Thông báo nhằm công khai và minh bạch hóa các hoạt động của chấp hành viên, cơ quan thi hành án dân sự ( THADS). Thông qua hoạt động thông báo, người dân có điều kiện thực hiện quyền theo dõi, giám sát các hoạt động của cơ quan THADS nói riêng và cơ quan nhà nước nói chung.
Vấn đề thông báo trong THADS được quy định từ Điều 39 đến Điều 43 Luật THADS; Điều 12 Nghị định số 62/2015/NĐ-CP hướng dẫn thi hành một số điều của Luật THADS( Nghị định số 62/2015/NĐ-CP); Điều 2 Thông tư liên tịch số 11/2016/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC quy định một số vấn đề về thủ tục THADS và phối hợp liên ngành trong THADS (Thông tư số 11/2016/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC).
Luật THADS và các văn bản hướng dẫn thi hành đã quy định tương đối chặt chẽ về trình tự, thủ tục thông báo về thi hành án. Tuy nhiên, thực tiễn về thông báo thi hành án hiện nay đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện.
Theo khoản 1 Điều 39 Luật THADS, quyết định về thi hành án, giấy báo, giấy triệu tập và văn bản khác có liên quan đến việc thi hành án phải thông báo cho đương sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan để họ thực hiện quyền, nghĩa vụ theo nội dung của văn bản đó. Vấn đề đặt ra là “ Văn bản khác có liên quan đến việc thi hành án” là những loại văn bản nào?
Do Luật THADS và các văn bản hướng dẫn thi hành chưa có quy định cụ thể nên việc hiểu và áp dụng quy phạm này còn chưa thống nhất. Thực tiễn cho thấy trong quá trình tổ chức thi hành án phát sinh rất nhiều các loại văn bản khác nhau. Số lượng văn bản cần thông báo trong THADS phát sinh nhiều dẫn đến CHV mất nhiều thời gian và công sức để thực hiện.
Điều này cũng phần nào ảnh hưởng đến hiệu quả THA. Do đó cần thiết phải có các quy định hướng dẫn cụ thể “văn bản khác…” là những loại văn bản nào cơ quan THADS phải thực hiện việc thông báo cho đương sự, người có nghĩa vụ quyền lợi liên quan, đồng thời giới hạn về các văn bản phải thông báo, giúp tiết kiệm thời gian và công sức cho CHV.
Theo quy định hiện hành, các hình thức thông báo về thi hành án bao gồm: Thông báo trực tiếp hoặc qua cơ quan, tổ chức, cá nhân khác theo quy định của pháp luật; niêm yết công khai; thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng.
Theo Điều 2 Thông tư liên tịch số 11/2016/TTLT-BTP-TANDTC-VKSNDTC, trường hợp do đường sá xa xôi, giao thông không thuận tiện; người được thông báo có nhiều địa chỉ liên lạc, nơi ở không cố định, thường xuyên vắng mặt ở nhà vào giờ hành chính; đương sự đang bị giam, tạm giam; người được thi hành án chưa yêu cầu thi hành án quy định tại khoản 1 Điều 49 Nghị định số 62/2015/NĐ-CP và các trường hợp khác mà việc thông báo trực tiếp có khó khăn thì việc thông báo được thực hiện qua dịch vụ bưu chính bằng thư bảo đảm.
Trong điều kiện việc ứng dụng công nghệ thông tin đang được phát triển mạnh mẽ (đặc biệt là cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 hiện nay), phần lớn người dân đã sử dụng mạng internet, máy tính, điện thoại thông minh và các chức năng sẵn có của điện thoại,...thì việc thông báo thi hành án gần như vẫn thực hiện theo phương pháp truyền thống như thông báo trực tiếp, niêm yết công khai hoặc thông báo trên các phương tiện thông tin đại chúng, trong đó việc thông báo trực tiếp vẫn là một trong những hình thức ưu tiên sử dụng.
Các hình thức như gửi thông báo trực tiếp hoặc niêm yết công khai do CHV hoặc Thư ký thi hành án thực hiện đã cho thấy tính không hiệu quả của các quy định hiện hành. Thực tế cho thấy quá trình tổ chức thi hành án thường mất nhiều thời gian và có rất nhiều thông báo, cùng một thời điểm mỗi CHV lại phải thi hành đồng thời nhiều vụ việc.
Hơn nữa, khoảng cách đến nơi được thông báo không phải lúc nào cũng gần, việc di chuyển, đi lại mất nhiều thời gian, công sức và việc thông báo trực tiếp không phải lúc nào cũng thành công. Với hệ thống máy tính được kết nối internet như hiện nay, có thể xem xét bổ sung các quy định mở rộng hơn về cách thức thực hiện thông báo như: CHV có thể gửi các Thông báo về UBND cấp xã qua hình thức thư điện tử, đính kèm file thông báo, hoặc gửi bản fax thông báo, sau đó cán bộ cấp xã được giao phụ trách có thể in thông báo ra và niêm yết công khai tại trụ sở của UBND cấp xã sẽ hạn chế việc đi lại của CHV hoặc Thư ký thi hành án.
Hoặc có thể gửi trực tiếp thư điện tử đính kèm thông báo, bản fax trực tiếp tới đối tượng được thông báo. Thông báo thi hành án cũng có thể được gửi cho đối tượng được thông báo thông qua việc sử dụng các ứng dụng của điện thoại thông minh. Hiện nay, một trong những phương tiện liên lạc phổ biến nhất là điện thoại; việc sử dụng điện thoại để thông báo là rất thuận tiện, tuy nhiên, việc lưu giữ tài liệu thể hiện các thông tin và nội dung trong cuộc liên lạc lại khó có thể được thể hiện trong hồ sơ thi hành án.
Vấn đề đặt ra là cần nghiên cứu, bổ sung hoàn thiện các quy định của pháp luật có liên quan về lĩnh vực thông báo thi hành án, nâng cao khả năng ứng dụng công nghệ thông tin vào thông báo thi hành án, bảo đảm việc thông báo kịp thời, hiệu quả.
