Không dùng đến vữa xây dựng
Thành phố Segovia, nằm cách thủ đô Madrid, Tây Ban Nha khoảng 100km về phía Tây Bắc, ban đầu là một khu định cư của người Celtic trước khi thành phố rơi vào tay quân đoàn chinh phạt La Mã vào khoảng năm 80 trước Công Nguyên. Dưới sự cai trị của đế chế La Mã, Segovia đã vươn lên trở thành một thành phố phát triển thịnh vượng của bán đảo Hispania (bán đảo Iberian ngày nay, bao gồm Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Andorra, một phần nhỏ của Pháp và lãnh thổ hải ngoại Gibraltar thuộc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland).
Cầu máng Segovia được xây dựng vào khoảng cuối thế kỷ I (SCN) để dẫn nước từ sông Frío, nằm cách đó 17 km tới thành phố; và nó đã thực hiện chức năng này suốt 2.000 năm, đến tận 1974. Càng ấn tượng hơn khi đây là một công trình kiến trúc đã được hoàn thành theo cách hết sức táo bạo: xếp chồng các khối đá hoa cương lên nhau mà không cần đến vữa và cũng không có thanh giằng.
Rất khó xác định chính xác thời điểm của cây cầu máng này, vì hàng chữ khắc trên đá ghi lại thời gian xây dựng đã bị xói mòn. Nhưng nhiều bằng chứng khảo cổ học sau này cho thấy, có lẽ cầu máng Segovia được xây dựng vào niên đại muộn hơn, được vua Domitianus (trị vì từ năm 81 – 96) cho khởi công, và hoàn thành năm 98 dưới thời Traianus (98 – 117).
 |
| Cầu nước Segovia đẹp như tranh vẽ ở Tây Ban Nha. |
Nước từ trên núi cao được dẫn thông qua một kênh ngầm đến một bể chứa lớn gọi là El Caserón (có nghĩa là “Ngôi nhà lớn”), từ đó được dẫn đến một tòa tháp thứ hai gọi là Casa de Aguas (có nghĩa là “Ngôi nhà Nước”). Sau khi trải qua quá trình gạn lọc tự nhiên để phần lớn cát lắng xuống, nước sau đó tiếp tục di chuyển qua cây cầu máng dài 728m tới khu vực quảng trường Plaza de Díaz Sanz rộng lớn. Tại đây, công trình trông đặc biệt nổi bật bởi những mái vòm kép cao được chống đỡ bởi các trụ trong một thế cân bằng độc đáo.
Quyết định xây cầu mà không cần vữa có lẽ là do khu vực xung quanh Segovia thiếu nguồn đá vôi để làm xi-măng. Nhưng điều này cũng gián tiếp khiến kết cấu chịu lực của công trình trở nên linh hoạt hơn, giúp nó sống sót qua nhiều trận địa chấn lớn nhỏ.
Băng qua quảng trường rộng lớn, cây cầu dẫn nước trông nổi bật và ấn tượng với những mái vòm kép cao được chống đỡ bởi các cột trụ giữ thăng bằng một cách ngoạn mục. Quyết định xây cầu mà không sử dụng vữa có lẽ là một việc bắt buộc bởi sự thiếu hụt đá vôi để làm xi măng trong khu vực này. Ngạc nhiên thay, việc thiếu xi măng có thể đã góp phần nâng cao tuổi thọ của kiến trúc độc đáo vì nó cho phép cây cầu có thể uốn dẻo linh hoạt, chính điều này giúp cầu máng tồn tại qua được những trận động đất nhỏ.
Cây cầu được xây dựng từ khoảng 20.400 khối đá hoa cương, khối lớn nhất có trọng lượng 2 tấn và một khối đá thông thường nặng khoảng 1 tấn. Nhiều giả thuyết cho rằng: các nhân công xây dựng La Mã đã kéo chúng lên cao gần 30 mét với sự hỗ trợ của cần cẩu gỗ, bằng chứng cho thấy điều này là các lỗ còn lưu lại trên mặt đá hoa cương. Ngoài ra, hầu hết các khối đá hoa cương còn có các cạnh được bo tròn – một phần là nguyên bản, một phần là dấu hiệu của sự phong hóa (quá trình phá huỷ đất đá và các khoáng vật do tác động của thời tiết, chủ yếu là không khí, nước…) tăng cường theo thời gian.
Trường tồn
Trong thời kỳ La Mã, ba trong số các mái vòm cao nhất có một ký hiệu chữ bằng đồng cho biết tên của người xây dựng nó cùng thời gian xây dựng. Ngày nay, người ta vẫn còn nhìn thấy 2 cái hốc, mỗi mặt cầu có một cái. Một trong số đó được biết đến là có hình tượng của Hercules, theo truyền thuyết là người sáng lập nên thành phố và Đức Maria. Hốc còn lại đặt tượng thánh tử đạo Stephen nay đã không còn nữa.
Sẽ không hoàn toàn chính xác khi nói rằng cầu máng Segovia đã tồn tại trong suốt 2.000 năm. Bởi lẽ, vào thế kỷ 11, cuộc xâm lược của đế chế Hồi giáo Moor do Yahya ibn Ismail Al-Manun lãnh đạo đã phá hủy khoảng 36 vòm cầu dẫn nước. Sau đó, khi người Hồi giáo rút đi, một số tảng đá đã được tháo dỡ sử dụng để xây dựng lại lâu đài của Vua Alfonso VI (cai trị từ năm 1065-1109).
Vào thế kỷ 15 dưới Chế độ quân chủ Công giáo, những phần bị hư hỏng của cây cầu đã được khôi phục lại một cách cẩn thận để không làm thay đổi bất kỳ kiến trúc hay phong cách ban đầu nào bằng cách chèn 36 vòm cầu mang phong cách Gothic. Vào đầu thế kỷ 19, tất cả các tòa nhà liền kề với hệ thống dẫn nước đã bị phá bỏ để giúp việc sửa chữa cây cầu diễn ra thuận tiện hơn và tăng tính toàn vẹn của cấu trúc.
Mặc dù cầu máng Segovia được coi là một trong những cầu dẫn nước trên cao của La Mã được bảo tồn tốt nhất, nhưng thời gian gần đây, nó đã có dấu hiệu xuống cấp trầm trọng. Tình trạng xói mòn và mục nát ở phần cầu cạn bên trên đã gây ra rò rỉ nước, trong khi đó ô nhiễm - chủ yếu là do khí thải của các phương tiện đã khiến các khối đá hoa cương xấu đi và nứt nẻ. Kể từ năm 2006, cầu máng này đã được Quỹ Di tích Thế giới (WMF) xếp vào danh sách những di tích cần được theo dõi đặc biệt kể từ năm 2006.
Dưới thời La Mã cổ đại, kiến trúc và kỹ thuật xây dựng đã phát triển đến đỉnh cao, với những đóng góp quan trọng cho nhân loại như thiết kế cung, mái vòm, phương pháp chế tạo xi-măng và bê-tông... Trải qua 2.000 năm, một số công trình của người La Mã hiện vẫn đứng vững. Ngoài ra, ý thức được tầm quan trọng của thủy lợi, đế chế La Mã đã cho xây dựng rất nhiều cây cầu máng dẫn nước. Nước sau khi đi qua cầu sẽ được tập trung vào các bể chứa và di chuyển theo đường ống tới khu vực đài phun nước công cộng, phòng tắm, nhà vệ sinh, hoặc các khu tiểu thủ công.
