dự án có đầy đủ trường học, bệnh viện với giá khoảng 13 đến 15 triệu đồng 1 m ² …”. Đó là những lời khẳng định “mỹ miều” từ nhiều nhân viên bán hàng của Công ty CP Đầu tư Kinh doanh Bất động sản Đại An Lộc đóng tại đường Lam Sơn, quận Tân Bình, TP Hồ Chí Minh.

Chốn thâm sơn cùng cốc nơi Lý Quốc Sư từng tu tập

Chốn thâm sơn cùng cốc nơi Lý Quốc Sư từng tu tập
(PLVN) - Đó là hang Chùa Thượng ở xã Ngọc Lương (huyện Yên Thủy, tỉnh Hòa Bình) - một di tích, thắng cảnh đã được tỉnh Hòa Bình xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Tương truyền đây là nơi Lý Quốc Sư - tức ngài Không Lộ thiền sư, bậc đại danh y triều Lý đã từng tu tập, làm thuốc chữa khỏi bệnh cho Vua Lý và chữa bệnh giúp dân.

Ravi: Áp dụng tiêu chuẩn quốc tế trong phát triển nghỉ dưỡng xanh

Ravi: Áp dụng tiêu chuẩn quốc tế trong phát triển nghỉ dưỡng xanh
(PLVN) -  Gần 100% du khách trả lời mong muốn được nghỉ dưỡng tại những địa điểm lưu trú sinh thái và bền vững với môi trường tự nhiên ít nhất một lần. Đây là kết quả khảo sát được Công ty Du lịch Kỹ thuật số Booking.com thực hiện trực tuyến gần đây tại Việt Nam.

Từ bản quy hoạch “xanh” tới mô hình phát triển kinh tế bền vững của BIM Group tại Ninh Thuận

Từ bản quy hoạch “xanh” tới mô hình phát triển kinh tế bền vững của BIM Group tại Ninh Thuận
(PLVN) - Cam kết đạt mức thải ròng bằng 0 vào năm 2050 của Việt Nam tại sự kiện COP26 là dấu mốc quan trọng về phát triển bền vững trong chiến lược vĩ mô của nước ta. Một trong những sự cụ thể hóa chính là bản Dự thảo Quy hoạch điện VIII (QHĐ8) đang trình chính phủ phê duyệt. Không đứng ngoài xu thế đó, từ năm 2006, BIM Group đã phát triển một tổ hợp kinh tế xanh tại Ninh Thuận và gặt hái được những kết quả nhất định.