“Một số định hướng, chủ trương của Cải cách Tư pháp (CCTP) chưa được nhận thức một cách thống nhất ở các cấp, các ngành. Một số chủ trương, định hướng trong Nghị quyết 49 –NQ/TW được xác định ở tầm chiến lược dài hạn nhưng việc xác định lộ trình triển khai có phần chưa phù hợp, chưa được tính toán kỹ, đầy đủ các điều kiện bảo đảm triển khai trên thực tế”, là khẳng định của Thứ trưởng thường trực Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên khi đánh giá về một trong những nguyên nhân dẫn tới hạn chế, yếu kém của Chiến lược CCTP đến năm 2012.
 |
| Trụ sở Bộ Tư pháp. |
Nghị quyết đồng bộ, triển khai rời rạc
Sau 8 năm triển khai thực hiện, Nghị quyết 49 đã tạo nên những thay đổi quan trọng, tích cực cho quá trình cải cách tư pháp. Tuy nhiên, những hạn chế, yếu kém trong quá trình phối hợp thực hiện Nghị quyết này cũng đang được các cơ quan tư pháp thẳng thắng nhìn nhận.
Tại Báo cáo tổng kết việc thực hiện Nghị quyết số 49 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020, Ban Cán sự Đảng bộ Tư pháp đã chỉ ra 4 nguyên nhân khách quan và 4 nguyên nhân chủ quan dẫn tới những hạn chế, yếu kém trong việc thực hiện Nghị quyết này.
Thứ trưởng Thường trực Bộ Tư pháp Hoàng Thế Liên cho biết, về chủ quan, các mục tiêu, quan điểm, phương hướng và nhiệm vụ CCTP trong Nghị quyết 49 đều là những chủ trương mang tầm chiến lược và khá đồng bộ nhưng việc triển khai trên thực tế lại không đồng bộ, CCTP còn chậm và chưa theo kịp so với cải cách lập pháp và cải cách hành chính.
Những nhiệm vụ chính được coi là trọng tâm, đột phá còn chưa có bước chuyển đáng kể như cải cách thủ tục Tố tụng Tư pháp, cải cách hệ thống tổ chức Tòa án, Viện Kiểm sát..., gây khó khăn cho việc thực hiện các nhiệm vụ CCTP trong lĩnh vực do Bộ, ngành Tư pháp quản lý.
Thứ trưởng Hoàng Thế Liên cũng khẳng định, chủ trương CCTP là hệ thống các quan điểm, mục tiêu, định hướng và nhiệm vụ có mối quan hệ chặt chẽ, liên thông với nhau, nếu một khâu không được thực hiện hoặc thực hiện chậm, không đúng hướng sẽ tác động và ảnh hưởng tiêu cực đến các khâu, nhiệm vụ khác, do đó đòi hỏi sự lãnh đạo, chỉ đạo một cách nhất quán, quyết liệt của các cấp có thẩm quyền trong quá trình thực hiện cải cách.
Tuy nhiên, công tác này trong thời gian qua còn chưa hiệu quả, vai trò của Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương, Ban Chỉ đạo CCTP của các cấp, các ngành trong một số trường hợp còn mờ nhạt.
Nhiều chủ trương lớn không tìm được tiếng nói chung
Theo đánh giá của Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp, về chủ quan, một số định hướng, chủ trương của CCTP chưa được nhận thức một cách thống nhất ở các cấp, các ngành. Một số chủ trương, định hướng trong NQ 49 được xác định ở tầm chiến lược dài hạn nhưng việc xác định lộ trình triển khai có phần chưa phù hợp, chưa tính toán kỹ, đầy đủ các điều kiện bảo đảm triển khai thực hiện trên thực tế.
Bên cạnh đó, sự phát triển của kinh tế - xã hội, hội nhập quốc tế sâu rộng đang đặt ra nhiều vấn đề mới, phức tạp nhưng công tác dịnh hướng, nghiên cứu lý luận, dự báo chưa theo kịp với yêu cầu thực tiễn. Chẳng hạn, các vấn đề lý luận, các luật về bổ trợ tư pháp; bản chất thừa hành, chấp hành của THADS trong mối quan hệ với Tòa án chưa được làm rõ dẫn đến THADS bị cắt khúc, biệt lập với hoạt động xét xử của Tòa án...
Năng lực tổ chức triển khai, điều kiện nguồn nhân lực còn hạn chế, chưa ngang tầm với các yêu cầu của Chiến lược CCTP. Đội ngũ cán bộ tư pháp mặc dù đã được quan tâm, không ngừng được tăng cường nhưng vẫn còn thiếu về số lượng, chưa thật sự đáp ứng yêu cầu về năng lực hoạch định chính sách và tổ chức thực hiện pháp luật. Biên chế cán bộ của các cơ quan tư pháp, nhất là Tư pháp cấp xã còn mỏng, trong khi khối lượng công việc phải đảm nhiệm rất lớn. Đây là khó khăn lớn đối với các cơ quan tư pháp nói chung và các cơ quan tư pháp địa phương nói riêng.
Một nguyên nhân khác cũng phải kể tới là chính sách và thủ tục đầu tư tài chính còn bất cập, cộng với sự biến động phức tạp của thị trường dẫn đến việc các nhiệm vụ, dự án đã phê duyệt phải điều chỉnh, bổ sung nhiều lần, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình triển khai thực hiện.
Một số địa phương chưa thực sự quan tâm đúng mức đến việc bố trí mặt bằng xây dựng trụ sở cho các cơ quan tư pháp, cơ quan thi hành án. Chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức làm việc trong ngành Tư pháp vẫn còn chưa được quan tâm thực hiện.
Điều quan trọng hơn là cơ chế phối hợp giữa các ngành, các cấp chưa tốt, chưa hiệu quả, không những không tạo ta sức mạnh chung của cả hệ thống mà trong nhiều trường hợp lại là nguyên nhân chính làm cho các chủ trương đúng đắn chậm hoặc không được triển khai trên thực tiễn.
Thực tế cho thấy, những chủ trương, nhiệm vụ thuộc thẩm quyền triển khai của một ngành thì thường được triển khai tốt, đúng tiến độ, còn những chủ trương đòi hỏi phải có sự phối hợp chặt chẽ của các ngành, các cấp như chủ trương tổ chức tòa án theo thẩm quyền xét xử, đào tạo chung các chức danh Thẩm phán, Kiểm Sát viên, Luật sư; chuẩn bị các điều kiện cần thiết để giao cho Bộ Tư pháp giúp Chính phủ thống nhất quản lý công tác THA.... thì rất khó triển khai trên thực tế do thiếu sự đồng thuận, do sự khác nhau về quan điểm, lợi ích của các cấp, các ngành và thường khó có tiếng nói chung.
Cần có kết luận, kiến nghị rõ ràng về từng chủ trương
Qua tổng kết 8 năm thi hành Nghị Quyết 49, Ban Cán sự Đảng bộ Tư pháp nhận định: nhiều chủ trương CCTP được xác định trong NQ là đúng đắn, sáng suốt, như: tổ chức hệ thống tòa án theo thẩm quyền xét xử; nâng cao chất lượng tranh tụng tại các phiên tòa xét xử; thống nhất quản lý công tác THA; xã hội hóa mạnh mẽ hoạt động bổ trợ tư pháp; đào tạo chung nguồn bổ nhiệm chức danh Tư pháp; cơ chế thi tuyển để chọn người bổ nhiệm vào các chức danh Tư pháp; tăng thời hạn bổ nhiệm chức danh Tư pháp....
Do vậy, Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp đang kiến nghị Ban Chỉ đạo CCTP Trung ương chỉ đạo sát sao, quyết liệt công tác tổng kết và đưa ra được những kết luận, kiến nghị rõ ràng về từng chủ trương, định hướng, nhiệm vụ, trên cơ sở đó kiến nghị Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện hoặc bổ sung, phát triển những chủ trương, định hướng đúng đắn, đồng thời yêu cầu dừng, không thực hiện những chủ trương, định hướng không còn phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước giai đoạn từ nay đến năm 2030.
Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp cũng đề nghị Ban Chỉ đạo CCTP Trung ương có những chỉ đạo kịp thời hoặc báo cáo các cấp có thẩm quyền để xử lý dứt điểm các vấn đề vướng mắc chung của các ngành về nhận thức, về phối hợp hành động, nhất là trong việc xây dựng và triển khai các đề án lớn đã có kết luận của Bộ Chính trị hoặc phê duyệt của Quốc hội, Chính phủ như Đề án xây dựng Học viện Tư pháp thành trung tâm lớn về đào tạo cán bộ Tư pháp, Đề án tiếp tục thực hiện thí điểm chế định Thừa phát lại.../
| Kiến nghị làm rõ khái niệm tư pháp, quyền tư pháp Tổng kết 8 năm thực hiện Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về CCTP, Ban Cán sự Đảng Bộ Tư pháp đã kiến nghị Ban Chỉ đạo CCTP Trung ương chỉ đạo nghiên cứu, làm rõ một số vấn đề lớn, gồm: - Nghiên cứu xác định rõ khái niệm Tư pháp, quyền Tư pháp; xác định rõ vị trí của các cơ quan tham gia thực hiện quyền Tư pháp (Viện Kiểm sát, Cơ quan Điều tra...). - Nghiên cứu hình thành thiết chế, bộ máy, nhân sự triển khai công tác quản lý Nhà nước đối với thi hành pháp luật về xử lý vi phạm hành chính. - Nghiên cứu xác định rõ bản chất chấp hành, thừa hành của hoạt động thi hành án (cả hình sự, dân sự và hành chính) trong mối quan hệ với Tòa án. Xác định rõ vai trò, trách nhiệm của cơ quan Tòa án trong công tác thi hành án, nhất là THADS và hành chính nhằm khắc phục tình trạng THADS bị cắt khúc, biệt lập với hoạt động xét xử của Tòa án, không rõ trách nhiệm của Thẩm phán trong việc thi hành các bản án, quyết định trong vụ án dân sự. - Tiếp tục nghiên cứu, đổi mới cơ chế quản lý hành chính đối với Tòa án, bảo đảm tối đa nguyên tắc độc lập xét xử, nâng cao hiệu lực, hiệu quả xét xử của Tòa án; khẩn trương nghiên cứu đề án Hội đồng Tư pháp Quốc gia để trình các cấp có thẩm quyền. - Nghiên cứu mở rộng thẩm quyền tài phán của Tòa án (như: mở rộng thẩm quyền xét xử đối với các vụ án hành chính, chuyển dần giải quyết khiếu nạn từ hành chính sang Tư pháp) và việc phân định giữa thẩm quyền của cơ quan Tư pháp với cơ quan hành chính trong việc giải quyết các vụ việc khiếu nại hành chính. - Nghiên cứu điều chỉnh chủ trương “chỉ xã hội hóa đối với lĩnh vực giám định không lớn, không thường xuyên” trong Nghị Quyết 49 theo hướng xã hội hóa đối với các lĩnh vực giám định mà xã hội có thể đảm đương được thay cho Nhà nước, phù hợp với thực tiễn và tính khả thi của việc xã hội hóa trong giám định Tư pháp. |
Lan Phương
