Tiềm năng chuyển dịch năng lượng lớn
PGS.TS Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng (Đại học Bách Khoa Hà Nội) thông tin, tiềm năng điện năng lượng tái tạo (NLTT) tại Việt Nam được đánh giá cao hơn rất nhiều so với các quốc gia trong cùng khu vực, trong đó, tiềm năng kỹ thuật điện gió ngoài khơi lên đến 600 GW, cao nhất ASEAN. Ngoài ra, Việt Nam có tiềm năng lớn về sinh khối nông nghiệp với gần 100 triệu tấn phụ phẩm mỗi năm), điện từ rác thải (hơn 60 triệu tấn rác sinh hoạt/năm) và thủy điện nhỏ (gần 2.500 MW chưa khai thác).
“Việc Việt Nam đi sau nhưng phát triển nhanh trong giai đoạn 2018-2020 đạt hơn 16,5 GW điện mặt trời chỉ trong 3 năm cho thấy dư địa và năng lực hấp thụ công nghệ mới rất lớn nếu được hỗ trợ về chính sách, tài chính và hạ tầng phù hợp” - PGS. TS Đặng Trần Thọ khẳng định.
 |
PGS.TS Đặng Trần Thọ - Viện trưởng Viện Công nghệ Năng lượng (Đại học Bách Khoa Hà Nội) phát biểu tại hội thảo |
Tuy nhiên, chuyển hóa tiềm năng thành hiện thực vẫn là thách thức do thiếu cơ chế khuyến khích dài hạn, thiếu quy hoạch tích hợp đất - điện - lưới và hạ tầng chưa theo kịp tốc độ phát triển
Theo PGS.TS Đặng Trần Thọ, chuyển đổi năng lượng là một quá trình tiêu tốn nguồn lực tài chính rất lớn nhưng việc huy động vốn cho các dự án năng lượng xanh tại Việt Nam hiện đang gặp nhiều rào cản. Các ngân hàng trong nước vẫn còn e ngại cho vay các dự án NLTT do rủi ro pháp lý (thiếu hợp đồng mua bán điện dài hạn có bảo lãnh), rủi ro thị trường (chưa có giá điện ổn định) và rủi ro kỹ thuật (không đảm bảo giải tỏa công suất).
Đề xuất thành lập một Ban chỉ đạo quốc gia về chuyển đổi năng lượng
Ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) khẳng định, không thể có chuyển đổi năng lượng nếu thiếu một hệ thống lưới điện thông minh và linh hoạt. Do đó, trong thời gian tới, cần đẩy nhanh đầu tư các đường dây truyền tải chiến lược, hiện đại hóa lưới điện với công nghệ số, thông minh nhằm khai thác và sử dụng tối ưu các nguồn điện NLTT, năng lượng mới trên phạm vi cả nước.
 |
Ông Đoàn Ngọc Dương - Phó Cục trưởng Cục Điện lực (Bộ Công Thương) phát biểu |
Bên cạnh đó, cần xem xét vai trò của điện hạt nhân trong dài hạn. Đây là nguồn điện ổn định, không phát thải CO2, có thể đóng vai trò là nguồn nền cho hệ thống điện với tỷ lệ nguồn NLTT lớn.
Ngoài ra, cần một hệ thống cơ chế chính sách và thị trường điện hiện đại. Theo đó, cần khẩn trương hoàn thiện thị trường điện cạnh tranh, xây dựng cơ chế tín chỉ carbon, định giá phát thải, thúc đẩy tài chính xanh và các hình thức hợp tác công tư. Đây là nền tảng để huy động nguồn lực tư nhân và quốc tế cho chuyển đổi năng lượng.
PGS.TS Đặng Trần Thọ khẳng định, hiện tại, Việt Nam đang thiếu một khung pháp lý toàn diện về chuyển đổi năng lượng, đặc biệt là Luật NLTT hoặc Luật chuyển đổi năng lượng. Việc trì hoãn khung pháp lý sẽ tiếp tục làm “treo” hàng chục GW công suất dự án, làm chậm tiến độ thực hiện các mục tiêu đã đề ra.
Đáng chú ý, PGS.TS Thọ đề xuất thành lập một Ban chỉ đạo quốc gia về chuyển đổi năng lượng và trung hòa carbon, trực thuộc Chính phủ, nhằm điều phối liên ngành giữa các Bộ và các địa phương. Ban này không chỉ giám sát thực hiện Quy hoạch điện VIII mà còn điều phối các chương trình tài chính xanh, quản lý rủi ro hệ thống và cập nhật tiến độ triển khai định kỳ.
Đại diện Văn phòng Ban IV (Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân) cũng cho rằng, cần thiết phải xây dựng một khung chính sách phát triển NLTT tạo mang tính hệ thống, đồng bộ và có khả năng thực thi cao. Khung chính sách này cần được thiết kế đi kèm với lộ trình thực hiện cụ thể, phân định rõ vai trò, trách nhiệm, quyền hạn của các bên liên quan (cơ quan quản lý nhà nước, địa phương, doanh nghiệp, tổ chức tài chính), cùng với các chỉ số đánh giá hiệu quả (KPI) được xác lập từ đầu nhằm bảo đảm tiến độ, chất lượng và tính minh bạch trong triển khai.
