Bù đắp cho người bị thu hồi đất

Cho ý kiến về nguyên tắc bồi thường tái định cư khi thu hồi đất tại Điều 86, một ĐBQH Đoàn Đồng Tháp nhắc lại quan điểm người bị thu hồi phải có cuộc sống bằng hoặc tốt hơn trước khi di dời. Theo ông, dự thảo cũ có quy định người dân sau khi tái định cư phải có thu nhập bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Nhưng quy định như vậy khó định lượng vì không biết “tốt hơn là tốt hơn thế nào”.

Ông lấy ví dụ hiện nay, người dân đang sinh sống ở mặt tiền của một đường phố trung tâm có thể thu rất nhiều tiền một ngày. Nhưng sau khi thu hồi đất, khu tái định cư của người dân không thể đảm bảo thu nhập này, nên không thể nói chỗ ở tốt hơn.

Trong phần tiếp thu, giải trình một số vấn đề được các ĐBQH đặt ra, nêu ý kiến, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho biết quy định “khu tái định cư phải bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ” sẽ phải định lượng hóa. Sau khi người dân bị thu hồi đất, dù là đất ở hay đất sản xuất, thì điều kiện sinh sống, sản xuất và sinh kế phải đáp ứng được ít nhất bằng trước đó.

Trước đây, dự thảo quy định người dân khi tái định cư phải có thu nhập tốt hơn khi ở chỗ ở cũ. Nhưng sau đó, nhiều ý kiến cho rằng việc đảm bảo thu nhập là rất khó vì việc này phụ thuộc vào năng lực. Đồng thời, thu nhập không phản ánh hết chất lượng cuộc sống.

Theo Phó Thủ tướng, quan niệm đời sống tốt hơn chính là đồng bộ hạ tầng về mặt giao thông, văn hóa, giáo dục, y tế. Đồng thời, chỗ ở mới phải có diện tích lớn hơn nơi cũ.

Phó Thủ tướng cho hay cơ quan soạn thảo đang cố gắng nghiên cứu để đưa vào luật các mô hình tái định cư đã làm ở Phú Thọ, Tuyên Quang, Đồng Nai, Nghệ An và Hà Tĩnh, là những khu tái định cư được được đánh giá tốt. Đồng thời, ông cho rằng trong kế hoạch sử dụng đất cấp huyện cần làm rõ vị trí các khu tái định cư, bao gồm quy hoạch về đô thị và dân cư. Khu tái định cư chính là một khu đô thị có chức năng cho người tái định cư. “Không có lý gì chúng ta làm một dự án phát triển mà lại không để cho những người dân có đất ở đấy bao nhiêu năm không được thụ hưởng thành quả của dự án”, Phó Thủ tướng nói.

Trước đó, theo báo cáo của Bộ TN&MT, toàn bộ nội dung Điều 75 trong dự thảo Luật về thu hồi đất để phát triển KTXH vì lợi ích quốc gia, công cộng đã được sửa đổi. Quy định chung “dự án được thu hồi đất để phục vụ công trình vì lợi ích quốc gia, công cộng” đã được sửa đổi; nêu chi tiết những dự án được phép thu hồi đất gồm những công trình gì. Với đất thực hiện dự án vì mục đích công cộng, sẽ do Nhà nước thu hồi để đấu giá. Cũng đang có những ý tưởng ra quy định khu tái định cư phải đi trước rồi mới được làm các dự án đô thị; tính toán ra quy định về quỹ bảo trợ dành cho người không có điều kiện để sản xuất, có sinh kế, nhằm đảm bảo an sinh cho người yếu thế sau khi bị thu hồi đất…

Với những quan điểm, kế hoạch hợp tình, hợp lý như trên, khi được hiện thực hóa thành các quy định pháp luật, chắc chắn đất đai sẽ không còn là vấn đề “điểm nóng” khiếu kiện như thời gian vừa qua.