Thể chế về hộ tịch ngày càng hoàn thiện
Đánh giá của Bộ Tư pháp cho thấy, năm 2022, thể chế trong công tác hộ tịch tiếp tục được hoàn thiện, phù hợp với yêu cầu, chủ trương cải cách hành chính. Việc tổ chức thực hiện các văn bản liên quan đến lĩnh vực này được triển khai đồng bộ, hiệu quả; hoạt động quản lý nhà nước được tập trung thực hiện, bám sát chương trình, kế hoạch công tác đề ra
Đáng chú ý, từ ngày 1-1-2023, theo quy định của Luật cư trú, sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy sẽ hết hiệu lực, thực hiện trách nhiệm được giao, Bộ Tư pháp (Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực) đã tiến hành rà soát 05 văn bản QPPL điều chỉnh lĩnh vực hộ tịch đang có hiệu lực thi hành; ban hành theo trình tự thủ tục rút gọn Thông tư số 09/2022/TT-BTP ngày 30/12/2022 bãi bỏ một số nội dung tại các Thông tư trong lĩnh vực hộ tịch, trợ giúp pháp lý (có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2023). Theo đó, Thông tư số 09/2022/TT-BTP đã bãi bỏ nội dung “Sổ hộ khẩu, sổ tạm trú” tại khoản 1 Điều 8 và điểm b khoản 3 Điều 9 quy định về đăng ký khai sinh cho người đã có hồ sơ, giấy tờ cá nhân, đăng ký lại khai sinh. Việc rà soát, sửa đổi, bổ sung các văn bản QPPL điều chỉnh lĩnh vực hộ tịch được tiến hành khẩn trương, kịp thời, đáp ứng yêu cầu triển khai quy định của Luật cư trú về bỏ sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy trong thủ tục đăng ký hộ tịch.
Bộ Tư pháp cũng đã ban hành Quyết định số 2228/QĐ-BTP ngày 14/11/2022 công bố thủ tục hành chính mới ban hành; thủ tục hành chính được sửa đổi, bổ sung trong lĩnh vực hộ tịch thực hiện tại cơ quan đăng ký hộ tịch thuộc phạm vi chức năng quản lý của Bộ Tư pháp, theo đó, khi đăng ký hộ tịch, người yêu cầu không phải xuất trình Sổ hộ khẩu, sổ tạm trú giấy.
Liên quan đến công tác xây dựng thể chế, trước đó, Luật Hộ tịch 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành cũng đã có các quy định chuyển tiếp để phù hợp với các quy định của Luật Cư trú.
“Có thể thấy, pháp luật về hộ tịch đã đi trước và sẵn sàng cho việc kết nối, chia sẻ các dữ liệu, thông tin đã có với các CSDL để tạo thuận lợi cho người dân, nhất là việc không yêu cầu xuất trình các giấy tờ chứng minh nơi cư trú đối với trường hợp thông tin về giấy tờ chứng minh nơi cư trú đã có trong CSDLQGVDC”. Ông Nguyễn Thanh Hải, Cục trưởng Cục Hộ tịch, quốc tịch, chứng thực (Bộ Tư pháp) cho biết.
Gần 58,3 triệu dữ liệu hộ tịch các loại
Cùng với việc hoàn thiện thể chế, Bộ Tư pháp cũng đã phê duyệt và triển khai Đề án “Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử”. CSDLHTĐT toàn quốc với cốt lõi là Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch điện tử dùng chung được xây dựng và chính thức vận hành ngay từ ngày Luật có hiệu lực - 01/01/2016.
Sau 06 năm vận hành, Phần mềm đã được triển khai tại tất cả các cơ quan đăng ký, quản lý hộ tịch trên toàn quốc (từ Bộ Tư pháp tới 63 tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương, trên 700 quận/huyện/thị xã/thành phố và gần 11.000 UBND xã, phường, thị trấn, với gần 20.000 tài khoản sử dụng hàng ngày), đã đem lại thay đổi mạnh mẽ trong công tác hộ tịch, đáp ứng và giải quyết tốt nhu cầu về đăng ký hộ tịch của người dân, hỗ trợ tích cực cho công tác quản lý nhà nước trong lĩnh vực này; từng bước kết nối, chia sẻ với CSDLQGVDC (dữ liệu khai sinh) và CSDLQG về Bảo hiểm (liên thông các thủ tục khai sinh, cấp Thẻ BHYT cho trẻ em dưới 6 tuổi); sẵn sàng kết nối, chia sẻ với các Cơ sở dữ liệu khác theo quy định.
Trong năm 2022, Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử tiếp tục được hoàn thiện với gần 58,3 triệu dữ liệu hộ tịch các loại, bao gồm: gần 36,4 dữ liệu đăng ký khai sinh (trong đó có hơn 8,1 triệu trường hợp trẻ em được đăng ký khai sinh, cấp số định danh cá nhân thông qua việc kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa Cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử và Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư); hơn 8 triệu dữ liệu đăng ký kết hôn; gần 6,1 triệu dữ liệu đăng ký khai tử và hơn 7,8 triệu dữ liệu đăng ký các sự kiện hộ tịch khác.
Thực hiện Đề án 06 nhằm tiếp tục đẩy mạnh cải cách TTHC
Việc triển khai Đề án số 06 về “Phát triển ứng dụng dữ liệu về dân cư, định danh và xác thực điện tử phục vụ việc chuyển đổi số quốc gia giai đoạn 2022-2025, tầm nhìn đến năm 2030” (ban hành kèm theo Quyết định số 06/QĐ-TTg ngày 06/01/2022 của Thủ tướng Chính phủ) được Bộ và các cơ quan tư pháp địa phương chú trọng, thực hiện quyết liệt, theo đúng lộ trình với tinh thần lấy người dân làm trung tâm, tất cả vì người dân.
Bộ Tư pháp đã chủ động xây dựng và hướng dẫn Ủy ban nhân dân tỉnh/thành phố trực thuộc Trung ương tái cấu trúc quy trình đăng ký trực tuyến 3 dịch vụ công thiết yếu trong lĩnh vực hộ tịch: đăng ký khai sinh, đăng ký kết hôn, đăng ký khai tử theo hướng: cho phép sử dụng dữ liệu công dân, bao gồm dữ liệu về cư trú trong CSDLQGVDC thay thế việc nộp/xuất trình thành phần hồ sơ là giấy tờ chứng minh nơi cư trú (không phải xuất trình giấy tờ, tài liệu xác nhận về cư trú mà cần khai thác thông tin trong CSDLQGVDC). Tính đến ngày 28/11/2022, đã có 49/63 tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương ban hành Quyết định tái cấu trúc quy trình đăng ký khai sinh, đăng ký khai tử, đăng ký kết hôn trực tuyến. Các tỉnh, thành phố đã thực hiện kết nối giữa Cổng dịch vụ công/Hệ thống thông tin điện tử một cửa cấp tỉnh với Phần mềm đăng ký, quản lý hộ tịch của Bộ Tư pháp, 63/63 tỉnh, thành phố đã tích hợp cung cấp thủ tục ĐKKS, 62/63 tỉnh, thành phố đã cung cấp thủ tục ĐKKH và ĐKKT trên Cổng dịch vụ công/Hệ thống thông tin một cửa điện tử cấp tỉnh.
Cần tăng cường nguồn lực
Tuy nhiên, Bộ Tư pháp cũng chỉ ra rằng, cải cách thủ tục hành chính còn những khó khăn nhất định, trong đó có vấn đề về nguồn lực. Liên quan đến thực hiện đề án 06 là vấn đề Cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin, mặc dù đã được trang bị, nâng cấp nhưng chưa hoàn toàn đáp ứng yêu cầu; còn tình trạng chưa bố trí được thiết bị riêng dành cho đăng ký, quản lý hộ tịch; việc triển khai số hóa dữ liệu hộ tịch của các địa phương chưa đồng bộ; đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch tại một số địa phương còn yếu và thiếu so với nhiệm vụ được giao…
Để tiếp tục đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hộ tịch, trong đó có việc thực hiện Đề án 06, Bộ Tư pháp cho rằng, cần khẩn trương nâng cấp hạ tầng công nghệ thông tin, thực hiện Dự án xây dựng CSDLHT, bảo đảm CSDLHT là Cơ sở dữ liệu “lõi” của ngành, đáp ứng việc kết nối, chia sẻ dữ liệu với CSDLQGVDC và các CSDL khác, đồng thời, đáp ứng các nghiệp vụ đăng ký, quản lý hộ tịch trên toàn quốc.
Trong năm 2023, Bộ Tư pháp đề nghị UBND cấp tỉnh quán triệt, truyền thông sâu rộng về ý nghĩa và tầm quan trọng của Đề án 06, quyền lợi, trách nhiệm của công dân trong đăng ký hộ tịch, vai trò của dữ liệu hộ tịch trong việc cung cấp thông tin đầu vào cho CSDLQGVDC; chỉ đạo các Sở ngành chuyên môn tăng cường phối hợp, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, thực hiện chuyển đổi số trong giải quyết thủ tục hành chính, nâng cao tỷ lệ đăng ký hộ tịch trực tuyến một cách thực chất, đúng theo nhu cầu của người dân; chỉ đạo Sở Tư pháp thường xuyên kiểm tra, rà soát, đối chiếu bảo đảm dữ liệu hộ tịch chính xác, đầy đủ và được cập nhật đồng bộ sang CSDLQGVDC theo quy định; đặc biệt, quan tâm bố trí kinh phí thực hiện các nhiệm vụ thuộc Đề án 06/CP, trong đó chú trọng việc bố trí kinh phí đầu tư nâng cấp máy móc, trang thiết bị phục vụ công tác đăng ký hộ tịch, đẩy nhanh hoạt động số hoá Sổ hộ tịch tại các địa phương; bảo đảm sự ổn định về số lượng cũng như chất lượng đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch để đáp ứng yêu cầu giải quyết công việc.
Cải cách hành chính nói chung, cải cách hành chính trong lĩnh vực hộ tịch nói riêng là nhiệm vụ quan trọng và là một trong những giải pháp để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước và phục vụ người dân của Bộ Tư pháp. Thực hiện Nghị quyết số 30C/NQ-CP ngày 08/11/2011 của Chính phủ về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 - 2020, Nghị quyết số 76/NQ-CP ngày 15/7/2021 của Chính phủ về Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2021 – 2030, Bộ Tư pháp đã có các chỉ đạo cụ thể, quyết liệt để thực hiện các nội dung trọng tâm cải cách hành chính, bảo đảm thực chất và hiệu quả. Kết quả là Chỉ số cải cách hành chính (Par-Index) các năm 2019, 2020, 2021 của Bộ Tư pháp đều đạt trên 90%, Bộ Tư pháp là một trong ba Bộ đứng đầu về chỉ số này, trong đó năm 2021 đứng thứ nhất; Kết quả chỉ số hài lòng về các dịch vụ công của người dân, tổ chức (SIPAS) - dịch vụ công trong lĩnh vực tư pháp đứng thứ 2.
Với kết quả đạt được về cải cách hành chính, Bộ Tư pháp tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò trong việc giúp Chính phủ, Ban Chỉ đạo Cải cách hành chính của Chính phủ triển khai thực hiện công tác cải cách thể chế, đáp ứng tốt nhất các yêu cầu của tổ chức, cá nhân trong các lĩnh vực công tác thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ Tư pháp, nhất là lĩnh vực liên quan đến dân cư như lĩnh vực hộ tịch.
