Những nỗ lực này tưởng chừng sẽ giúp giảm căng thẳng tại Syria, song chiến sự tại nước này ngày càng trở nên phức tạp hơn.
Nỗ lực giảm căng thẳng
Ngày 26/2/2018, Nga đã kêu gọi ngừng bắn trong 5 giờ mỗi ngày hay còn gọi là "khoảng dừng nhân đạo" tại khu vực Đông Ghouta, ngoại ô thủ đô Damascus và thiết lập một hành lang sơ tán để người dân có thể rời khỏi khu vực thuộc quyền kiểm soát của phiến quân đang bị bao vây ở Syria.
Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergei Shoigu cho biết Tổng thống Nga Vladimir Putin đã ra lệnh "khoảng dừng nhân đạo" kéo dài từ 9h sáng đến 14h chiều hàng ngày (theo giờ địa phương) bắt đầu từ ngày 27/2 tại Đông Ghouta, tức là trong quãng thời gian này sẽ không có các cuộc không kích, để người dân nơi đây có thể rời khỏi Đông Ghouta.
Nga cho biết một hành lang nhân đạo đã được chuẩn bị thiết lập tại khu vực giao nhau ở Al-Wafideen để đưa người dân ở Đông Ghouta cũng như những người bị ốm và bị thương rời khỏi khu vực này. Bộ Quốc phòng Nga cảnh báo tình hình căng thẳng tại Đông Ghouta đang tiếp tục leo thang và cho biết quan chức quân sự Nga và Syria đang phối hợp nỗ lực và kêu gọi thủ lĩnh phiến quân gỡ mìn cài trên các tuyến đường tới hành lang nhân đạo và tạo cơ hội cho người dân rời khỏi nơi đây.
Trước đó, Bộ Quốc phòng Nga đã cáo buộc các tay súng thuộc các nhóm Hồi giáo nổi dậy tại Đông Ghouta như Jaish al-Islam, Ahrar al-Sham và Mặt trận Al-Nusra - nhánh của tổ chức khủng bố Al-Qaeda đã bắt cóc hàng trăm người, trong đó có phụ nữ và trẻ em, làm con tin.
Cùng ngày, người phát ngôn LHQ ông Stephane Dujarric đã hoan nghênh lời kêu gọi trên của Nga, đồng thời cho biết LHQ sẵn sàng hậu thuẫn những đoàn xe cứu trợ tới Đông Ghouta ngay khi điều kiện cho phép. Phát biểu tại cuộc họp báo thường nhật ở trụ sở LHQ tại New York, ông Dujarric cho hay LHQ sẵn sàng trợ giúp việc sơ tán hàng trăm bệnh nhân đang mắc kẹt tại đây, đồng thời cũng sẵn sàng tiếp cận những khu vực khác đang bị bao vây và khó tiếp cận tại Syria.
Ông cho biết LHQ kêu gọi tất cả các bên tạo điều kiện cho việc tiếp cận một cách vô điều kiện, liên tục và lâu dài tất cả những người dân cần giúp đỡ trên toàn đất nước, áp dụng mọi biện pháp để bảo vệ dân thường và hạ tầng cơ sở của dân thường, trong đó có bệnh việc và các cơ sở y tế, trong khuôn khổ luật nhân quyền và nhân đạo quốc tế".
Trong khi đó, Phó Đại sứ Anh tại LHQ Jonathan Allen cho rằng việc Nga kêu gọi áp dụng "khoảng dừng nhân đạo" tại khu vực do phe đối lập kiểm soát là không "tuân thủ" hay "thực thi" nghị quyết 2401 của HĐBA LHQ vốn được Nga bỏ phiếu tán thành ngày 24/2 vừa qua. Phát biểu với báo giới tại trụ sở LHQ ở New York, ông Allen nhấn mạnh Nga và tất cả thành viên khác của HĐBA phải làm mọi điều có thể để thực hiện nghị quyết này, vốn yêu cầu một lệnh ngừng bắn ngay lập tức trên khắp Syria trong 30 ngày.
Lệnh ngừng bắn trong 5 giờ mỗi ngày hay còn gọi là "khoảng dừng nhân đạo" tại khu vực Đông Ghouta của Syria, do Nga đề xuất đã bắt đầu có hiệu lực từ 9h sáng 27/2, giờ địa phương. Trước đó, ngày 24/2, HĐBA LHQ đã thông qua nghị quyết yêu cầu chấm dứt ngay các hoạt động thù địch trên toàn Syria, để cho phép các hoạt động vận chuyển hàng viện trợ và sơ tán những người bị thương ở khu vực Đông Ghouta của Syria.
Nghị quyết cũng yêu cầu chấm dứt tất cả các cuộc bao vây, bao gồm ở Đông Ghouta, Yarmouk, Foua và Kefraya, đồng thời yêu cầu tất cả các bên "chấm dứt việc cướp bóc thuốc men và thực phẩm của dân thường". Hàng loạt các nước như Nga, Mỹ, Pháp, Trung Quốc và các tổ chức Liên minh châu Âu (EU), Liên đoàn Arab (AL) đã hoan nghênh Nghị quyết 2401 của HĐBA LHQ đồng thời hối thúc các bên đối địch tại Syria thực thi ngay lập tức lệnh ngừng bắn.
Về phía Syria, Chính phủ Syria và 2 nhóm nổi dậy chính ở nước này là Jaish al-Islam và Failaq al-Rahman cũng tuyên bố ủng hộ nghị quyết ngừng bắn của LHQ.
Diễn biến phức tạp
Bất chấp nghị quyết yêu cầu ngừng bắn của HĐBA LHQ và việc Nga kêu gọi ngừng bắn trong 5 giờ mỗi ngày hay còn gọi là "khoảng dừng nhân đạo" tại khu vực Đông Ghouta, tình hình chiến sự tại khu vực này vẫn diễn ra ác liệt. Chỉ trong vòng vài tiếng sau khi HĐBA thông qua nghị quyết 2401 ngày 24/2, các cuộc không kích và giao tranh hạng nặng vẫn diễn ra tại khu vực Đông Ghouta, do quân nổi dậy kiểm soát.
 |
| Hình minh họa |
Một đơn vị dịch vụ khẩn cấp và một nhóm giám sát chiến tranh cho biết, chỉ ngay sau khi diễn ra cuộc bỏ phiếu đồng thuận của HĐBA gồm 15 thành viên, một loạt máy bay chiến đấu đã tấn công một thị trấn tại đây. Các máy bay chiến đấu đã nã đạn xuống khu vực này suốt 7 ngày liên tiếp, khiến dân thường phải ẩn nấp trong các hầm trú ẩn.
Tiếp đó, ngày 27/2, quân đội Nga đã cáo buộc các lực lượng đối lập tại Đông Ghouta đã nã súng cối vào một tuyến đường sơ tán vốn mở ra để dân thường có thể rời khu vực xung đột trong thời gian "khoảng dừng nhân đạo" do Nga đề xuất tại đây có hiệu lực. Truyền thông Nga dẫn lời tướng Viktor Pankov cho biết do vụ nã súng này, chưa một người dân Syria có thể rời khỏi vùng chiến sự qua hành lang nhân đạo đến tới các khu tạm trú an toàn tại Vafidin.
Trong khi đó, Tổ chức Giám sát nhân quyền Syria (SOHR) cũng thông báo đã xảy ra 4 vụ không kích và nã rốc két nhằm vào hai thị trấn ở miền Đông Ghouta trong thời gian diễn ra "khoảng dừng nhân đạo". Theo SOHR, các máy bay trực thăng đã thả 2 quả bom xuống thị trấn Shifouniyeh trong khi một máy bay chiến đấu không kích thị trấn Aftaris. Phe đối lập Syria đã cáo buộc lực lượng chính phủ tấn công quân sự tại Đông Ghouta trong "khoảng dừng nhân đạo". Tuy nhiên, nguồn tin từ quân đội Syria bác bỏ các thông tin này.
Theo thống kê, trong 48 giờ qua, các hoạt động quân sự ở Đông Ghouta đã khiến ít nhất 30 người thiệt mạng, trong đó có cả phụ nữ và trẻ em. Như vậy, kể từ khi chiến sự bùng phát tại Đông Gouta vào ngày 19/2 đến nay, hơn 550 người dân tại Đông Ghouta đã bị thiệt mạng và khoảng 1.500 người bị thương.
Trong khi đó, bất chấp lệnh ngừng bắn, các lực lượng nước ngoài vẫn tăng cường hoạt động quân sự trên những vùng lãnh thổ rộng lớn còn nằm ngoài quyền kiểm soát của chính quyền Syria. Với lý do chống khủng bố, Thổ Nhĩ Kỳ tuyên bố nghị quyết 2401 sẽ không ảnh hưởng đến chiến dịch quân sự "Nhành Ô liu" mà nước này đang tiến hành tại khu vực Afrin của Syria.
Thậm chí, trong ngày 26/2, Thổ Nhĩ Kỹ đã triển khai lực lượng cảnh sát đặc nhiệm tới Afrin để chuẩn bị cho một trận đánh mới trong chiến dịch quân sự kéo dài 5 tuần tại khu vực này. Về phía Iran, Tehran cũng tuyên bố sẽ tiếp tục các cuộc tấn công nhằm vào vùng ngoại ô Damascus do “những kẻ khủng bố" kiểm soát, dù khẳng định vẫn sẽ tôn trọng nghị quyết 2401 của LHQ tại các khu vực khác.
Cuộc chiến tại Syria ngày càng trở nên khốc liệt hơn khi Mỹ cho biết không có ý định rút 2.000 binh sỹ khỏi Syria ngay cả khi cuộc chiến chống IS đã khép lại.
Thế nhưng mấu chốt của vấn đề là lệnh ngừng bắn mới của LHQ lại không được áp dụng đối với chiến dịch chống khủng bố. Điều này đặt ra câu hỏi về tác động thực sự của lệnh ngừng bắn, khi các bên có thể mượn cớ chống khủng bố để tiếp tục hoạt động quân sự tại Syria. Chính vì vậy, giới chuyên gia nhận định, nghị quyết 2401 của HĐBA khó có thể phát huy hiệu quả khi các nước vẫn đưa ra những lý lo, mà đằng sau đó là những mâu thuẫn lợi ích, để tranh giành ảnh hưởng tại Syria.
Đối với việc Nga kêu gọi ngừng bắn trong 5 giờ mỗi ngày hay còn gọi là "khoảng dừng nhân đạo" tại khu vực Đông Ghouta và thiết lập một hành lang sơ tán để người dân có thể rời khỏi khu vực thuộc quyền kiểm soát của phiến quân đang bị bao vây ở Syria.
Mặc dù nhận được sự hoan nghênh và sẵn sàng hỗ trợ của LHQ trong việc sơ tán hàng trăm người đang mắc kẹt tại đây, song đề xuất này của Nga lại vấp phải sự chỉ trích của Anh khi cho rằng việc Moskva kêu gọi áp dụng "khoảng dừng nhân đạo" tại khu vực do phe đối lập kiểm soát là không "tuân thủ" hay "thực thi" nghị quyết 2401 vốn được Nga bỏ phiếu tán thành. Ý tưởng về một "khoảng dừng nhân đạo" của Nga dường như cũng không cùng quan điểm với Jaish al-Islam - lực lượng đối lập chính ở Đông Ghouta.
Dù không phản đối đề xuất của Nga, song Jaish al-Islam tuyên bố không chấp nhận việc sơ tán dân thường, ngoài những người bị thương, thông qua các hành lang nhân đạo vì điều này không nằm trong nghị quyết của LHQ. Sự mâu thuẫn này càng khiến cho đề xuất về "khoảng dừng nhân đạo" của Nga trở nên khó khả thi.
Các nhà phân tích cho rằng, giao tranh vẫn diễn ra khốc liệt tại Syria bất chấp lệnh ngừng bắn của LHQ và Nga cùng với những mâu thuẫn lợi ích của các lực lượng nước ngoài tiếp tục khiến tình hình Syria càng trở nên phức tạp với những hậu quả khó lường.
