Sau chờ đợi là… đợi chờ
Năm 2017, theo nội dung Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN (ATIGA), thuế suất thuế nhập khẩu mặt hàng ôtô chờ người dưới 10 chỗ ngồi từ các nước nội khối đã giảm từ 40% của năm 2016 xuống còn 30%.
Dựa trên suy luận thông thường, việc thuế giảm kéo theo giá bán lẻ giảm đương nhiên sẽ giúp sức mua ôtô tăng lên. Tuy nhiên, thị trường ôtô năm 2017 đã không những không tăng lên mà còn tụt dốc 10% so với năm liền trước.
Điểm đáng chú ý là cú tụt dốc của năm 2017 diễn ra trong bối cảnh giá xe liên tiếp được các hãng điều chỉnh giảm mạnh nhằm "co kéo" thị trường. Có những thời điểm, đại diện một số hãng xe lớn khẳng định mặt bằng giá ôtô tại Việt Nam đã ngang bằng các nước trong khu vực. Thậm chí, một số mẫu xe còn có giá bán lẻ thấp hơn thị trường Thái Lan.
Vấn đề nằm ở chỗ, dù thuế giảm kéo theo giá giảm cùng với những nỗ lực kích cầu tiêu dùng thông qua cuộc chạy đua giảm giá quy mô lớn chưa từng có, tổng sức mua ôtô trên toàn thị trường vẫn vấp phải sự phản kháng quyết liệt từ tâm lý chờ đợi của nhiều người tiêu dùng.
Trong bối cảnh ảm đạm của thị trường bất chấp những nỗ lực của các nhà cung cấp, người tiêu dùng đã nhận được khuyến dụ từ cả giới phân tích lẫn các hãng xe là nên mua xe sớm bởi mặt bằng giá năm 2017 đã rất thấp. Khuyến dụ đó càng thuyết phục hơn với những nghi ngại kèm theo là chưa chắc giá xe năm 2018 đã thấp hơn năm 2017.
Tuy nhiên, tâm lý chờ đợi của người tiêu dùng vẫn không thể lay động bởi một chỗ dựa gần như duy nhất là thuế nhập khẩu ôtô từ các nước ASEAN từ năm 2018 sẽ giảm về 0%.
Năm 2018 cũng đã đi qua gần nửa chặng đường và mức thuế suất thuế nhập khẩu 0% đối với ôtô ASEAN cũng đã có hiệu lực được gần 5 tháng. Thế nhưng, thị trường vẫn chưa thể khởi sắc bởi một trở ngại nữa là Nghị định 116 của Chính phủ.
Theo Nghị định 116, các doanh nghiệp buộc phải đáp ứng Giấy chứng nhận chất lượng kiểu loại ôtô (VTA) để hoàn tất điều kiện nhập khẩu. Đến lúc này, VTA do nhiều doanh nghiệp trình lên đã được Bộ Giao thông Vận tải chấp thuận. Vấn đề là thời gian từ khi hoàn thiện thủ tục đến khi xe được nhập khẩu về nước không phải một sớm một chiều. Kết quả là cho đến lúc này, tình trạng khan hàng vẫn đang bao trùm thị trường và tất nhiên, cả người tiêu dùng lẫn các hãng xe đều phải trông ngóng nguồn xe nhập khẩu mới.
Đảo chiều tâm thế
Người tiêu dùng đã rất kiên nhẫn chờ đợi đồng hồ thời gian kết thúc năm 2017 để bước sang năm 2018 với nhiều kỳ vọng. Nhưng, điều không ngờ là công cụ đo đếm thời gian đó lại là một chiếc đồng hồ cát.
Khi những hạt cát li ti của năm 2017 đã chảy hết, Nghị định 116 lại như một bàn tay bất ngờ cầm chiếc đồng hồ cát để đảo ngược, những hạt cát li ti của năm 2018 lại chậm rãi rơi xuống. Thay cho cảm xúc vỡ òa sau một năm ròng chờ đợi, người tiêu dùng vẫn tiếp tục phải chờ đợi, nhưng trong một tâm thế khác.
Năm 2017, tâm lý chờ đợi giống như trò "thi gan" của người tiêu dùng với thời gian và các hãng xe. Trong khi người tiêu dùng chờ đợi một cách bình thản bất chấp bão giảm giá nổi lên (và có thể là cả sự chấp nhận bỏ qua cơ hội mua xe giá rẻ thực sự) thì các hãng xe lại sốt ruột rồi liên tiếp tung ra những đợt kích cầu.
Sang năm 2018, vẫn là sự chờ đợi nhưng tâm thế của những người ngồi ngóng chiếc đồng hồ cát đã đổi khác. Sự bình thản đã không còn ở lại với người tiêu dùng mà thay vào đó, nhiều người đang tỏ ra sốt sắng tìm mua xe. Thậm chí, trong giai đoạn từ đầu năm đến nay, khi nhiều mẫu xe rơi vào tình trạng cháy hàng, không ít người tiêu dùng đã chấp nhận chi thêm tiền để có thể mua được xe, bất kể là trước đó giá bán lẻ của vài mẫu xe đã không thấp như kỳ vọng do chưa thể nhập khẩu theo thuế mới.
Điểm khác biệt nữa là lúc này, sự sốt ruột chờ đợi đã lan tỏa sang cả hai phía, từ người tiêu dùng đến các hãng xe. Trong khi doanh nghiệp từng ngày trông ngóng những lô hàng đã ký kết hợp đồng nhập khẩu cập cảng thì người tiêu dùng cũng mòn mỏi đợi chờ xe ra thị trường để mua.
Vài tháng trở lại đây, mỗi khi các con số thống kê được công bố, sự ngán ngẩm lại trỗi dậy. Sản lượng bán hàng cứ miệt mài giảm xuống bất chấp những nỗ lực vực dậy thị trường; cơ quan hải quan thống kê lượng xe đăng ký thông quan hằng tuần và số lượng xe du lịch nhập khẩu trong mỗi tuần cũng chỉ trên dưới 100 chiếc. Chỉ cần một lô xe có số lượng trên 1.000 chiếc về nước, thị trường lại trở nên rộn ràng.
May mắn là thị trường ôtô vẫn còn trụ vững được một phần bởi sự chủ động của các loại xe lắp ráp trong nước (CKD). Tính cả 4 tháng đầu năm nay, tổng sức mua ôtô trên toàn thị trường đạt 80.681 chiếc, giảm 7% so với cùng kỳ năm ngoái. Nhờ sự chủ động nguồn linh kiện, sản lượng bán hàng của xe CKD đã tăng tăng 8% trong khi lượng xe nhập khẩu giảm đến 47% so với cùng kỳ năm ngoái.
Tín hiệu đáng kỳ vọng với thị trường ôtô lúc này là theo tính toán, khi những hạt cát của năm 2018 chảy xuống quá nửa, chiếc đồng hồ cát sẽ được nhấc ra ngoài để chấm dứt điệp khúc chờ đợi. Cụ thể hơn là dự tính bắt đầu từ nửa sau của năm, các lô xe nhập khẩu sẽ ồ ạt về nước, nhất là xe nhập khẩu có xuất xứ ASEAN. Sự chờ đợi bây giờ, có lẽ, chỉ còn là sự chờ đợi cho cảm xúc vỡ òa khi cơn "khát" xe được giải tỏa.
