Rước họa vào thân
Thời gian gần đây, nhiều loại TPCN được quảng cáo hết sức rầm rộ với một hệ thống phân phối đa cấp có mặt suốt cả ba miền Trung, Nam, Bắc. Trên nhãn mác, loại nào cũng được ghi rõ là "sản phẩm không phải là thuốcvà không có tác dụng thay thế thuốc chữa bệnh", nhưng kỳ thực cách thuyết trình của không ít diễn giả trong các cuộc "hội thảo" và của nhân viên tiếp thị khi quảng cáo với người tiêu dùng đã khiến nhiều người lầm tưởng rằng thực phẩm chức năng... chữa được bách bệnh.
Nhiều người còn bỏ hẳn đơn thuốc của bác sĩ và chỉ dùng TPCN để điều trị bệnh. Điều này dẫn đến quá trình điều trị không đạt hiệu quả, thậm chí ảnh hưởng nghiêm trọng đến tình trạng bệnh tật và sức khỏe. Để cuối cùng dẫn đến hậu quả "tiền mất tật mang".
GS Phạm Gia Khải, hội Tim mạch Việt Nam cho hay: “Thực tế nhiều người tùy tiện dùng và bị dị ứng thực phẩm chức năng (TPCN) do sản phẩm không phù hợp với thể trạng. Dùng TPCN không đúng cách có thể gây dị ứng với biểu hiện xanh tím tái, tụt huyết áp, loạn nhịp tim, truỵ tim mạch, có thể gây chết người.
Cũng có người bị dị ứng nhẹ hơn với biểu hiện như: trên da nổi mề đay, mẩn ngứa; trên hệ hô hấp khó thở, hen suyễn; trên hệ tiêu hoá đau bụng, nôn mửa, tiêu chảy; trên mắt bị viêm đỏ kết mạc…
Nghe theo lời quảng cáo như rót mật vào tai trên một trang bán hàng online chuyên bán sản phẩm tăng cường sinh lý, anh Đ. (Gia Lâm, Hà Nội) quyết định mua về và tự ý dùng để mong được “nở mặt nở mày” với vợ.
Tuy nhiên, sau khi dùng thực phẩm chức năng hỗ trợ yếu sinh lý, anh Đ. phải đi cấp cứu vì… “cái ấy” không chịu xuống. Bác sỹ phát hiện máu dồn cục bộ ở bộ phận sinh dục và anh phải tiến hành phẫu thuật ngay lập tức.
Một trường hợp khác là chị T. ở Hà Nội. Chị T. bị đau bụng, đến bệnh viện khám thì được chẩn đoán bị viêm dạ dày. Các bác sỹ kê đơn cho uống một số loại thuốc tây để điều trị. Tuy nhiên, với tâm lý cho rằng uống nhiều thuốc tây sẽ gây ra tác dụng phụ, có hại cho sức khỏe nên chị T. đã tự ý bỏ thuốc và chuyển sang dùng TPCN được quảng cáo là chữa trị hiệu quả bệnh dạ dày.
 |
Bác Bình (TP Bắc Ninh) bị ung thư gan giai đoạn đầu, nếu điều trị bằng hóa chất thì khả năng khống chế bệnh là rất lớn. Nhưng nghe nói có một loại TPCN là “giải pháp hoàn hảo” cho người bị ung thư, lại nghe người bán dẫn chứng về một vài người bị ung thư giai đoạn cuối đã năm trên giường chờ chết mà nhờ dùng loại TPCN này lại “khỏe như vâm”, nên bác cùng gia đình quyết định không điều trị hóa chất mà điều trị bằng…TPCN.
Uống hết 2 hộp TPCN, bệnh của bác Bình không những không giảm mà còn bị mẩn đỏ khắp mặt. Đi khám, bác sĩ cho biết, bác Bình đã bị tổn thương thận do sử dụng thuốc không theo đúng chỉ định, hơn nữa bệnh ung thư gan của bác vì bỏ qua "thời điểm vàng" nên đã phát triển theo chiều hướng xấu, không còn khả năng cứu chữa.
Cả ba trường hợp trên đều là những nhân chứng sống điển hình nhất của tình trạng sử dụng TPCN không có sự tư vấn từ bác sỹ hay những chuyên gia có kiến thức về TPCN, dẫn đến những hậu quả không mong muốn.
Thực phẩm chức năng là gì?
Từ những năm 1980, Chính phủ Nhật Bản bắt đầu tài trợ chương trình nghiên cứu thực phẩm có lợi cho sức khỏe. Năm 1991, cụm từ TPCN hay thực phẩm bổ sung (functional food, health supplement) ra đời. Ngoài chứa các thành phần của thực phẩm chế biến (processed food) hoặc các thành phần của thực phẩm, TPCN còn chứa thành phần ngoài tác dụng dinh dưỡng sẵn có, hỗ trợ các cơ quan, chức năng sinh học của cơ thể giúp chúng hoạt động khả quan hơn.
TPCN chứa các thành phần không gây hại và có lợi cho sức khỏe. Nó có thể chứa các chất dùng trong dược phẩm như vitamin, khoáng chất, vi lượng... với hàm lượng, nồng độ thấp hơn dược phẩm.
PGS.TS Trần Đáng - Chủ tịch Hiệp hội Thực phẩm chức năng Việt Nam cho rằng, người dùng vẫn còn có cách hiểu hạn chế về TPCN dẫn đến việc dùng không đúng, dùng không theo liều lượng hay sự chỉ dẫn của bác sỹ. Điều này khiến cho việc sử dụng TPCN không không có được hiệu quả như mong muốn. Thậm chí, có người dùng còn tỏ ra nghi ngờ, mất lòng tin vào TPCN vì sử dụng mà không thấy có hiệu quả do họ sử dụng chưa đúng cách.
Nhiều bài thuốc quý hơn TPCN
PGS.TS Trương Văn Tuấn - giảng viên bộ môn bào chế ĐH Y dược TP.HCM, chủ tịch Hội Dược sĩ bệnh viện TP.HCM khẳng định, TPCN không phải là thuốc điều trị. Trong tất cả quy trình từ nghiên cứu đến bào chế, sản xuất thì TPCN hoàn toàn không được kiểm tra gắt gao như dược phẩm. Các thông tin lâm sàng y học, dược học, sinh học để cho phép sử dụng các loại thực phẩm này trên người cũng không đòi hỏi đầy đủ như thuốc.
Đồng thời cần nhớ rằng TPCN cũng khác thực phẩm thông thường. Mỗi sản phẩm được sản xuất với một mục đích nào đó và được phân loại quốc tế để tránh nhầm lẫn giữa dược phẩm, thực phẩm chế biến và TPCN.
Về nguyên tắc, TPCN không được chứa các hoạt chất, kể cả gốc hóa dược và cây cỏ, với hàm lượng độc, mạnh như thuốc điều trị. Vì vậy, trên lý thuyết có thể dùng mỗi ngày. Tuy nhiên, thực tế cho thấy thông thường đối với người bệnh, khi dùng TPCN kèm các loại dược phẩm chữa trị sẽ có hai nguy cơ xảy ra. Nếu thuốc và TPCN đó có cùng hoạt chất thì khả năng làm tăng nồng độ hoạt chất ấy lên cao. Nguy cơ thứ hai là sự tương tác bất lợi giữa các hoạt chất dẫn đến sự phá hủy hoạt tính của thuốc điều trị. Cả hai nguy cơ đều cho hậu quả khó lường.
Theo PGS.TS Trương Văn Tuấn, cách hành xử tốt và an toàn nhất là không biết thì phải hỏi, phải nghe giới chuyên môn tư vấn chứ không nên nghe người này, người nọ rồi mua về sử dụng. Cần xem xét cả ba tiêu chí chất lượng, hiệu quả và an toàn khi quyết định dùng TPCN. Đối với các sản phẩm đã được cấp phép lưu hành, độ tin cậy cũng chỉ dựa vào thông tin Cục An toàn vệ sinh thực phẩm chứng nhận tiêu chuẩn có ghi trên bao bì sản phẩm (ký hiệu/YT-CNTC). Ít nhất cũng còn hơn hàng xách tay, hàng lậu vì nó cũng đã được một cơ quan y tế xét duyệt và cấp phép dựa trên hồ sơ mà nhà sản xuất, nhà phân phối đã đăng ký.
“Thật ra, trong chế độ ăn uống hằng ngày nếu đã có đầy đủ các dưỡng chất cần thiết để duy trì sức khỏe thì không cần thiết phải dùng các loại TPCN”-TS. Tuấn khuyến cáo.
Tuy nhiên, lời khuyên chân thành của PGS.TS Trương Văn Tuấn là hãy nhìn xung quanh còn có rất nhiều công cụ giúp chúng ta duy trì sức khỏe và phòng chống bệnh tật. Bên cạnh thói quen ăn uống, đừng quên thói quen vận động, tập luyện và thay đổi lối sống, đó mới chính là điều kiện đủ để có một sức khỏe sung mãn. Đồng thời tránh được những lạm dụng không cần thiết trong việc dùng thuốc, dùng TPCN./.
