Giải thưởng Tạ Quang Bửu được tổ chức hàng năm nhằm khích lệ và tôn vinh các nhà khoa học có thành tựu nổi bật trong nghiên cứu cơ bản thuộc các lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật, góp phần thúc đẩy KH&CN Việt Nam hội nhập và phát triển. Được triển khai từ năm 2013, Giải thưởng Tạ Quang Bửu ngày càng khẳng định được uy tín trong cộng đồng khoa học Việt Nam, được các nhà khoa học quan tâm và ủng hộ.
Giải thưởng được trao cho các công trình nghiên cứu xuất sắc trong các lĩnh vực toán học, khoa học máy tính và thông tin, vật lý, hóa học, khoa học trái đất và môi trường, khoa học sự sống - y sinh dược học, khoa học sự sống - sinh học nông nghiệp, cơ học.
Từ năm 2014-2016, Giải thưởng đã được trao tặng cho 7 nhà khoa học là tác giả của công trình khoa học xuất sắc trong các lĩnh vực toán học, vật lý, khoa học thông tin và máy tính, khoa học trái đất và môi trường và 2 nhà khoa học trẻ trong lĩnh vực toán học và vật lý.
Giải thưởng năm nay được trao cho PGS. TS Nguyễn Sum (ĐH Quy Nhơn, Bình Định) trong lĩnh vực toán học và GS. TS Phan Thanh Sơn Nam (ĐH Bách Khoa, ĐH Quốc gia TPHCM) trong lĩnh vực hóa học. Chúc mừng hai nhà khoa học được trao giải thưởng năm nay, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định Giải thưởng Tạ Quang Bửu được đề ra, tổ chức và thực tế thừa nhận là giải thưởng thực sự của các nhà khoa học.
Theo Phó Thủ tướng, trong điều kiện còn khó khăn về cơ chế, chính sách cũng như quan niệm xã hội, những kết quả đạt được trong nghiên cứu khoa học là rất đáng ghi nhận, như số lượng công trình nghiên cứu công bố trên các tạp chí ISI giai đoạn 2011-2016 tăng ở mức gần 20%. Hay theo số liệu thống kê của Tổ chức Sở hữu Trí tuệ Thế giới (WIPO), số bằng sáng chế được cấp của Việt Nam giai đoạn 2011-2015 đã tăng liên tục từ 53 (năm 2011) lên đến 88 (năm 2015), tăng 65%.
Tuy nhiên, so sánh với các nước trong khu vực, số lượng bài báo khoa học của Việt Nam trên các tạp chí ISI chỉ bằng 1/3 Thái Lan, 1/4 Malaysia và 1/5 Singapore; số lượng bằng sáng chế được cấp của Việt Nam cũng chỉ bằng 1/3 Thái Lan, 1/11 Malaysia, 1/30 Singapore, 1/1.240 Hàn Quốc và bằng 1/3.170 Trung Quốc.
Phó Thủ tướng đề nghị, bên cạnh những giải pháp đồng bộ từ thể chế kinh tế, chính sách thuế, tài chính, đầu tư, phải làm mạnh mẽ hơn 3 việc. Thứ nhất, nguồn lực đầu tư cho KH&CN còn có hạn, nhưng cần công khai minh bạch tất cả các khâu. Thứ hai là cần khuyến khích các trường ĐH, sinh viên trẻ, vừa tốt nghiệp cũng như tạo môi trường, hỗ trợ cần thiết để sẵn sàng hiến thân cho khoa học, khởi nghiệp sáng tạo. Thứ ba là nâng cao nhận thức chung về khoa học để sống khỏe mạnh, an toàn, làm việc với hiệu quả cao hơn.
“Nếu khoa học không phát triển, đất nước Việt Nam sẽ tụt hậu”, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam khẳng định và nhấn mạnh “đó là điều chắc chắn”.
