Đông trùng hạ thảo rất hiếm, chúng sống chủ yếu ở vùng núi cao như Tây Tạng, Tứ Xuyên, Thanh Hi, Cam Túc, Vân Nam... Những nơi này có đầy đủ các điều kiện thổ nhưỡng thích hợp để phát triển tối đa các dưỡng chất có trong ĐTHT. Mỗi năm sản lượng ĐTHT thu được từ thiên nhiên chỉ 80 kg nên giá thành rất cao. Tuy nhiên, do có thể do nuôi trồng, thậm chí làm hàng giả, loại “thần dược” này xuất hiện rất nhiều trên thị trường và giá cả cũng vô chừng.
Ma trận giá
Hiện có rất nhiều sản phẩm ĐTHT bày bán ở Hải Thượng Lãn Ông, chợ Bình Tây, Q.5, TP.HCM được ưa chuộng như: viên nang, nước uống, có mức giá phải chăng từ 200 đến 800 ngàn/hộp (viên nang). Tuy nhiên, hầu như các sản bán tại đây đều không thể hiện rõ nguồn gốc sản phẩm, các thông tin khác về sản phẩm cũng rất mập mờ, không có giấy chứng nhận về chất lượng, không có hạn sử dụng trên bao bì… Khi chúng tôi hỏi mua, người bán giới thiệu nhiều chủng loại sản phẩm ĐTHT, nhưng không cung cấp được bất kỳ giấy chứng nhận liên quan đến sản phẩm. Trong số sản phẩm chúng tôi hỏi mua, duy chỉ có 1 sản phẩm dạng viên nén của Hàn Quốc là có ghi nhãn phụ bằng tiếng Việt.
Ông Ngô Kim Lai, chuyên gia nghiên cứu thành công nuôi trồng nấm ĐTHT, cho biết: ĐTHT có nguồn gốc Tây Tạng, sản phẩm được khai thác từ thiên nhiên có giá cao ngất ngưỡng. Do những đặc tính quý giá của dược liệu này nên hiện tại, ĐTHT trong thiên nhiên đã bị khai thác gần như cạn kiệt. Nếu đúng loài ĐTHT Cordyceps Sinensis nguyên cây nguyên con, giá thị trường hiện nay dao động từ 1 tỷ đến 1,5 tỷ đồng/kg. Còn ĐTHT nuôi nhân tạo chỉ có giá từ 100 - 150 triệu/kg.
Khảo sát một vòng tại các cửa hàng Q.5 và chợ Bình Tây, chúng tôi mỗi cửa hàng có giá bán khác nhau, và điều đáng nói là các sản phẩm được người bán khẳng định là hàng chất lượng cao và nhập khẩu từ Nhật, Trung Quốc. Trước sự thiếu minh bạch của thị trường, người tiêu dùng hoang mang khi lựa chọn sản phẩm, không biết đâu là thông tin trung thực, chưa kể đến tình trạng thật giả lẫn lộn khiến người tiêu dùng có thể tiền mất tật mang khi mua phải sản phẩm giả.
Ông Lai khuyến cáo, trước khi chọn mua sản phẩm nên tìm hiểu kỹ bề dày lịch sử nghiên cứu, địa điểm nuôi trồng, công nghệ chuyển giao con giống… để tránh trường hợp mua nhầm hàng giả, kém chất lượng.
Các chuyên gia cảnh báo, hiện trên thị trường có tới 70% nấm đông trùng hạ thảo là giả và đối tượng làm hàng giả sử dụng thủ đoạn ngày càng tinh vi hơn nên người tiêu dùng khó có thể phân biệt.
Các sản phẩm ĐTHT nguyên con thường xuất hiện ở nhiều dạng khác nhau như: khô, tươi, nguyên con, nước, viên... Các sản phẩm này hầu hết đang được bày bán trên thị trường với giá rất cao. Chính vì vậy nên nhiều người vì chạy theo lợi nhuận đã nhập những sản phẩm giả về bán. ĐTHT nguyên con giả hầu hết được làm từ thân củ địa đàm, thạch thảo, hoặc thạch cao nhằm đánh lừa thị giác của người tiêu dùng.
Để phân biệt ĐTHT thật và giả, nhìn bên ngoài, sản phẩm thật thường có bộ phận đầu sâu non và đầu thảo mộc phát triển tự nhiên, rất khớp và không có chỗ đứt nối như các loại đông trùng hạ thảo giả. Ngoài ra, ĐTHT thật thường có những nếp gấp xếp thành hàng, cứ 3 vân thì có 1 nếp gấp, giống như con sâu chít, các vân con ĐTHT thật thường nằm rất gần phía đầu sâu, trong khi con giả thường không có đặc điểm này.
Khi ngửi ĐTHT thật, sẽ thấy ngay mùi nấm rơm hoặc mùi tanh của nấm hương. Còn các con giả cũng có mùi tanh nhưng là mùi tanh của cá hoặc của một số chất hóa học.
Khi nếm hoặc nhai ĐTHT tươi hay khô trong miệng, sẽ thấy có mùi vị như đậu nành, nhai càng lâu sẽ thấy càng thơm, còn các sản phẩm giả thì ngược lại, thường có cảm giác cứng và giống như mùi đất sét, rất nồng.
