Cách đây ít lâu, một group xuất hiện trên mạng xã hội ngay lập tức khiến nhiều người bức xúc cao độ. Đó là group có tên gọi “Hội những người ghét cha mẹ”. Dù tiêu chí để vào nhóm khá kỳ quặc, người tham gia nhóm phải có ít nhất 2 - 3 lần cãi nhau với cha mẹ trong một tuần và còn phải trả lời rõ ràng thái độ đối với cha mẹ là yêu hay ghét, nhưng nhóm đã lên tới con số hơn 7.000 thành viên, với nhiều bài đăng phản cảm, thể hiện thái độ không đúng mực, thậm chí là xúc phạm phụ huynh. Hiện group này không còn xuất hiện trên Facebook nhưng dư âm của nó để lại nhiều góc độ suy nghĩ cho người lớn nói chung và những người làm cha mẹ nói riêng.
Nổi loạn vị thành niên?
Ở góc độ thấu cả về tâm lý, bác sĩ tâm lý Phạm Bích Hà - Phòng khám Cây Thông Xanh, Hà Nội cho rằng, giai đoạn vị thành niên, trẻ có diễn biến tâm lý phức tạp, tính cách chưa ổn định. Nhiều trẻ có biểu hiện nổi loạn, thích gây chú ý với mọi người xung quanh. Tuy nhiên, việc có riêng một nhóm “ghét cha mẹ” với những suy nghĩ, thể hiện bạo lực là vấn đề rất đáng lo ngại.
“Một phần là do nhiều gia đình chưa quan tâm con cái sâu sát, hay áp đặt suy nghĩ của trẻ, thậm chí chửi mắng, đánh đập, khiến con bị tổn thương, bức xúc ở trong lòng mà không chia sẻ hay tâm sự được với ai. Một nguyên nhân khác là do cha mẹ quá chiều con cái, muốn gì được nấy khiến con sinh hư. Khi trẻ đòi điều gì không được đáp ứng, thỏa mãn, ví dụ xin tiền chơi game chẳng hạn, nó sẽ nổi loạn” - theo bác sĩ Hà.
Tương tự, là giáo viên môn Văn một trường THPT tại TP HCM, bà Trịnh Thanh Thu cũng cho biết, khi tiếp cận group “Hội những người ghét cha mẹ” đã bị sốc bởi những lời lẽ nặng nề, mất tình cảm và bất chấp của các em.
Nhưng theo bà Thu, “Suy nghĩ thật kỹ lại vấn đề, tôi thấy chuyện này cũng có thể hiểu được. Có thể nói đây là nơi để các em bộc lộ hết những bực tức, giận dỗi. Trong môi trường thoải mái và được khuyến khích như mạng xã hội, những tình cảm trên càng dễ bột phát bản năng và nói quá lên cảm xúc của mình. Ở tuổi này, các em muốn khẳng định mình nhưng thiếu người hướng dẫn, tạo hình mẫu, trong khi kiến thức xã hội chưa đủ, trải nghiệm tình cảm không nhiều. Gặp điều bất ý dù ngay từ phía cha mẹ các em sẽ có phản ứng và nếu gặp những “nơi xả stress” như trang mạng này thì bộc lộ bốc đồng.
Tôi tin rằng đây không phải suy nghĩ thật của các em. Ngay cả nhiều học trò của tôi sau khi ra trường cũng thường tâm sự lúc tuổi học trò hằn học đủ điều về cha mẹ, thầy cô. Ra đời rồi từ từ mới hiểu và biết ơn những người nuôi nấng, dạy dỗ mình. Cuộc sống cũng cho các em thấy đâu là những giá trị thật, tình thân quý giá đến thế nào để các em dần trưởng thành làm người có ích”.
Cha mẹ soi lại chính mình…
Mặc dù cũng bất ngờ trước nội dung đăng trên nhóm kín này nhưng anh Nguyễn Văn Hiếu (45 tuổi, quận Hà Đông, TP Hà Nội) - một phụ huynh lại có suy nghĩ khác. “Khi nhìn những dòng chia sẻ trên này tôi thực sự rất bức xúc trước những phát ngôn lạnh gáy của bọn trẻ. Tuy nhiên, nghĩ đi nghĩ lại, tôi thấy rằng, để bọn trẻ lên mạng nói những lời như thế cũng cần phải xem xét lại cả hành vi, lời nói trước đó của bố mẹ. Ở đây tôi nghĩ cần phải thay đổi cả nhận thức của bố mẹ lẫn con cái, chứ không thể chỉ trách các con. Vì sao con lên mạng trút bức xúc về bố mẹ cho người ngoài biết? Vì sao những đứa trẻ khác không thế mà con mình lại thế? Tôi cũng đang tự đặt câu hỏi và câu trả lời cho chính mình về điều này”, theo anh Hiếu.
Cũng theo anh Hiếu, khi biết có nhóm này tồn tại và khi đọc những bài viết chia sẻ trên nhóm, anh cũng phải xem xét, nhìn nhận lại hành vi, thái độ của mình trong mỗi lần dạy bảo con, “tôi nghĩ cha mẹ phải đóng vai trò là người hướng dẫn, trò chuyện và định hướng suy nghĩ cho con. Làm bạn cùng con chứ không nên tỏ ra thái độ bề trên với con. Phụ huynh cũng không nên sử dụng biện pháp quá cứng rắn mà phải tạo niềm tin, chỗ dựa, nâng đỡ tinh thần cho trẻ”.
Nhìn nhận lại mối quan hệ cha mẹ và con cái – đó là quan điểm của TS. Đỗ Tất Thiên, Phó trưởng Khoa Tâm lý sư phạm - Trường Đại học Sư phạm TP HCM. Theo TS. Đỗ Tất Thiên, trước tiên, vấn đề cốt lõi cần giải quyết chính là mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái. Do đó, cần xác định nguyên nhân dẫn đến sự bất ổn trong mối quan hệ cha mẹ và con cái để đưa ra cách thức khắc phục phù hợp. Trong đó, cha mẹ nên là người đóng vai trò chủ động thay đổi, khơi gợi sự hợp tác giải quyết vấn đề cùng con. Để làm được điều này, cần có thêm những lớp học bài bản để các bậc cha mẹ hiểu về đặc điểm tâm lý của con theo từng độ tuổi, biết được các phương pháp giáo dục con cái phù hợp. Trẻ cũng cần được trang bị về cách thức quản lý cảm xúc, để hiểu chính mình, hiểu hơn về cha mẹ và mọi người xung quanh nhằm có cách ứng xử phù hợp.
“Đối với góc độ xã hội, đây là một tín hiệu cảnh báo cho các bậc cha mẹ, các cơ quan ban ngành có liên quan về vấn đề bất ổn trong mối quan hệ và cách giáo dục của cha mẹ với con cái để chúng ta có sự nhìn nhận lại và cùng nhau tìm cách tháo gỡ vấn đề. Nếu chúng ta không giải quyết cốt lõi, bản chất của vấn đề thì hủy đi trang này lại sẽ có những trang khác xuất hiện, có các cách thức khác ra đời nhằm thỏa mãn nhu cầu của các em. Bên cạnh đó, biện pháp trước mắt cũng nên tìm hướng gỡ hoặc dừng hoạt động của trang mạng xã hội này để tránh làm lây lan và ảnh hưởng xấu đến các em. Tuy nhiên, xin nhắc lại, đây chỉ là biện pháp xử lý tình thế. Vấn đề quan trọng nhất cần phải giải quyết chính là ở mối quan hệ của cha mẹ - con cái” - TS. Đỗ Tất Thiên nhấn mạnh.
Và đừng quên mình cũng đã từng như thế
Với hơn 20 năm kinh nghiệm làm công việc lắng nghe, tiếp nhận và gỡ rối những tâm sự của lứa tuổi trẻ em, vị thành niên, chia sẻ của nhà báo Hoàng Anh Tú tại Tọa đàm trực tuyến “Cha mẹ bình dị - phi thường: Mâu thuẫn không là Zero - Giải quyết mâu thuẫn là Hero” do Tổ chức World Vision Việt Nam phối hợp cùng Vụ Gia đình Bộ VH-TT&DL và Viện Nghiên cứu Quản lý Phát triển bền vững (MSD) tổ chức đã khiến nhiều bậc cha mẹ giật mình vì những điều mà họ đã lãng quên.
Nhà báo Hoàng Anh Tú cho rằng, mâu thuẫn trong các mối quan hệ gia đình là điều rất phổ biến, dù ở thời đại nào, kể cả ngày xưa hay ngày nay, mâu thuẫn trong gia đình đều rất giống nhau. Theo nhà báo Hoàng Anh Tú, có nhiều bậc phụ huynh từng chia sẻ với anh rằng những mâu thuẫn họ gặp với bố mẹ ngày trước nay cũng lặp lại như vậy với con của mình.
“Cũng có nhiều bạn đã gửi thư đến tôi chia sẻ rằng: Tại sao bố mẹ không nghe con; Tại sao bố mẹ không tin con; Tại sao bố mẹ không hiểu con… Chúng ta từng là trẻ con, từng bức xúc khi có những khúc mắc với cha mẹ và giờ lại gặp phải vấn đề đó với con mình. Thế nhưng, khác ở một chỗ là giờ chúng ta là cha mẹ và vì yêu thương con cái nên lại trở nên lo sợ quá, áp đặt, kìm kẹp con, quên mất việc lắng nghe con. Chúng ta nói muốn con được hạnh phúc, nhưng chỉ khi bố mẹ hạnh phúc thì con cái mới hạnh phúc được. Chính cách bố mẹ hạnh phúc với những gì đang có thì con mới có thể hạnh phúc. Nhiều người không biết rằng, đôi khi đứa trẻ không cần gì nhiều ngoài sự hiện diện, lắng nghe của bố mẹ mình” – nhà báo Hoàng Anh Tú chia sẻ.
Có một vấn đề nữa là trong khi nhiều cha mẹ xem chuyện của con là “chuyện trẻ con” và bỏ qua không giải quyết thì một số người lại xem những chuyện nhỏ của con là “chuyện người lớn” và làm trầm trọng hóa nó, dẫn đến việc nhiều bố mẹ hành xử, xử lý vấn đề của các con một cách không sáng suốt.
Theo nhà báo Hoàng Anh Tú, khi chúng ta giải quyết mâu thuẫn bằng thái độ bực tức, nóng nảy, bằng những lời lẽ không phù hợp hay thậm chí dùng bạo lực thì đừng mong các con sẽ học được điều tốt đẹp. Bởi, con cái chính là bản sao, là tấm gương phản chiếu hình ảnh của cha mẹ.
Từ đó, anh đưa ra lời khuyên: “Cha mẹ cần để tâm đến con cái, đừng để mất sợi dây kết nối với các con. Chỉ khi thật sự để tâm, cha mẹ mới có thể nhận thấy những vấn đề con cái đang phải đối mặt, ngay cả khi chưa được nói ra, từ đó gia đình sẽ không chỉ đơn thuần là “nơi trú ẩn an toàn” nữa mà còn là nơi nuôi dưỡng tình thương yêu, trang bị kỹ năng để trẻ em phát triển toàn diện nhất. Yêu thương và tôn trọng con chính là chìa khóa của vấn đề đồng hành cùng con”.
… Tin rằng, đọc đến đây thì phần lớn đã có thể trả lời được câu hỏi “Bình dị và phi thường” - hai khái niệm có vẻ rất mâu thuẫn với nhau mà sao lại đặt trên vai những người làm cha mẹ?”. Và cũng hiểu tại sao có những bậc cha mẹ nổi giận cho rằng group nói trên là láo xược, cần nghiêm trị, lại có bậc cha mẹ nhìn vào đó để tự vấn mình…
