Chán ăn ở trẻ nhỏ có phải là bệnh?

Thực tế công tác khám chữa bệnh, các bác sỹ (BS) chuyên khoa tâm thần đã gặp không ít những bà mẹ đưa con đến khám với một sự lo lắng, căng thẳng tột độ với lý do là cháu người gầy sút, không chịu ăn uống. Theo BS.Trịnh Thị Bích Huyền (Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai), những trẻ đó đã gặp phải chứng rối loạn ăn uống (RLAU).

Làm sao để bé thích ăn? Ảnh minh họa

BS.Bích Huyền cho biết, RLAU gồm có chán ăn tâm thần (CATT) và ăn vô độ tâm thần (AVDTT). CATT là một hội chứng có tỉ lệ thường gặp vào khoảng 1% dân số và khởi phát chủ yếu là ở lứa tuổi 14-16. Tuy nhiên cũng có trường hợp khởi phát sớm hơn, tỉ lệ gặp ở trẻ gái nhiều hơn trẻ trai.

Trẻ mắc chứng CATT thường có những biểu hiện: Có cân nặng dưới mức 85% trọng lượng bình thường lẽ ra trẻ phải có được; trẻ thường xuyên lo lắng một cách quá mức về việc mình sẽ bị tăng cân mặc dù trẻ vẫn đang trong tình trạng tiếp tục giảm cân; trẻ có những điều phiền muộn một cách quá mức về trọng lượng và hình dáng cơ thể mình; trẻ đói nhưng không chịu ăn và hầu như không ăn gì, từ chối mọi loại thức ăn vì sợ béo bằng cách như ăn kiêng, ăn chay, nhịn đói  hoặc tập luyện một cách quá mức.

Ở bé gái, nếu chưa có kinh nguyệt thì điều này sẽ làm chậm lại lần hành kinh đầu tiên hoặc ở những trẻ đang có kinh nguyệt thì sẽ có sự mất kinh do chế độ ăn uống không đủ chất. CATT chính là căn nguyên dẫn đến nhiều loại rối loạn về cơ thể và tâm thần khác.

Còn AVDTT, đây là một giai đoạn tiếp theo của chứng CATT. Tỉ lệ bé gái cũng thường gặp hơn trẻ trai với những đặc điểm: Trẻ thường có những cơn ăn uống vô độ, trẻ ăn rất nhanh, ăn một số lượng lớn thức ăn mặc dù không đói, trẻ ăn đến khi cảm thấy sự khó chịu trong người làm trẻ không thể chịu đựng được nữa. Sau khi ăn xong, trẻ lại tìm mọi cách để đẩy thức ăn ra khỏi cơ thể thể mình bằng cách như là dùng thuốc tẩy, thuốc nhuận tràng, dùng thuốc gây nôn, dùng thuốc lợi tiểu... Những trẻ AVDTT có cân nặng dao động, ít khi bị thấp cân như trong trường hợp CATT.

Chưa rõ nguyên nhân gây bệnh

RLAU, dù là CATT hay AVDTT, theo BS.Huyền đều dẫn đến những hậu quả về mặt cơ thể và tâm thần nghiêm trọng gồm có: Tụt huyết áp, mạch nhanh, thở nhanh; rụng tóc và móng tay dể gẫy; mất kinh nguyệt hoặc chậm hành kinh lần đầu; mọc lông tơ khăp cơ thể; đau đầu, không thể tập trung vào công việc; thiếu máu; xương ròn, dễ gẫy; sưng các khớp; tổn thương dạ dày và có thể tổn thương thận, dẫn đến suy thận; rối loạn nước, điện giải nghiêm trọng (điều này ảnh hưởng đến tim và có thể tử vong); hệ thống hormon trong cơ thể trẻ cũng bị ảnh hưởng một cách nghiêm trọng, hormon tuyến yên, tuyến giáp, hormon của buồng trứng, hormon tuyến tụy, rối loạn sự phát triển của buồng trứng... làm ảnh hưởng đến sự phát triển về thể  chất và chức năng của trẻ sau này. Ngoài ra, trẻ có thể có biểu hiện rối loạn về tâm thần như là trầm cảm, lo âu, ám ảnh, thu rút các mối quan hệ xã hội, có thể dễ dàng dẫn đến hành vi sử dụng các chất kich thích như là rượu, thuốc là hoặc các chất gây nghiện khác...

BS.Huyền cho hay, nguyên nhân dẫn đến tình trạng bệnh lý này đến  nay vẫn còn chưa rõ ràng. Người ta cho rằng đây là sự kết hợp của nhiều yếu tố về tâm lý xã hội, yếu tố di truyền, yếu tố gia đình. Nếu trong gia đình trẻ bố hoặc mẹ có vấn đề về RLAU thì trẻ có nhiều nguy cơ bị rất cao. Những trẻ tham gia vào những hoạt động thể dục thể thao có tính chất thi đấu cạnh  tranh cần phải có dáng người gầy như là múa ballet, thể dục thẩm mỹ, trình diễn thời trang... thường hay để ý quá mức đến vẻ bề ngoài của mình cũng dễ mắc phải căn bệnh trên.

Bên cạnh đó, những trẻ có tiền sử bị lạm dụng về cơ thể hoặc bị lạm dụng về tình dục cũng có xu hướng dễ mắc chứng RLAU. Một yếu tố thuận lợi nữa là những trẻ có lòng tự tin thấp thường dễ mắc chứng này. Người ta cũng thấy rằng những hình ảnh trên tivi cũng có ảnh hưởng quan trong đến tỉ lệ RLAU. Hầu hết những hình ảnh phụ nữ trên tivi ở mục quảng cáo, phim, thời trang đều là những người rất gầy  và điều này dẫn đến nhiều trẻ gái cho răng gầy là thể hiện của cái đẹp. Rồi những thông tin không có tính chất khoa học ở một số trang web, báo chí  về cách giảm béo khi trẻ đọc được kết hợp với nhận thức chưa đầy đủ của trẻ đã được áp dụng cũng dẫn đến RLAU...

Việc điều trị RLAU cần được theo dõi bởi BS chuyên khoa tâm thần và phải có sự kết hợp giữa liệu pháp phục hồi dinh dưỡng của bệnh nhân, liệu pháp tâm lý xã hội và liệu pháp dược lý.

Đoan Trang (tổng hợp)