Thông thường, để chuẩn bị cho bữa cỗ có sự tham gia của nhiều người, một số loại thực phẩm thường được chế biến trước đó từ 5 - 12 tiếng đồng hồ nên dễ ôi thiu. Mặt khác, nếu vị trí chế biến thực phẩm chưa phù hợp, nguồn gốc thực phẩm chưa được kiểm soát chặt chẽ… kéo theo nguy cơ ngộ độc.
Một số gia đình ở nông thôn thường quây bạt, bày cỗ ở gần chuồng nuôi gia súc, gia cầm, hồ, ao hay bãi đất trống trong vườn; thiếu dụng cụ che đậy; nguồn nước chế biến thực phẩm không bảo đảm…
Còn ở đô thị, khi tổ chức đám cưới, hầu hết các gia đình đặt cỗ ở nhà hàng, khách sạn hoặc thuê nấu cỗ. Những người nấu cỗ thuê chủ yếu làm theo kinh nghiệm, thiếu kiến thức về ATVSTP. Thậm chí, có nơi còn tận dụng vỉa hè, lòng đường, nơi có mật độ phương tiện giao thông đông đúc, bụi bặm… làm khu vực chế biến thực phẩm cho cỗ cưới. Đặc biệt, nguồn thực phẩm đầu vào ở nhiều đám cưới chưa được kiểm soát chặt chẽ, nhất là thịt gia súc, gia cầm, các loại rau, củ, quả, chất phụ gia...
Theo cảnh báo của Cục An toàn thực phẩm (ATTP, Bộ Y tế), hầu hết các vụ ngộ độc thức ăn tại các bữa cỗ, bếp ăn tập thể đều liên quan đến thói quen “đơn giản” trong việc lựa chọn nguyên liệu thực phẩm, biện pháp chế biến; thiếu phương tiện che đậy, bảo quản sau chế biến khiến thực phẩm bị nhiễm độc...
TS. BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc Bệnh viện Bạch Mai cho biết, với các bữa cỗ tập trung đông người như đám cưới, tiệc… đều tiềm ẩn nguy cơ mất ATTP. Đơn cử như việc phải phục vụ nhiều người một lúc, tốc độ phục vụ nhanh khiến thức ăn chưa đủ thời gian chín, đồ chín để lẫn đồ sống dễ nhiễm khuẩn, hay đồ ăn phải chuẩn bị từ sớm có nguy cơ ôi thiu.
Trước thực tế đó, để chủ động phòng, chống ngộ độc thực phẩm, từ 2016, Hà Nội đã triển khai thí điểm mô hình kiểm soát ATTP bữa cỗ tập trung đông người tại hai huyện Thanh Oai và Phú Xuyên. Đến nay, mô hình này đã được nhân rộng đến 440 xã, phường, thị trấn của 20 quận, huyện, thị xã.
Từ đầu năm 2024 đến nay, các đoàn kiểm tra đã giám sát, tư vấn hơn 20 nghìn bữa cỗ, hướng dẫn thực hiện các quy định về ATTP tại các gia đình tổ chức bữa cỗ tập trung đông người. Đặc biệt, tại các gia đình có tổ chức cỗ đã ký cam kết về ATTP đạt 100%.
Chi cục trưởng Chi cục ATVSTP Hà Nội (Sở Y tế), ông Đặng Thanh Phong đánh giá, việc triển khai mô hình kiểm soát ATTP bữa cỗ tập trung đông người là rất cần thiết nhằm giảm thiểu ngộ độc thực phẩm trong cộng đồng. Sau khi TP triển khai mô hình này và tăng cường giám sát ATTP tại bữa cỗ tập trung đông người đã mang lại những hiệu quả thiết thực. Các gia đình có tổ chức tiệc, cỗ đã được nâng cao nhận thức, kỹ năng, thực hiện tốt công tác bảo đảm ATTP, không để xảy ra tình trạng ngộ độc thực phẩm, làm ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Để phát huy hơn nữa hiệu quả của mô hình, ông Phong cho rằng, cần có sự vào cuộc, chung tay của cả cộng đồng và cơ quan quản lý ATTP ở cơ sở. Thời gian tới, Chi cục sẽ tiếp tục tăng cường tổ chức các lớp tập huấn ATTP cho cán bộ của các tổ giám sát tư vấn điều kiện ATTP tại bữa cỗ tập trung đông người.
Cùng với đó, để người dân hiểu hơn về tầm quan trọng của việc bảo đảm ATTP trong bữa cỗ đông người, cần tăng cường tuyên truyền tại cộng đồng, phổ biến kiến thức về các quy định bảo đảm ATTP đến người dân.
Đánh giá đây là mô hình hay cần nhân rộng, Chi cục và các quận, huyện, thị xã sẽ tiếp tục tăng cường công tác truyền thông để người dân hiểu, chủ động mời cán bộ chuyên môn đến hướng dẫn, tư vấn khi nhà có cỗ… Từ đó, giúp mô hình mang lại hiệu quả cao hơn, nhân rộng tới 100% các địa phương trên địa bàn TP.
Theo đại diện Chi cục ATVSTP Hà Nội, thực tế trong quá trình triển khai thực hiện mô hình cho thấy, thời gian đầu, nhận thức của người dân về công tác bảo đảm ATTP còn nhiều hạn chế. Do đó, việc tư vấn gặp rất nhiều khó khăn. Thậm chí, nhiều gia đình thực hiện kiểu đối phó, không ký cam kết. Tuy nhiên, nhờ sự vào cuộc tích cực của cơ quan chức năng và chính quyền địa phương, nhận thức của người dân dần được nâng lên.
