Theo Quy hoạch được duyệt, TP Hà Nội sẽ xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị (ĐSĐT) với tổng chiều dài 417,8 km; TP HCM sẽ xây dựng 11 tuyến ĐSĐT với chiều dài khoảng 229,1 km.
Đến nay, TP Hà Nội hoàn thành xây dựng đưa vào khai thác vận hành 1 tuyến (Cát Linh - Hà Đông, dài 13km) và đang thi công xây dựng 2 tuyến (Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo và Nhổn - Ga Hà Nội, tổng chiều dài 24km). Trong đó, dự án Nhổn - Ga Hà Nội đã hoàn thành, đang trong giai đoạn nghiệm thu, hoàn thiện thủ tục để vận hành thương mại đoạn trên cao. Còn dự án Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo đang điều chỉnh chủ trương đầu tư. TP HCM đang thi công xây dựng 2 tuyến (Bến Thành - Suối Tiên và Bến Thành - Tham Lương, tổng chiều dài 20,74km). Các tuyến còn lại đang trong giai đoạn chuẩn bị đầu tư nhưng rất chậm.
Tại phiên họp, các ý kiến đã thảo luận về tiến độ xây dựng Đề án tổng thể phát triển ĐSĐT tại TP Hà Nội, TP HCM trình Bộ Chính trị cũng như các công tác chuẩn bị khác… Chủ tịch UBND TP Hà Nội Trần Sỹ Thanh cho biết, theo quy hoạch, TP Hà Nội và TP HCM cần xây thêm 18 tuyến ĐSĐT. Đây là khối lượng công việc rất lớn, cần có gói giải pháp tổng thể, đột phá, đồng bộ về công nghệ xây dựng, quản lý, vận hành cho hệ thống ĐSĐT cho TP Hà Nội, TP HCM, đặt nền móng cho ngành công nghiệp ĐSĐT.
Theo Phó Chủ tịch UBND TP HCM Bùi Xuân Cường, việc triển khai dự án ĐSĐT tuyến Bến Thành - Suối Tiên đã đạt 98% khối lượng, đang tiến hành công tác thử nghiệm liên động toàn tuyến. Dự án ĐSĐT tuyến Bến Thành - Tham Lương đã bàn giao mặt bằng 92,14%, dự kiến giải quyết dứt điểm công tác giải phóng mặt bằng cuối quý II/2024, đồng thời di dời các công trình hạ tầng kỹ thuật đồng bộ (hoàn thành quý II/2025). Lãnh đạo TP HCM kiến nghị Bộ Giao thông vận tải (GTVT), Bộ Công an, Bộ Xây dựng hỗ trợ nhà thầu đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các thủ tục đánh giá, chứng nhận an toàn hệ thống, an toàn phòng cháy, chữa cháy, nghiệm thu công trình, hoàn thiện hồ sơ cấp giấy phép môi trường.
Bộ trưởng Bộ GTVT Nguyễn Văn Thắng đề nghị TP HCM tập trung giải quyết những tồn tại liên quan đến nhà thầu nhằm hoàn thành nốt khối lượng công việc còn lại của dự án ĐSĐT tuyến Bến Thành - Suối Tiên. Bên cạnh đó, hai TP đang triển khai xây dựng Đề án tổng thể đầu tư xây dựng hệ thống ĐSĐT thì phải làm rõ quan điểm về huy động nguồn lực thực hiện, mô hình vận hành, vị trí, không gian thi công; giải quyết tồn tại, khó khăn, vướng mắc trong quá trình triển khai các dự án ĐSĐT vừa qua như kéo dài, đội vốn, công nghệ, thiết bị thiếu đồng bộ...
Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà đề nghị Bộ GTVT và hai TP phối hợp chặt chẽ trong quá trình xây dựng Đề án tổng thể phát triển ĐSĐT; lựa chọn công nghệ ĐSĐT tiên tiến, bảo đảm tiếp nhận, làm chủ từ khâu thiết kế, sản xuất, chế tạo đến vận hành, quản lý, gắn với đầu tư, hình thành ngành công nghiệp ĐSĐT. Việc phát triển các tuyến ĐSĐT phù hợp với chiến lược, quy hoạch đô thị, bảo đảm hài hòa với các phương thức giao thông trong kết nối hạ tầng.
Bộ GTVT khẩn trương xây dựng cơ chế, chính sách, hành lang pháp lý trong công tác quản lý, vận hành hệ thống ĐSĐT; ban hành các quy chuẩn, tiêu chuẩn công nghệ, máy móc trang thiết bị, đường sắt trên cao và chạy ngầm, các ga hành khách; bộ máy tổ chức, đào tạo nguồn nhân lực cho ĐSĐT.
Bên cạnh đó, Đề án tổng thể cần đánh giá tác động đầy đủ, kỹ lưỡng, tính khả thi, khả năng huy động nguồn lực đầu tư từ Trung ương, địa phương và xã hội hóa với các hình thức BT (xây dựng - chuyển giao), PPP (hợp tác công - tư)…; đồng thời phát huy được nguồn lực từ đất đai thông qua phát triển đô thị theo các ga, tuyến ĐSĐT.
