Nghiên cứu này được đặt ra trong bối cảnh hệ bất cân bằng là một trong những hướng nghiên cứu chính trên thế giới trong khoảng 10 năm trở lại đây…
Những khát khao không ngừng
Gặp cô trong căn phòng làm việc của những tiến sỹ hàng đầu Việt Nam - Viện AIST, nơi hội tụ của nhiều tiến sỹ trở về từ các nước tiên tiến trên thế giới. Khác với sự tưởng tượng về một cô gái nghiên cứu kiểu “mọt sách”, trước mắt chúng tôi là một cô gái trẻ mảnh mai nhanh nhẹn và thân thiện. Sau gần 5 năm làm việc tại Trung tâm Nghiên cứu của Đức, nữ Tiến sĩ Vật lý Nghiêm Thị Minh Hòa trở về Việt Nam làm việc từ đầu năm 2017 lại đây.
Lý do Hòa trở về, bởi cô bắt đầu nhận thấy những tín hiệu tích cực từ chính sách đầu tư cho nghiên cứu khoa học của các trường đại học trong nước. Cùng với đó, gia đình, con nhỏ và như một thời điểm cô và ông xã thấy cần trở về.
Nguyễn Thị Minh Hòa sinh năm 1984 tại Hà Nội. Cô cho rằng, con đường học hành của mình không có gì đặc biệt, bố mẹ cũng không có ai làm khoa học. Nhưng có lẽ cô chịu ảnh hưởng nhiều hơn từ chị gái mình. Cấp ba, Hòa học chuyên lý Trường THPT chuyên Khoa học tự nhiên, ĐH Quốc gia Hà Nội. Thê nên, khi vào ĐH, Hòa tiếp tục theo học khoa Vật lý Trường ĐH Khoa học Tự nhiên như một lẽ đương nhiên.
Thế nhưng để đắm say đi theo Vật lý đến cùng không phải ai cũng sẵn sàng. Ngoài sự yêu thích, đam mê, nghiên cứu khoa học trong nước luôn thiếu bộn bề cả về điều kiện nghiên cứu cũng như sống được sung túc để chuyên tâm làm khoa học không hề dễ dàng. Và bản thân lớp ĐH ngày ấy của Hòa giờ chỉ một số ít các bạn đi vào con đường nghiên cứu. Sở dĩ, Hòa mạnh dạn bước vào con đường này bởi khi bắt đầu nghiên cứu khoa học trong những năm sinh viên, cô thấy mình được khám phá và trải nghiệm.
Những nghiên cứu có thể rất lâu, ấp ủ từ năm này qua năm khác, xen gối giữa những nghiên cứu như vậy. Hơn nữa, chị gái Hòa cũng học vật lý và làm tiến sĩ tại Mỹ như một cái duyên cho cô em bước tới.
Và người thầy đầu tiên truyền cho Hòa ngọn lửa đam mê phải kể tới thầy giáo cô, GS. Bạch Thành Công, khoa Vật lý của Trường ĐH Khoa học Tự nhiên. Hòa chia sẻ: “Từ năm thứ 3, Trường ĐH Khoa học Tự nhiên đã khuyến khích sinh viên tham gia nghiên cứu khoa học. May mắn cho mình là được thầy Bạch Thành Công hướng dẫn.
Con đường nghiên cứu của mình rõ dần ra từ đó. Tuy nhiên, để bền bỉ trên con đường này, hơn 10 năm qua, chính bởi bắt đầu từ câu hỏi của một vị giáo sư nước ngoài khi kiểm tra vấn đáp đã hỏi một câu mà mình không trả lời được. Và nó bắt mình phải đặt những câu hỏi tiếp theo, để tìm ra chân lý. Bởi mỗi lĩnh vực nghiên cứu trong vật lý đều có một vùng năng lượng đã thôi thúc mình tìm hiểu, khám phá và tự đặt ra giới hạn cho mình”.
Thế nên, sau khi tốt nghiệp ĐH Khoa học Tự nhiên, Hòa xin học bổng học thạc sĩ, tiến sĩ tại ĐH Osaka Nhật Bản. Sau 4 năm lấy bằng tiến sĩ và làm việc tại Nhật Bản, Hòa xin về làm nghiên cứu sau tiến sĩ tại Trung tâm Nghiên cứu Jülich, CHLB Đức. Trước đó, trong những ngày tháng ĐH trong nước, tình yêu đã đến với cô gái trẻ. Thế nhưng, mỗi người lại du học ở một bán cầu của trái đất. Hòa sang Nhật còn bạn trai sang Mỹ. Rồi sau đó, hai người lựa chọn Đức để “châu về hợp phố”. Tại đây, họ đã nên duyên vợ chồng và có một thiên thần nhỏ…
Và trở về…
Hỏi cô, làm thế nào để vừa nghiên cứu, vừa chăm con nhỏ nơi đất khách quê người? Cô cho biết, đó chính là thời gian cô nghiên cứu công trình vừa được đăng trên tạp chí. Đây là công việc nghiên cứu cá nhân xen giữa những công việc chính tại Viện nghiên cứu của Đức nơi cô làm việc. Khi về nước, cô chỉ hoàn thiện thêm và gửi đăng. Và thật may mắn, bởi hai vợ chồng cùng nghề, nên việc chăm sóc con luôn có sự chia sẻ và hiểu nhau thấu đáo. Thế nên, sau gần 5 năm làm việc tại Đức, đầu năm 2017, Hòa và ông xã đã chọn lại bến đỗ, quay trở về Việt Nam làm việc tại Viện AIST.
Theo Hòa đến thời điểm này, nếu nói ở Việt Nam làm nghiên cứu khoa học có của ăn, của để thì chắc là chưa thể. Nhưng nếu nói đủ sống thì có thể đã bắt đầu. Như thế là cũng đủ đối với vợ chồng mình. Điều dễ thấy, nếu so với Nhật hay Đức thì nghiên cứu khoa học của Việt Nam chưa thể so sánh được, từ cơ sở vật chất đến kinh phí hỗ trợ. Nhưng với những chính sách hiện nay, Hòa tin rằng thời gian tới, các nhà nghiên cứu khoa học có thể làm tốt được công việc của mình.
Với 7 công trình được đăng trên tạp chí ISI và đều là tác giả đứng thứ nhất, Hòa cho biết tâm đắc nhất là công trình vừa mới được đăng (tên bài báo là “Time evolution of the Kondo resonance in response to a quench”, sự tiến triển theo thời gian của đỉnh cộng hưởng Kondo khi hệ bị thay đổi đột ngột”, đăng trên tạp chí Physical Review Letters, ngày 13/10/2017), vì nó mở ra được nhiều hướng nghiên cứu.
Về TS. Nghiêm Thị Minh Hòa, PGS. TS. Phạm Thành Huy, Viện trưởng Viện AIST cho biết, nữ tiến sĩ được đào tạo một cách bài bản tại những cơ sở nghiên cứu rất tốt trong và ngoài nước, và đã có nhiều năm kinh nghiệm nghiên cứu trong môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp tại Trung tâm Nghiên cứu Jülich, Cộng hòa Liên bang Đức (Peter Grünberg Institut and Institute).
Chính vì vậy khi TS. Hòa về nước, Viện đã có một số trao đổi thông tin về công việc và các hướng nghiên cứu, và thấy rằng chuyên môn của TS. Hòa là phù hợp và có thể phát triển tốt trong môi trường công tác tại Viện. Đồng thời, theo PGS. Phạm Thành Huy, cùng thời điểm TS. Hòa nộp hồ sơ, Viện nhận được hai hồ sơ khác của hai tiến sĩ trẻ cùng xin về làm.
Cả ba người đều có hơn 9 năm học tập và nghiên cứu ở nước ngoài (Đức-Mỹ, Singapore), cả ba đều có lý lịch khoa học rất tốt và có chuyên môn phù hợp với các hướng nghiên cứu của Viện. Sau khi trao đổi với nhau rất cặn kẽ về bức tranh tương lai nếu về công tác tại AIST, những thuận lợi, và cả những khó khăn và có lẽ là khó khăn nhiều hơn thuận lợi nếu so với môi trường nghiên cứu trước đó của các bạn, TS. Hòa và một tiến sĩ trẻ khác (TS. Đặng Thế Hùng) đã lựa chọn làm việc tại AIST.
Cũng theo PGS. Phạm Thành Huy, những năm gần đây, chính sách của Nhà nước, của Bộ Khoa học và Công nghệ có rất nhiều đổi mới tích cực nhằm thu hút và tạo điều kiện tốt nhất cho các tiến sĩ trẻ, nhất là các TS trẻ tốt nghiệp ở nước ngoài trở về nước công tác.
Công trình nghiên cứu vừa được đăng trên tạp chí Vật lý thế giới của TS. Nghiêm Thị Minh Hòa được đặt ra trong bối cảnh hệ bất cân bằng là một trong những hướng nghiên cứu chính trên thế giới trong khoảng 10 năm trở lại đây. TS. Minh Hòa cho biết, năm 2014 bắt đầu phát triển phương pháp tính toán bước đầu và xuất bản hai bài báo trên tạp chí Physical Review B.
Bài báo được gửi tới tạp chí Physical Review Letters từ tháng 1/2017 và được phản biện kín bởi hai chuyên gia hàng đầu trong cùng lĩnh vực. Đến tháng 7/2017, bài báo với những sửa chữa và các kết quả tính toán mới được gửi lại cho Ban Biên tập. Đến đầu tháng 9/2017, thư từ Ban Biên tập chấp nhận đăng bài với sự đồng thuận của cả hai phản biện.
Physical Review Letters là tạp chí quốc tế hạng nhất trong các tạp chí vật lý và toán học trên thế giới. 5 năm gần đây tỷ lệ được đăng ở tạp chí này là khoảng 30%, tức là cứ 10 bài gửi đăng thì 7 bài bị loại. Một bài báo để được công bố trên tạp chí Physical Review Letters, phải đạt được một trong 3 tiêu chí. Thứ nhất, công trình nghiên cứu phải mở ra một lĩnh vực mới, hoặc những lộ trình nghiên cứu mới trong một lĩnh vực đã thiết lập, ảnh hưởng quan trọng tới nghiên cứu trong các lĩnh vực khác.
Thứ hai, công trình nghiên cứu phải giải quyết, hoặc làm những bước căn bản để giải quyết, những vấn đề cấp thiết đang tồn tại. Thứ ba, công trình nghiên cứu phải trình bày một kỹ thuật mới, hoặc một phương pháp luận mới, đóng vai trò then chốt trong nghiên cứu vật lý trong tương lai và có những hệ quả rõ ràng trực tiếp cho các nhà vật lý.
Tiến sĩ Nghiêm Thị Minh Hòa (sinh năm 1984), thời gian trở lại đây, chị đã có 6 bài báo ISI. Hướng nghiên cứu chính TS Hòa theo đuổi trong 5 năm gần đây: Nghiên cứu sự cạnh tranh giữa hiệu ứng Kondo và trật tự từ trong hệ lượng tử tạp 2 và 3 hạt từ trong môi trường dẫn điện sử dụng phương pháp Quantum Monte Carlo. Phát triển phương pháp tái chuẩn hoá nhóm phụ thuộc thời gian nhằm hiểu sự tiến triển theo thời gian của các hệ pha tạp lượng tử bất cân bằng.
Nghiên cứu các hệ tương quan mạnh không cần bằng, ví dụ: hệ Kondo không cần bằng. Phát triển phương pháp giải hệ tạp nhằm ứng dụng trong lý thuyết trương trung bình động (dynamical mean field theory) và lý thuyết trương trung bình động không cân bằng.
TS Nghiêm Thị Minh Hòa là nữ tiến sĩ người Việt đầu tiên được một tờ tạp chí khen ngợi. Cô tham gia vào một công trình nghiên cứu tại Đức. Để được đăng tải nghiên cứu lên tạp chí Physical Review Letter, nữ tiến sĩ đã vô cùng xuất sắc khi vượt qua được nhiều vòng kiểm nghiệm từ chuyên gia.
Các công trình công bố trên PRL cung cấp cho người đọc những ý tưởng đột phá cũng như những bước phát triển có tầm ảnh hưởng mạnh nhất trong ngành Vật lý. Trong lịch sử ngành Vật lý Việt Nam, mới chỉ có duy nhất một bài báo nội lực (tác giả hoàn toàn Việt Nam và đang làm việc trong nước) được công bố trên tạp chí Physical Review Letters năm 2002.
