Bức xúc vấn đề môi trường vùng ven đô: “Nóng” vấn đề thu gom và xử lý rác thải

Từ làng lên phố, tốc độ đô thị hóa diễn ra nhanh, nhà cửa mọc lên san sát, số nhân khẩu cũng tăng đột biến…kéo theo là những hệ lụy về môi trường khó tránh khỏi. Thực tế này đang diễn ra ở các vùng ven đô của thành phố…

Mang rác đi đổ ở bãi rác Trường Sơn

Khó từ tổ chức thu gom

Hai bên quốc lộ chạy qua địa bàn xã Hồng Thái (An Dương), người đi đường dễ dàng nhận thấy ngổn ngang các đống rác lớn, nhỏ ven đường. Đống rác gây mất mỹ quan nhất nằm ngay phía đối diện, qua cổng UBND xã chừng vài chục m, trên đường từ chân cầu Kiến An đi về trung tâm huyện. Bãi rác này ngày nào cũng đầy ăm ắp. Những ngày trời nóng, người tham gia giao thông qua khu vực này chỉ còn cách bịt mũi phóng nhanh để tránh mùi hôi thối bốc lên từ bãi rác. Thực tế này tồn tại từ khá lâu nay, nhưng địa phương vẫn làm ngơ?

Khi phóng viên đề cập vấn đề này với lãnh đạo địa phương, từ Chủ tịch đến Phó chủ tịch phụ trách vấn đề rác thải đều lảng. Phải chăng vì vấn đề quá nhạy cảm và đang gây bức xúc tại địa phương? Qua tìm hiểu thực tế, hiện địa phương vẫn chưa tổ chức được đội thu gom rác thải. Trong khi quá trình đô thị hóa ở khu vực này diễn ra khá nhanh, nhiều diện tích ruộng xưa, nay trở thành các khu nhà ở. Tuy nhiên, thói quen đổ rác tùy tiện của người dân  không thay đổi, chính quyền địa phương cũng chưa có biện pháp giải quyết hiệu quả.

Gần đây, diện mạo xã Hoàng Động (Thủy Nguyên) thay đổi hẳn bởi  khá nhiều dự án đầu tư tại địa phương. Diện tích đất nông nghiệp của địa phương chỉ còn khoảng 50%, xen kẽ, phân tán nhỏ, lẻ giữa các dự án như cảng Lê Quốc, thép Sông Đà đóng tàu Sông Cấm cơ sở 2…Từ nhu cầu bảo đảm vệ sinh môi trường, khó khăn lắm xã mới tổ chức được đội thu gom rác thải vừa đi vào hoạt động được hơn 2 tháng nay nhưng vẫn còn nhiều trở ngại. Khó khăn nhất là việc thu tiền phí rác thải để bảo đảm cho hoạt động của đội thu gom rác. Các hộ dân sống ở mặt đường nhiệt tình ủng hộ việc thu phí để tổ chức thu gom rác thải, nhưng rất khó thu phí các hộ dân trong xóm, ngõ …

Rác thải bừa bãi trên đường chạy qua địa bàn xã Hồng Thái (huyện An Dương)

Qua khảo sát thực tế một số vùng ven đô, lượng rác thải tồn đọng khá lớn. Tuy nhiên, số địa phương tổ chức tốt các đội thu gom mới chỉ đếm trên đầu ngón tay. Hiện, mới chỉ có các xã ven các khu công nghiệp lớn như Nomura,  khu công nghiệp An Tràng, cụm doanh nghiệp khu vực đường 353…tổ chức được đội thu gom rác thải. Ở nhiều nơi khác chưa thành lập hoặc đang lấy ý kiến về việc thành lập, thống nhất mức kinh phí đóng góp…Kết quả là ở các địa phương này, rác thải vẫn bừa phứa trên một số tuyến đường hoặc lưu cữu lâu ngày tại một vị trí nhất định ngay trong khu dân cư.

Đến lúng túng trong khâu xử lý

Khó khăn nữa cho các vùng ven đô hiện nay là khâu xử lý rác thải sau khi thu gom. Ông Phạm Văn Thủy, chủ nhiệm HTX Lôi Động, xã Hoàng Động (Thủy Nguyên) cho biết: “Tổ chức được hoạt động thu gom mới giải quyết bớt phần nào căng thẳng về rác thải tại địa phương. Khó nhất là xử lý rác thải sau khi đã thu gom. Do quỹ đất công các vùng ven đô bây giờ đều chật kín nên khó thể quy hoạch bãi rác địa phương. Kết quả là đành tranh thủ diện tích đất trống dành cho các dự án chưa sử dụng đến”. Ông Thủy cũng khẳng định đó chỉ là giải pháp tạm thời của địa phương. Có những lúc địa phương chịu sức ép lớn khi chủ dự án dọa trình báo đến các ngành chức năng thành phố khi biết được tình trạng họ bị trưng dụng một phần diện tích đất chưa dùng đến để chứa rác.

Ở một số vùng, do thiếu quỹ đất công, bãi rác được quy hoạch tạm thời chỉ trong thời gian ngắn lại đầy lên. Khi đó địa phương lại bí biện pháp xử lý tiếp theo. Lãnh đạo thị trấn Trường Sơn (An Lão) cho biết: “Mặc dù kinh phí địa phương eo hẹp nhưng vẫn phải thường xuyên chi cho việc xử lý bãi rác khi đầy bằng cách mua xăng và tổ chức người đi đốt rác”. Vẫn biết tình trạng xử lý bãi rác theo kiểu thủ công gây tác động xấu với môi trường như khói, ô nhiễm không khí, nhưng nếu thuê các đơn vị vận chuyển rác đến bãi rác của thành phố thì càng tốn kém hơn. Vì vậy, không ít địa phương ven đô hiện vẫn bế tắc hướng xử lý rác thải bền vững, bảo đảm giữ gìn vệ sinh môi trường.

Tìm lời giải thực tế

2 năm trước, một số xã ven khu công nghiệp Nomura Hải Phòng như An Hồng, An Hưng, Tân Tiến (An Dương) nóng tình trạng vứt rác thải bừa phứa khắp các nẻo đường, gây mất mỹ quan đô thị, ảnh hưởng đến tâm lý của các nhà đầu tư vào KCN Nomura- Hải Phòng. Lãnh đạo khu vực này có lần gay gắt phản ảnh về việc có dự án lớn muốn đầu tư vào đây nhưng trong quá trình khảo sát, doanh nghiệp xin rút vì tình trạng bừa bộn rác thải trước cổng KCN. Đến nay, trở lại khu vực này có thể thấy rõ vấn đề rác thải có chuyển biến tích cực. Cổng khu vực này sạch sẽ hơn. Trên các con đường thôn xóm ở khu vực này cũng không còn tình trạng rác thải bừa phứa.

Để có kết quả trên là sự nỗ lực lớn của chính quyền địa phương, sự phối hợp chặt chẽ giữa các ban, ngành chức năng thành phố và địa phương, công tác chỉ đạo thực hiện riết róng của thành phố đối với vấn đề này. Hơn 1 năm qua, tại các xã An Hồng, An Hưng, Tân Tiến thành lập được đội thu gom rác thải trên cơ sở xã hội hóa. Thành phố có nhiều cuộc họp bàn, chỉ đạo giải pháp thực hiện công tác môi trường khu vực này với mục tiêu tạo ra cảnh quan sạch, đẹp ở vùng cửa ngõ thành phố. Đặc biệt, sự quan tâm triển khai thực hiện dự án làm sạch môi trường, trong đó có hỗ trợ kinh phí vận chuyển rác thải từ 3 xã lân cận KCN đến bãi rác của thành phố do Công ty Môi trường đô thị Hải Phòng đảm nhiệm là yếu tố quan trọng. Sự hợp tác chặt chẽ giữa địa phương và các ngành chức năng đã giải quyết triệt để  hàng nghìn tấn rác thải  tồn đọng từ nhiều năm tại các xã này.

Việc làm sạch môi trường hiệu quả ở khu vực 3 xã gần KCN Nomura – Hải Phòng là kinh nghiệm quý để các địa phương ven đô khác học hỏi, áp dụng. Theo đó, các địa phương ven đô nên thống nhất phương án tổ chức thu gom rác phù hợp, có thể giao cho các HTX nông nghiệp hoặc một tổ chức, đoàn thể chịu trách nhiệm tổ chức, điều hành việc này trên cơ sở xã hội hóa. Tuy nhiên, cần chú trọng hơn công tác tuyên truyền chủ trương thu gom rác thải của địa phương kết hợp với mức thu phí theo quy định để mọi người dân hiểu, cùng thực hiện. Khâu xử lý rác thải đối với vùng ven đô tốt nhất là vận chuyển đến bãi rác chung của thành phố, vì hầu hết các địa phương đều khó quy hoạch được bãi rác hợp tiêu chuẩn do thiếu quỹ đất công. Thành phố nên có cơ chế giúp kinh phí xử lý rác thải hoặc hỗ trợ một phần đối với các vùng ven đô khác giống như đã thực hiện đối với 3 xã quanh KCN Nomura- Hải Phòng…

Bài và ảnh An Hương