Các nhà khoa học góp ý vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng

Gắn nghiên cứu khoa học với hoạch định đường lối phát triển quốc gia

Sự kiện thể hiện tinh thần trách nhiệm, trí tuệ và tâm huyết của đội ngũ trí thức, nhà khoa học ĐHQGHN đối với sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Hội nghị do PGS.TS Hoàng Minh Sơn, Chủ tịch Hội đồng, Giám đốc ĐHQGHN và GS.TS Phùng Hữu Phú, Chủ tịch Hội đồng Khoa học & Đào tạo, Trường ĐH Khoa học Xã hội & Nhân văn đồng chủ trì. Tham dự còn có PGS.TS Phạm Văn Linh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, cùng đại diện các ban, bộ, ngành Trung ương, Thành ủy Hà Nội, lãnh đạo ĐHQGHN và đông đảo chuyên gia, nhà khoa học đầu ngành trong nhiều lĩnh vực.

Phát biểu khai mạc, PGS.TS Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh, việc góp ý vào Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là dịp để ĐHQGHN thể hiện vai trò của một trung tâm tri thức lớn của quốc gia, trực tiếp tham gia vào quá trình hoạch định tầm nhìn và chiến lược phát triển đất nước trong thời kỳ mới.

Theo ông, Đại hội XIV mang tính chất bước ngoặt khi tổng kết 40 năm công cuộc đổi mới, 35 năm thực hiện Cương lĩnh, đồng thời xác lập tầm nhìn đến năm 2045,  thời điểm Việt Nam phấn đấu trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao. Trong bối cảnh thế giới biến động sâu sắc, cạnh tranh chiến lược gay gắt, khoa học - công nghệ phát triển như vũ bão, việc chuẩn bị Văn kiện đòi hỏi tư duy đổi mới, tầm nhìn dài hạn và năng lực dự báo sâu sắc hơn bao giờ hết.

Giám đốc ĐHQGHN cho biết, Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV đã xác định rõ giáo dục - đào tạo, khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và phát triển con người là trung tâm của mô hình tăng trưởng mới. Đây vừa là định hướng đúng đắn của Đảng, vừa mở ra thời cơ lớn để ĐHQGHN phát huy vai trò đầu tàu trong hệ thống giáo dục đại học Việt Nam.

Ông nhấn mạnh yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục - đào tạo, phát triển hệ thống giáo dục mở, hiện đại, hội nhập, tăng cường tự chủ đại học, đổi mới mô hình quản trị, gắn đào tạo với nhu cầu thị trường lao động, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh.

Trí tuệ ĐHQGHN đồng hành cùng công cuộc đổi mới của Đảng

Với thế mạnh trong khoa học cơ bản, khoa học xã hội & nhân văn và các lĩnh vực liên ngành, ĐHQGHN có khả năng đóng góp sâu sắc cho phát triển lý luận đổi mới, hoàn thiện thể chế, xây dựng hệ giá trị văn hóa và mô hình phát triển bền vững.

Tại Hội nghị, nhiều ý kiến tâm huyết của các nhà khoa học ĐHQGHN đã tập trung góp ý trên các nhóm vấn đề trọng tâm của Dự thảo Văn kiện, bao gồm: phát triển nhanh và bền vững; đột phá về nhân lực chất lượng cao; mô hình tăng trưởng dựa trên khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN; phát triển văn hóa và con người Việt Nam; bảo vệ môi trường, ứng phó biến đổi khí hậu; củng cố quốc phòng - an ninh; hội nhập quốc tế toàn diện, sâu rộng.

Ở góc độ văn hóa, GS.TSKH Vũ Minh Giang, Chủ tịch Hội đồng KH&ĐT ĐHQGHN, đánh giá cao chất lượng và tính bao quát của Dự thảo Văn kiện, đồng thời nhấn mạnh quan điểm xuyên suốt của Đảng về “con người là nhân tố quyết định sức mạnh dân tộc”. Ông cho rằng, văn hóa cần được xem như một “tài nguyên vô tận và vô địch”, có thể chuyển hóa giá trị tinh thần của dân tộc thành năng lực cạnh tranh quốc gia. Vì vậy, Văn kiện cần làm nổi bật hơn vai trò dẫn dắt của văn hóa trong mô hình phát triển đất nước.

Từ góc độ di sản và phát triển bền vững, GS.TS Nguyễn Quang Ngọc, Phó Chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, nhấn mạnh di sản chính là cốt lõi của văn hóa, kết tinh bản sắc và chiều sâu lịch sử dân tộc. Ông đề xuất đưa di sản trở thành động lực phát triển xanh, văn hóa, du lịch - đặc biệt tại Thủ đô Hà Nội, nơi đang hội tụ nhiều cơ hội lớn để kết hợp hài hòa giữa bảo tồn và phát triển.

Ở lĩnh vực xã hội, GS.TS Nguyễn Tuấn Anh, Tổng biên tập Tạp chí KHXH&NV, đề nghị Văn kiện cần tiếp cận lại khái niệm “phát triển xã hội” theo hướng chuyển từ quản lý sang quản trị, tức là huy động sự tham gia của nhiều chủ thể xã hội trong quá trình phát triển. Cách tiếp cận này giúp tăng tính minh bạch, nâng cao trách nhiệm giải trình và mở rộng không gian dân chủ, qua đó tái định vị vai trò Nhà nước từ điều hành sang kiến tạo phát triển.

PGS.TS Trần Quốc Bình, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Khoa học Tự nhiên, tập trung vào đột phá trong đào tạo nhân lực và quản lý tài nguyên, bảo vệ môi trường. Ông đề nghị Văn kiện cần thể hiện rõ hơn tinh thần Nghị quyết 71 về đào tạo tinh hoa, phát triển đại học theo chuẩn quốc tế, đồng thời đưa vào các chỉ tiêu cụ thể như an ninh nguồn nước, chỉ số Net Zero, ngoại giao nguồn nước và vai trò cộng đồng trong bảo vệ môi trường.

Khoa học - công nghệ là trụ cột của mô hình tăng trưởng mới

GS.TS Chử Đức Trình, Hiệu trưởng Trường ĐH Công nghệ, cho rằng khoa học - công nghệ phải trở thành trụ cột của mô hình tăng trưởng mới. Ông đề nghị tạo cơ chế mạnh mẽ để doanh nghiệp trở thành trung tâm của hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu ở các công đoạn có giá trị gia tăng cao. Đồng thời, chuyển đổi số cần được nhìn nhận như một phương thức sản xuất mới, chứ không chỉ là công cụ quản lý.

Ở góc nhìn kinh tế học, PGS.TS Lê Trung Thành, Hiệu trưởng Trường ĐH Kinh tế, đề nghị Văn kiện lượng hóa rõ các chỉ tiêu chiến lược về kinh tế số, tài chính xanh và thể chế carbon, gắn với cam kết Net Zero 2050. Ông nhấn mạnh cần hoàn thiện cơ chế định giá carbon, phát triển thị trường tín chỉ carbon và khuyến khích doanh nghiệp đầu tư ra quốc tế nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

PGS.TS Lưu Thế Anh, Viện trưởng Viện Tài nguyên & Môi trường, cảnh báo lượng phát thải khí nhà kính của Việt Nam hiện ở mức cao so với thế giới, nên việc ứng phó biến đổi khí hậu cần được xem là điều kiện tiên quyết cho phát triển bền vững. Theo ông, chỉ tiêu độ che phủ rừng cần được thay thế bằng chỉ tiêu sinh khối rừng - yếu tố then chốt trong hấp thụ carbon.

Dân chủ, pháp quyền và phát huy vai trò của nhân dân

GS.TS Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, cho biết trong Dự thảo Văn kiện, từ “dân chủ” được nhắc tới 30 lần và “đại đoàn kết” 11 lần, phản ánh rõ tư tưởng trọng dân, lấy dân làm gốc của Đảng. Ông cho rằng, để phát huy dân chủ thực chất, cần có cơ chế phối hợp thuận lợi, tin cậy để nhân dân có thể tham gia toàn diện vào tiến trình “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra”.

Ở góc độ xây dựng Nhà nước pháp quyền, GS.TS Lại Quốc Khánh, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH KHXH&NV, nhấn mạnh bản chất của Nhà nước pháp quyền XHCN là đặt nhân dân vào vị trí chủ thể quyền lực. Ông đề xuất bổ sung khái niệm “Nhà nước pháp quyền số” nhằm thích ứng với thời kỳ chuyển đổi số toàn diện.

PGS.TS Nguyễn Hoàng Anh, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Luật, góp ý về thể chế hiện hành vẫn còn cồng kềnh, nhiều tầng nấc, gây khó khăn cho thực thi chính sách. Vì vậy, Văn kiện cần xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên cải cách thể chế, đặc biệt là khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, kinh tế tư nhân, chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo.

Ở góc độ đối ngoại, TS. Hoa Ngọc Sơn, Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Ngoại ngữ, đồng tình với định hướng tự chủ chiến lược, tự cường và tự tin trong đối ngoại mà Dự thảo Văn kiện xác lập. Ông đề nghị điều chỉnh một số thuật ngữ để đảm bảo ngôn ngữ chính trị - học thuật chuẩn xác, cân đối.

Về quốc phòng, an ninh, Thiếu tướng, PGS.TS Nguyễn Văn Thế, Nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị (Bộ Quốc phòng), đánh giá cao tinh thần đột phá trong phát triển công nghiệp quốc phòng, an ninh theo hướng tự chủ, tự lực, tự cường. Ông kiến nghị bổ sung cụm từ “lấy xây dựng chính trị làm cơ sở” khi đề cập đến xây dựng lực lượng vũ trang.

Phát huy vai trò của đội ngũ trí thức trong hoạch định chiến lược phát triển đất nước

Phát biểu chỉ đạo Hội nghị, PGS.TS Phạm Văn Linh, Phó Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, đánh giá cao sáng kiến của ĐHQGHN trong việc tổ chức diễn đàn góp ý này. Ông cho biết quy trình lấy ý kiến lần này được triển khai trên phạm vi toàn quốc và cả cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài, thể hiện tinh thần dân chủ, cầu thị và trách nhiệm của Đảng.

Theo ông Linh, Dự thảo Văn kiện lần này có nhiều đổi mới mạnh mẽ, trong đó văn hóa được xác định là hệ điều tiết phát triển xã hội, khoa học - công nghệ và đổi mới sáng tạo là động lực, và kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế. Việc hợp nhất ba báo cáo lớn thành một văn kiện chung đòi hỏi khái quát hóa cao, đồng thời chuyển các báo cáo chuyên đề thành chương trình hành động cụ thể, giúp nâng cao tính khả thi trong tổ chức thực hiện.

Kết luận Hội nghị, GS.TS Phùng Hữu Phú đánh giá cao chất lượng và chiều sâu học thuật của các ý kiến đóng góp. Ông khẳng định, đội ngũ trí thức ĐHQGHN đã thể hiện bản lĩnh tư duy chiến lược, khả năng phản biện chính sách và tinh thần trách nhiệm cao với Đảng, với đất nước. Các ý kiến sẽ được tổng hợp, chắt lọc và gửi Tiểu ban Văn kiện Đại hội XIV để phục vụ hoàn thiện dự thảo.

PGS.TS Hoàng Minh Sơn cho biết, hoạt động góp ý Văn kiện lần này là biểu hiện sinh động của tinh thần “ĐHQGHN đồng hành cùng Đảng và dân tộc”. Ông nhấn mạnh, ĐHQGHN sẽ tiếp tục phát huy thế mạnh về khoa học cơ bản, công nghệ, y dược và liên ngành, phát triển Đại học Hòa Lạc thành đô thị đại học kiểu mẫu - hạt nhân của hệ sinh thái tri thức và đổi mới sáng tạo quốc gia.

Giám đốc ĐHQGHN khẳng định, trong giai đoạn tới, nhà trường sẽ tập trung xây dựng đề án “Đại học tinh hoa” theo mô hình đại học nghiên cứu, đổi mới sáng tạo đẳng cấp thế giới, hướng tới tự chủ chiến lược trên nền tảng tự chủ khoa học và công nghệ, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc mà Đại hội XIV của Đảng đề ra.