Chặn nguy cơ tẩu tán tài sản tham nhũng bằng cách nào?

Buộc kê khai tài sản với con đã thành niên 

Một trong những quy định mới liên quan đến vấn đề minh bạch tài sản, thu nhập được nêu trong dự thảo Luật PCTN (sửa đổi) là quy định về kê khai tài sản, thu nhập. Điều 40 của dự thảo giữ nguyên quy định hiện hành về nghĩa vụ kê khai nhưng có điều chỉnh cho rõ ràng hơn theo hướng người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập phải kê khai và kê khai bổ sung tài sản, thu nhập của mình, của vợ hoặc chồng và con chưa thành niên. 

Thảo luận về dự án Luật, ĐB Ngọ Duy Hiểu (Hà Nội) cho rằng dự thảo Luật chỉ quy định kê khai bổ sung tài sản, thu nhập của con chưa thành niên – là nhóm đối tượng vẫn phải sống phụ thuộc, gần như không có tài sản - trong khi con đã thành niên là nhóm đối tượng có khả năng “tiếp tay” cho việc tẩu tán tài sản tham nhũng lại không phải kê khai là “bỏ sót”. Do đó, ĐB Hiểu đề nghị mở rộng theo hướng quy định kê khai tài sản với cả con đã thành niên để theo dõi sự biến động tài sản của cán bộ. 

Cùng quan điểm, ĐB Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) dẫn trường hợp “kỳ lạ” là con gái của một cán bộ ở TP HCM được phản ánh đứng tên sở hữu biệt phủ dù mới 19 tuổi và cho rằng “có điểm bất thường ở đây”. Do đó, ĐB Trí cho rằng việc buộc kê khai tài sản với cả con đã thành niên sẽ là công cụ kiểm soát tham nhũng hữu hiệu. 

ĐB Trương Trọng Nghĩa (TP HCM) cũng cho rằng dự thảo Luật còn hạn chế khi chưa đề ra được giải pháp ngăn chặn cá nhân tham nhũng tuồn tài sản cho người thân vì trên thực tế có hiện tượng các đối tượng tham nhũng để cho anh, chị, em ruột hoặc cha mẹ là những cán bộ về hưu đứng tên tài sản. Ngoài ra, dẫn vụ VN Pharma vừa qua, ĐB Nguyễn Quang Tuấn (Hà Nội) cũng kiến nghị phải đưa vào Luật quy định về việc phải kê khai tài sản với cả bố mẹ, vợ chồng, con, anh chị em ruột và anh chị em vợ/chồng.

Bên cạnh đó, ĐB Trương Trọng Nghĩa nhận định, thời gian qua đã có những người Việt mua nhà trị giá hàng triệu USD ở nước ngoài. Những người này, theo ĐB, cũng không loại trừ khả năng có những người có hành vi tham nhũng. Do đó, ĐB đề xuất Luật PCTN (sửa đổi) phải có quy định để ngăn ngừa được khả năng đối tượng tham nhũng câu kết để tẩu tán tài sản ra nước ngoài.

Tăng cường công khai bản kê khai

Về công khai bản kê khai, Chính phủ đề xuất 2 phương án, bao gồm công khai các bản kê khai tài sản, thu nhập tại cơ quan, tổ chức, đơn vị nơi người kê khai thường xuyên làm việc và công khai tại chi bộ nơi người kê khai là đảng viên sinh hoạt. Tuy nhiên, nhiều ĐB cho rằng các phương án Chính phủ trình vẫn chưa có nhiều đổi mới và chưa thực sự cụ thể. 

Theo ĐB Ma Thị Thúy (Tuyên Quang), thời gian qua, việc kê khai tài sản gần như mới chỉ là kê khai rồi nộp và để trong túi hồ sơ mà không công khai rộng rãi để giám sát. Do đó, ĐB Thúy đề nghị bổ sung quy định ngoài việc công khai tại nơi làm việc cần phải công khai tại nơi cư trú để người dân tại đó theo dõi, giám sát. 

Với nhận định hơn 1 triệu người kê khai tài sản, thu nhập mỗi năm là quá rộng, Phó Chủ tịch QH Uông Chu Lưu đề nghị thu hẹp lại, xác định rõ đối tượng và bổ sung thêm đối tượng ở những lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng để kiểm soát tốt hơn. Về nơi công khai, theo Phó Chủ tịch QH, nếu chỉ công khai ở chi bộ là không hợp lý bởi không phải tất cả cán bộ công chức đều là đảng viên. Do đó, ông đề xuất nên công khai cả ở nơi cư trú để người dân kiểm soát. 

Liên quan đến vấn đề xử lý tài sản không rõ nguồn gốc, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của QH Nguyễn Công Hồng cho rằng chúng ta còn “bí” trong vấn đề này. Theo ông Hồng, ở nhiều nước, các tài sản không rõ nguồn gốc được quy là tài sản bất minh và tịch thu dân sự. Tuy nhiên, luật pháp của ta hiện không cho phép như vậy nên trong các trường hợp phát hiện tài sản không rõ nguồn gốc thì trách nhiệm chứng minh thuộc về Nhà nước nên khó giải quyết. Cũng băn khoăn về vấn đề này, ĐB Trương Trọng Nghĩa đề xuất phải quy định trong Luật về các biện pháp xử lý đối với những tài sản không giải thích được để có thể thu hồi được tài sản tham nhũng.

Một số ĐB cũng đề xuất trong quy định về kê khai tài sản cần hướng tới những lĩnh vực, ngành, nhóm, người có nguy cơ tham nhũng để tập trung kê khai tài sản, thu nhập nhằm ngăn ngừa cán bộ, công chức ở vị trí việc làm nhạy cảm có khả năng nhũng nhiễu, hạch sách dân hòng thu lợi bất chính.