Cải thiện môi trường kinh doanh: Thông tư, công văn vẫn là “điểm nghẽn”

Doanh nghiệp khó khăn vì những hướng dẫn tại thông tư, công văn.
Doanh nghiệp khó khăn vì những hướng dẫn tại thông tư, công văn.
0:00 / 0:00
0:00
(PLVN) -  Trong khi luật, nghị định được đánh giá là khá thông thoáng thì thông tư, công văn vẫn đang là “điểm nghẽn” của môi trường kinh doanh. Khảo sát của Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam cho thấy số lượng thông tư hiện chiếm hơn 68% tổng số lượng văn bản quy phạm pháp luật ban hành.

Bất cập, vướng mắc

Cuối tuần qua, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp với Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp tổ chức Hội thảo “Chất lượng của quy định và sự thuận lợi của môi trường kinh doanh”. Đây là hoạt động được thực hiện trong khuôn khổ dự án Tăng cường tiếng nói của doanh nghiệp (DN) trong việc giám sát và thực hiện tái cơ cấu kinh tế (thuộc Chương trình Australia hỗ trợ cải cách kinh tế Việt Nam - Aus4Reform).

Tại Hội thảo, ông Đậu Anh Tuấn, Phó Tổng Thư ký – Trưởng Ban Pháp chế VCCI đã nêu lên một thực tế là trong hoạt động cải thiện môi trường kinh doanh hiện nay, các cơ quan chính sách tập trung nhiều vào các văn bản cấp luật, nghị định. Trong khi đó, với đặc thù của hệ thống pháp luật nước ta, để một quy định có thể thực thi trên thực tế, phụ thuộc lớn vào các quy định tại thông tư, thậm chí là công văn. “Vì vậy, có hiện tượng, mặc dù các văn bản cấp luật, nghị định có tinh thần tiến bộ rất rõ, nhưng khi xuống đến đến thông tư, công văn lại nảy sinh nhiều vấn đề bất cập, vướng mắc, khiến tính cải cách của chính sách không phát huy trên thực tế” - ông Tuấn nhận định.

Thông tư 11/2022/TT-BGDĐT quy định về liên kết tổ chức thi cấp chứng chỉ năng lực ngoại ngữ của nước ngoài được nhắc đến như một ví dụ điển hình và thời sự nhất về ảnh hưởng của thông tư, công văn. “Chỉ 1 thông tư thôi, nhưng đang làm xáo trộn cuộc sống của người dân, DN” - ông Tuấn dẫn chứng.

Ông Nguyễn Quốc Hiệp, Chủ tịch Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam (VACC) đã có một bảng liệt kê về 14 bất cập trong lĩnh vực đầu tư, kinh doanh bất động sản, nhà ở. Theo ông, 12 luật liên quan đến lĩnh vực này mà không luật nào theo luật nào, nên DN như trong một “mớ bòng bong”, nhiều cuộc gặp tháo gỡ vẫn chưa xong. “Nếu nói ách tắc thì chắc nói suốt ngày không hết, nhiều văn bản rất trớ trêu…”, ông Hiệp chia sẻ.

Bà Trần Ngọc Ánh, Đại diện Hội đồng kinh doanh Hoa Kỳ - ASEAN dẫn chứng về việc công văn mâu thuẫn với thông tư. Đơn cử như cứ sản phẩm dạng lỏng là quy về Chương “Đồ uống và nước giải khát”. Do vậy, nhiều mặt hàng đối mặt với việc thông quan tại các cửa khẩu khác nhau bị áp thuế khác nhau. “Công văn mâu thuẫn nhưng một khi được ký, đóng dấu thì hải quan địa phương sẽ tiến hành truy thu DN trước” - bà Ánh phản ánh.

Ông Nguyễn Văn Đệ, Chủ tịch Hiệp hội Bệnh viện tư nhân Việt Nam sau khi liệt kê một loạt thông tư đang “làm khổ” DN đã chua chát nhận xét: Thông tư vẫn “to” hơn bghị định (!?). “Thông tư còn nguy hiểm hơn tham nhũng, vì thông tư chất lượng kém khiến DN không làm được, cản trở DN thì người dân không có việc làm, như vậy, Nhà nước làm sao thu được ngân sách? Đáng ra thông tư là thúc đẩy DN làm theo luật, “phanh” DN trước những vùng cấm. Tôi rất mong muốn các ý kiến này, các vấn đề mà VCCI đang nghiên cứu đến được Chính phủ, Quốc hội” - ông Đệ thẳng thắn.

Cần cơ chế kiểm soát việc ban hành Thông tư

Khảo sát của VCCI cho thấy, tính từ 1/1/2016 đến ngày 20/7/2020, số lượng thông tư chiếm hơn 68% tổng số lượng văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) ban hành. Theo bà Nguyễn Thị Diệu Hồng, Ban Pháp chế, VCCI, quy trình ban hành thông tư ít minh bạch hơn nếu so sánh với quy trình ban hành của nghị định, luật, pháp lệnh. Việc soạn thảo và ban hành thông tư chủ yếu thực hiện giữa các đơn vị chuyên môn của bộ, trong khi các VBQPPL từ cấp nghị định trở lên, có sự tham gia của nhiều cơ quan Nhà nước khác nhau và có mức độ kiểm soát về chất lượng và tính minh bạch tốt hơn.

Cũng theo bà Hồng, thông tư có một số giới hạn nhất định trong các quy định như: Không được ban hành điều kiện kinh doanh (ĐKKD), thủ tục hành chính (TTHC); Chỉ được quy định chi tiết các điều, khoản, điểm tại các điều, khoản, điểm được giao tại các VBQPPL có giá trị pháp lý cao hơn… Mặc dù quy định cấm thông tư ban hành ĐKKD từ năm 2005 và Chính phủ có đợt rà soát năm 2016 để loại bỏ các thông tư quy định ĐKKD, nhưng đến nay vẫn không khó để tìm thấy các thông tư quy định về ĐKKD trong hệ thống VBQPPL nước ta.

Theo bà Hồng, có những thông tư ban hành ĐKKD “công khai” (ví dụ: trong lĩnh vực tài chính - ngân hàng), có những thông tư lại ban hành ĐKKD ở dạng “ẩn”, lồng ghép trong các tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật (ví dụ: bộ quy tắc “thực hành tốt” trong kinh doanh dược…). “Việc thông tư ban hành ĐKKD sẽ khiến nguy cơ môi trường đầu tư, kinh doanh trở nên kém thuận lợi vì rào cản từ các ĐKKD được ban hành bởi quy trình xây dựng không được giám sát chặt chẽ của các cơ quan Nhà nước, cũng như cộng đồng DN” - bà Hồng quan ngại.

Thay mặt nhóm nghiên cứu VCCI, bà Hồng khẳng định, việc lạm dụng ban hành thông tư hướng dẫn vừa khiến cho hệ thống pháp luật nước ta trở nên phức tạp, vừa không đảm bảo chất lượng của các quy định pháp luật. Do đó, cần kiểm soát hiện tượng thông tư ban hành ĐKKD, TTHC ngay từ luật. Trong các luật chuyên ngành cần chú trọng đến việc ủy quyền cho các thông tư hướng dẫn, trong đó tuyệt đối không ủy quyền cho thông tư quy định các quy định có tính chất là ĐKKD và hạn chế tối đa ủy quyền quy định về TTHC.

“Việc không gắn trách nhiệm của cơ quan ban hành văn bản dường như sẽ khiến cho chất lượng của các văn bản trên không được chú trọng, trong khi các văn bản này lại tác động khá lớn đến hoạt động kinh doanh của DN, thậm chí là cả môi trường đầu tư kinh doanh. Do đó, cần phải có cơ chế để xác định trách nhiệm của các cơ quan ban hành văn bản gây thiệt hại cho DN”- đại diện Ban Pháp chế VCCI đề xuất.

“Để khắc phục những bất cập hạn chế và nâng cao chất lượng VBQPPL, giải pháp đầu tiên là các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cần tuân thủ đúng và đầy đủ các nguyên tắc, quy chuẩn, quy trình ban hành VBQPPL được quy định trong Luật Ban hành VBQPPL 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020). Trong đó, cần ưu tiên đầu tư cho công tác phân tích, đánh giá tác động chính sách trong quy trình xây dựng VBQPPL. Giai đoạn xây dựng chính sách (bao gồm hoạch định chính sách, phân tích chính sách, đánh giá tác động chính sách) nên được xác định là khâu trọng yếu trong quá trình xây dựng pháp luật bởi lẽ chính sách tốt, có lợi cho dân, có lợi cho sự phát triển của đất nước là tiền đề để xây dựng VBQPPL có chất lượng tốt, có tính khả thi. Công tác phân tích chính sách nên được đầu tư nhiều nguồn lực hơn và thực hiện một cách bài bản để nước ta có được hệ thống chính sách, pháp luật chất lượng cao và đảm bảo được hiệu lực thi hành. Việc nâng cao năng lực, trình độ nghiệp vụ, kỹ năng nghề nghiệp và trách nhiệm công vụ của đội ngũ làm công tác hoạch định chính sách, xây dựng pháp luật cần tiếp tục được thực hiện tốt hơn nữa…”.

(Bà Chu Thị Hoa, Phó Viện trưởng Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp)

Đọc thêm

Bộ NN&PTNT: Hỗ trợ tích cực phòng chống dịch bệnh và xử lý môi trường

Bộ NN&PTNT: Hỗ trợ tích cực phòng chống dịch bệnh và xử lý môi trường
(PLVN) - Ngày 10/12, tại Hà Nội, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN&PTNT) Phùng Đức Tiến, Thứ trưởng Bộ Y tế Lê Đức Luận cùng bà Aler Grubbs, Giám đốc quốc gia Cơ quan Phát triển quốc tế Hoa Kỳ (USAID) và bà Martina Stepheny, Giám đốc cấp cao tổ chức FOUR PAWS International (FPI) đồng chủ trì Diễn đàn cấp cao năm 2024 về Một sức khỏe phòng chống dịch bệnh từ động vật sang người.

Tận dụng các FTA giúp ngân hàng tăng doanh thu

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương).
(PLVN) - Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương) cho biết, cơ hội từ các FTA giúp ngân hàng tăng được số lượng khách hàng, tăng doanh thu. Bởi số lượng doanh nghiệp tham gia xuất khẩu, tham gia vào các FTA, nếu họ tận dụng hiệu quả thì đây là nguồn khách hàng tiềm năng cho hệ thống ngân hàng. Như vậy, trước mắt các cán bộ ngân hàng phải hiểu rõ, hiểu sâu để tận dụng, thực thi các FTA.

Cơ bản đã đủ pháp lý để triển khai điện hạt nhân

Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân thông tin về dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận trong buổi họp báo Chính phủ thường kỳ tháng 11/2024. (Ảnh: VGP)
(PLVN) -  Tái khởi động dự án điện hạt nhân đang nhận được sự đồng thuận của toàn xã hội. Trong đó, các chuyên gia về điện cho rằng, phát triển nguồn điện hạt nhân không chỉ giúp đa dạng nguồn cung, mà còn bảo đảm an ninh năng lượng và chuyển dịch năng lượng xanh.

FTA Index - công cụ 'hỗ trợ' Quốc hội giám sát, chỉ đạo công tác thực thi FTA

Nhiệm vụ quan trọng của Vụ Chính sách thương mại đa biên là hoàn thành báo cáo kết quả xây dựng Bộ Chỉ số và trình lên Thủ tướng Chính phủ.
(PLVN) - Thông qua FTA Index, cơ quan, doanh nghiệp địa phương có thể soi chiếu được việc thực hiện kế hoạch hành động của Chính phủ gắn với kế hoạch hành động của các tỉnh, thành phố xây dựng FTA Index để xác định được những điểm đã làm được và những điểm cần phải thúc đẩy hơn nữa, từ đó tìm ra những giải pháp, chính sách cụ thể hơn cho các doanh nghiệp trên địa bàn của mình tận dụng được FTA.

Địa chỉ tin cậy giúp địa phương và doanh nghiệp tối ưu hóa lợi ích từ FTA

Ông Ngô Chung Khanh - Phó Vụ trưởng Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương).
(PLVN) - Cổng thông tin điện tử Hiệp định Thương mại tự do của Việt Nam (Vietnam FTA Portal, gọi tắt là Cổng FTAP tại địa chỉ fta.gov.vn) là một công cụ tra cứu các cam kết về Hiệp định thương mại tự do (FTA) và các thông tin liên quan một cách thông minh, tiên tiến, có ý nghĩa rất lớn trong việc giúp địa phương, cộng đồng doanh nghiệp và người dân tận dụng tối đa cơ hội từ các FTA .

Khởi động dự án nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast Hà Tĩnh

Khởi động dự án nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast Hà Tĩnh
(PLVN) - Dự án xây dựng nhà máy sản xuất ô tô điện VinFast tại KKT Vũng Áng (Hà Tĩnh) có công suất thiết kế 400.000 xe/năm với tổng mức đầu tư xây dựng 7.300 tỷ đồng. Dự kiến, tháng 6/2026, dự án hoàn thành tiến độ xây dựng cơ bản và đưa vào khai thác vận hành.

Thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả các tỉnh phía Bắc

Toàn cảnh diễn đàn.
(PLVN) - Chiều 6/12, Cục Trồng trọt, Hội Làm vườn Việt Nam, Sở NN-PTNT tỉnh Hòa Bình và các đơn vị liên quan phối hợp Báo Nông nghiệp Việt Nam tổ chức Diễn đàn “Nâng cao chất lượng, chuỗi giá trị và thúc đẩy tiêu thụ sản phẩm cây ăn quả các tỉnh phía Bắc”.

Chống hàng lậu, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ: Hải quan chủ động giải pháp đấu tranh, ngăn chặn

Ông Vũ Hoài Linh trao đổi về giải pháp ngăn chặn hàng vi phạm sở hữu trí tuệ. (Ảnh: TD)
(PLVN) - Tình hình hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại, hàng giả, hàng vi phạm sở hữu trí tuệ thời gian qua tiềm ẩn diễn biến phức tạp, tinh vi, khó lường. Theo số liệu của Ban Chỉ đạo 389 Quốc gia, trong 9 tháng năm 2024, các lực lượng đã phát hiện, bắt giữ và xử lý trên 39.000 vụ vi phạm, giảm 32,7% so với cùng kỳ năm 2023.