Giải trình về vấn đề phát triển thủy điện gắn với bảo vệ môi trường tại phiên thảo luận ở hội trường Quốc hội chiều 4/11, Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh cho hay, hiện có 429 đập và công trình thủy điện, trữ nước 56 tỷ m3, công suất 20.000MW, chiếm 37% là nguồn năng lượng quan trọng. Do đó, việc khai thác thủy điện có mặt tích cực hay hạn chế, tùy thuộc vào quản lý, chính sách.
Thực tế, thủy điện đóng góp nguồn điện, phát triển kinh tế xã hội, giảm thiểu ô nhiễm môi trường, có vai trò tích nước để cắt giảm và điều tiết lũ. Song ông cũng không phủ nhận tác động tiêu cực của thủy điện về môi trường, đất, nước, khí hậu, đời sống dân sinh.
"Tùy thuộc cách thức con người trong khai thác nguồn thiên nhiên, việc tác động dòng chảy, đất, nguồn lợi thủy sản, tài nguyên là vấn đề... Cũng có chuyện thủy điện chiếm đất rừng tự nhiên, ảnh hưởng rừng đầu nguồn và chức năng của rừng trong phòng chống lũ bão", ông Tuấn Anh nhìn nhận.
 |
| Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh. |
Ông Tuấn Anh cho biết, vấn đề thủy điện được Quốc hội quan tâm đặc biệt, đưa vào chuyên đề giám sát, thực hiện Nghị quyết 62 và công tác quản lý hồ đập thủy điện, hàng năm có quản lý kiểm tra giám sát đầy đủ về độ an toàn hồ đập, vận hành hệ thống, tham gia phòng chống thiên tai, phân cấp quản lý địa phương.
Về cấp phép dự án thủy điện, ông Tuấn Anh thông tin, từ năm 2016 tuyệt đối không bổ sung bất cứ thủy điện nhỏ nào chiếm đất rừng tự nhiên. Thực tế, diện tích chiếm dụng đất của dự án đã giảm, quy định là không vượt quá 10 ha/1MW nhưng thực tế chiếm dụng chỉ 1,9 ha/1MW, cho thấy thực thi chính sách chặt chẽ.
Về đánh giá hiệu quả dự án thủy điện, đặc biệt là nhỏ và vừa, Bộ trưởng cho hay đã đưa ra khỏi quy hoạch 472 dự án và 8 dự án thủy điện bậc thang. Ngoài ra, 213 dự án tiềm năng cũng được đưa ra khỏi quy hoạch.
Về vận hành thủy điện và an toàn hồ đập, ông Tuấn Anh nói, hiện có nhiều quy định pháp lý liên quan điều chỉnh hoạt động thủy điện gắn bảo vệ phòng chống thiên tai, an toàn hồ đập, phân cấp và phân rõ trách nhiệm, quy trình.
Mặc dù các văn bản pháp lý được ban hành tương đối đầy đủ, song Bộ trưởng Công Thương cũng thừa nhận không tránh khỏi chuyện một số địa phương thực thi còn bất cập. Ông dẫn chứng như thủy điện Hố Hô năm 2016 xả lũ vượt quá mức về hồ, gây ngập lụt vùng hạ du, các cơ quan chức năng xử lý rất cương quyết, thu giấy phép tham gia hoạt động điện của dự án này, xử phạt thì mới tiếp tục cho phép hoạt động.
Về vấn đề dư luận quan tâm là thủy điện tác động như thế nào đến lũ bão, ngập lụt, nguy cơ sạt lở đất trong thời gian vừa qua, ông Tuấn Anh cho biết, mới cùng đoàn công tác của Thủ tướng Chính phủ làm việc tại Quảng Bình, Quảng Nam – Quảng Ngãi. Qua khảo sát thực tế, theo báo cáo của các địa phương, đánh giá của các nhà chuyên môn, cơ quan chức năng thì trước mắt phải khẳng định, sạt lở đất đã gây hậu quả rất nghiêm trọng về người, tài sản tại Quảng Trị, Huế, Quảng Nam và đều gắn chặt yếu tố thời tiết, tính dị thường và cực đoan của thời tiết.
Đơn cử, lượng mưa tại Quảng Bình, Quảng Trị, Quảng Nam Ngãi lên tới hàng ngàn mm/đợt, tại Trà My lên tới hơn 2.500mm. Thời gian lưu bão của cơn bão số 9 lên tới 6-8 giờ. Đây là những nguy cơ rất lớn tạo ra tác động đến cấu tạo địa chất và điều kiện đất đai, thổ nhưỡng địa phương, gây ra sụt lở nghiêm trọng.
Không phủ nhận việc mất rừng đầu nguồn, thảm thực vật, địa chất có tác động của con người thông qua dự án thủy điện và dự án khác ở chừng mực nhất định, song Bộ trưởng Bộ Công thương đề nghị trước diễn biến dị thường, cực đoan của thời tiết, cần ứng phó với thiên tai bão lũ, đưa ra cảnh báo cụ thể, sát hơn, có bản đồ cảnh báo sạt lở....
"Về thủy điện, Bộ Công thương sẽ tăng cường quản lý hiệu quả thủy điện, giảm bớt tác động thiên tai. Với các ý kiến góp ý của đại biểu, chúng tôi sẽ tiếp thu để tham mưu Chính phủ tiếp tục siết chặt quản lý phát triển thủy điện, hạn chế tối đa tác động tiêu cực đến môi trường, đồng thời khai thác tốt các nguồn tài nguyên của đất nước", ông Tuấn Anh nhấn mạnh.
