Trong những ngày Tết đến, Xuân về, dọc theo hai bên quốc lộ số 2 và quốc lộ 70, đoạn qua huyện Đoan Hùng, đâu đâu cũng thấy các hàng quán bán bưởi. Nhiều siêu thị, nhà hàng từ Hà Nội, Hải Phòng cũng lên Đoan Hùng đặt mua cả vườn bưởi. Những tháng cuối năm, bưởi thường bán tại vườn hay cho khách đi đường với giá từ 20.000 - 30.000 đồng/quả. Còn loại bưởi Sửu ở Chí Đám bán vào dịp giáp tết, giá từ 60.000 - 70.000 đồng/quả. Nhờ trồng bưởi, hàng trăm hộ dân trong huyện có mức thu nhập ổn định hàng năm từ 50 đến 300 triệu đồng.
Theo lời kể của người Đoan Hùng, bưởi ở đây cũng gần giống với bưởi quê thông thường, nhưng do bưởi hợp thổ nhưỡng và chỉ có đất ở Đoan Hùng bưởi mới sinh trưởng tốt và cho quả ngọt. Giống bưởi ở đây còn quý ở chỗ có thể bảo quản được vài tháng đến nửa năm, khi bổ ra ăn vẫn ngọt, ngon như thường.
Cây và quả bưởi Đoan Hùng không bóng bẩy như nhiều giống bưởi khác mà nó mộc mạc, chân chất như người quê trung du vậy. Cây bưởi Đoan Hùng không cao to như giống bưởi thường mà thấp là là mặt đất, người cao có thể với tay hái quả được.
Vỏ quả không nhẵn bóng mà vàng ươm một màu và không quá to, chỉ nhỉnh hơn bát ăn cơm một chút. Vỏ bưởi mỏng, cùi bưởi không dày như nhiều giống bưởi khác. Múi bưởi đều chằn chặn, dài tựa như lược chải đầu, cong cong, khum khum. Tôm bưởi căng mọng, mười tôm như mười nhưng không nhão. Bưởi Đoan Hùng ngọt thanh, không quá gắt. Người đi xa luôn có trong balô hay xách trên tay dăm ba quả làm quà, người qua đường có mấy ai là không dừng lại mua vài ba quả...
 |
Những năm gần đây, Phú Thọ đã phê duyệt quy hoạch với hàng ngàn hécta giống bưởi đặc sản ở các địa phương của huyện Đoan Hùng. Các vùng quê nổi tiếng về bưởi như bưởi Sửu ở xã Chí Đám, bưởi Bằng Luân, bưởi Khả Lĩnh, bưởi Yên Kiện…
Điều đặc biệt là mỗi vùng đất, bưởi có những đặc điểm riêng rất dễ nhận ra. Ví dụ, bưởi Bằng Luân có vỏ màu vàng hơi nâu, mùi thơm đặc trưng, vị ngọt đậm không he đắng. Bưởi Sửu vỏ màu vàng xanh, mùi thơm mạnh đặc trưng, vị ngọt thanh không he đắng. Thời gian gần đây, người dân còn thành lập Hợp tác xã kinh doanh bưởi nhằm bảo vệ thương hiệu Bưởi Đoan Hùng, tránh sự trà trộn, giả mạo giống bưởi đã trở thành niềm tự hào của người dân ngã ba sông…
Khi đến vườn bưởi, chủ nhà không tiếc bổ một đôi quả bày ra mời khách thưởng thức, nếu hài lòng mua vẫn chưa muộn. Hương vị bưởi và lòng người vùng ven sông Lô níu giữ những ai từng đặt chân lên miền quê trung du thanh bình này.
Có lẽ làm nên cái hồn cho bưởi Đoan Hùng là hương bưởi, cái mùi thơm ngan ngát ấy thực khó diễn tả. Tết đến, Xuân về, trên bàn thờ tổ tiên mà có trái bưởi Đoan Hùng thì hương vị đặc biệt ấy sẽ làm cho không khí gia đình thêm ấm cúng. Bạn đừng quên chọn cho mình được một trái bưởi làng Chí, hay bưởi Sửu vào những ngày tết để thưởng thức vị ngọt lịm, tan nơi đầu lưỡi và thấm cái mát đến tận ruột gan, da thịt…
