Brazil: Tổng thống vượt qua 'cơn hiểm nghèo'?

Trong tiếng Tây Ban Nha, Temer có nghĩa là “sợ hãi”, song chính trị gia kỳ cựu 77 tuổi, lọc lõi giữa một bối cảnh chính trị khét tiếng là tham nhũng như Brazil, dường như vẫn tràn đầy tự tin trước thềm cuộc bỏ phiếu ngày 25/10 tới đây. 

Nhiều cáo buộc

Ông Temer, tổng thống đầu tiên của đất nước phải đối mặt với những tội danh nghiêm trọng khi còn đang tại nhiệm, bị cáo buộc cản trở tư pháp và nhận hối lộ. Ông đã bác bỏ mọi sai phạm và biện luận rằng đất nước này cần ông dẫn dắt để mang lại những cải cách thân thiện với các thị trường sau hai năm chìm trong suy thoái nặng nề. 

Chỉ cần tối thiểu 2/3 số thành viên trong Hạ viện bỏ phiếu thuận thì vụ việc của ông sẽ được đưa lên Tòa án Tối cao xét xử. Trước đó hồi tháng 8, cơ quan lập pháp cũng đã bác bỏ một tội danh khác của ông, do vậy lần này các đồng minh của ông dự kiến cũng sẽ làm điều tương tự. Giảng viên Luật hiến pháp Daniel Vargas không lấy gì làm ngạc nhiên về điều này khi nhận định rằng “Temer là một chuyên gia lão luyện về chính trị. Ông ấy biết cách sử dụng các công cụ của mình và tìm được sự trợ giúp cần thiết”. 

Trớ trêu thay, có một điểm rất tích cực đối với Temer là chính những người đang lên án ông ở Hạ viện (185/513 đại biểu) cũng đang là mục tiêu của các vụ điều tra chống tham nhũng. Theo Vargas, tâm lý của những chính trị gia bị dính bê bối này rất rõ ràng: “Temer chính là hiện thân của sự sống còn. Nếu ông ấy gục ngã, vậy thì người kế tiếp sẽ là ai?”. 

Giới phê bình cho rằng tổng thống cũng đang thúc đẩy các cơ hội thoát tội của mình thông qua việc dùng ngân sách để trao tặng các thành viên trong quốc hội những dự án ở bang quê nhà của họ, việc làm có thể hỗ trợ cho họ trong các bê bối của chính bản thân mình. Antonio Queiroz, một chuyên gia phân tích tại DIAP, tổ chức giám sát của quốc hội, đại diện cho các nghiệp đoàn lao động nhận định: “Dù cho chính phủ này đã phải hứng chịu thiệt hại, song các đại biểu vẫn tìm cách để kiếm lợi từ đó”. 

Tín nhiệm thấp

Trong khi đó, cũng có những rủi ro đối với các đại biểu quyết định ủng hộ Temer. Ông hiện đang hứng chịu tỉ lệ tín nhiệm thấp kỷ lục. Theo cuộc thăm dò dư luận mới nhất được thực hiện hồi tháng 9, chỉ 3% số người được hỏi cho rằng chính phủ của ông đang hoạt động “tốt” hoặc “rất tốt”. Các cuộc tổng tuyển cử Brazil dự kiến được tổ chức vào tháng 10/2018 và theo giới phân tích, dư luận nhìn chung đang rất phản đối chế độ. Tuy nhiên, với Temer, tình hình không giống như vậy, bởi ông không có ý định chạy đua trong cuộc bầu cử đó. 

Sau khi lên nắm quyền tổng thống giữa bối cảnh đầy tranh cãi sau vụ luận tội người tiền nhiệm cánh tả Dilma Roussef hồi năm ngoái, ông chưa từng có bất cứ ảo tưởng nào về tỉ lệ tín nhiệm của mình. Vị thủ lĩnh trung hữu thuộc Phong trào Dân chủ Brazil (PMDB) cho biết ông lên nắm quyền là để đưa ra những quyết định khó khăn và cần thiết nhằm khôi phục kỷ cương và sự tăng trưởng cho nền kinh tế tuy lớn nhất châu Mỹ Latinh nhưng đang rơi vào tình trạng túng quẫn. Chuyên gia Vargas nhận định: “Đơn giản là ông Temer không quan tâm đến việc dân chúng nghĩ gì về ông ta”. 

Trong khi đó, phe đối lập đang bị chia rẽ còn những người dân thường Brazil dường như đã quá mệt mỏi khi nghĩ về các cuộc biểu tình lớn phản đối bà Rousseff. Vargas nhận định: “Nếu không có áp lực từ các cuộc biểu tình đường phố và không có một phe đối lập thực sự đủ khả năng thay thế thì Quốc hội sẽ không chống lại Temer”. 

Ngoài ra, những cải cách cũng đã giúp ông Temer lấy được sự tín nhiệm của các thị trường và một khối lượng vận động hành lang chính trị mạnh mẽ, chẳng hạn khối công-nông nghiệp chiếm khoảng 200 đại biểu tại Hạ viện. Chuyên gia Queiroz nhận xét: “Nếu không có sự ủng hộ của các thị trường, Temer có thể sẽ thất bại chỉ trong 1 tuần nữa. Ông ấy đã trở thành công cụ phục vụ các thị trường này”...