Việt Nam đã cử 596 lượt sĩ quan, quân nhân đi thực hiện nhiệm vụ GGHB LHQ
Theo Bộ Quốc phòng cho biết, hoạt động gìn giữ hòa bình (HĐGGHB) Liên hợp quốc (LHQ), thể hiện dưới hình thức các Phái bộ được LHQ cử đến các khu vực đã tạm dừng xung đột hoặc đã có thỏa thuận hòa bình để gìn giữ hòa bình tại các khu vực này, là cơ chế đặc biệt trong khuôn khổ LHQ dựa vào nguồn lực và lực lượng do các nước thành viên đóng góp, đặt dưới sự chỉ huy của LHQ thể theo những quy định về an ninh tập thể của Hiến chương LHQ.
Kể từ khi triển khai hoạt động GGHB lần đầu tiên năm 1948, đến nay LHQ đã triển khai 71 Phái bộ GGHB LHQ trên khắp thế giới. Hiện tại, có tất cả 14 Phái bộ GGHB LHQ đang được triển khai với tổng số gần 103.200 nhân viên GGHB; trên 120 trong số 193 quốc gia thành viên LHQ đã và đang cử lực lượng tham gia HĐGGHB LHQ.
Là một thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, Việt Nam đã tích cực, chủ động trong việc tham gia HĐGGHB LHQ. Từ năm 1996, Việt Nam đã tham gia đóng góp một phần nghĩa vụ tài chính hằng năm cho HĐGGHB LHQ. Từ tháng 6/2014 Việt Nam chính thức cử lực lượng tham gia HĐGGHB LHQ. Đến nay, Việt Nam đã cử 596 lượt sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp (trong đó có 4 sĩ quan Công an) đi thực hiện nhiệm vụ GGHB LHQ tại Phái bộ UNMISS (Nam Xu-đăng), Phái bộ MINUSCA (Cộng hòa Trung Phi), Phái bộ UNISFA (khu vực Abyei), Phái bộ EUTM-RCA (Phái bộ huấn luyện của Liên minh châu Âu tại Trung Phi) và Trụ sở LHQ, cả hình thức cá nhân (sĩ quan tham mưu quân sự, huấn luyện, trang bị; sĩ quan liên lạc; quan sát viên quân sự; sĩ quan điều phối quân - dân sự; sĩ quan truyền thông; sĩ quan quân lương...) và hình thức đơn vị (Bệnh viện dã chiến cấp 2 với 63 cán bộ, nhân viên; Đội Công binh với 184 cán bộ, nhân viên). Các lực lượng Việt Nam đã và đang hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, được Lãnh đạo LHQ, Chỉ huy Phái bộ, Chính quyền nước sở tại và cộng đồng quốc tế đánh giá cao.
Việc Việt Nam triển khai lực lượng tham gia HĐGGHB LHQ dựa trên cơ sở pháp lý tại Điều 64, Điều 65, Điều 89 của Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013; Quy định 241-QĐ/TW; thông qua Nghị quyết 130/2020/QH14; Nghị định 61/2021/NĐ-CP; Nghị định 162/2016/NĐ-CP; các Bản ghi nhớ được ký kết giữa Chính phủ Việt Nam và LHQ...
Tuy nhiên, đến thời điểm hiện tại văn bản có hiệu lực pháp lý cao nhất về tham gia HĐGGHB LHQ chỉ là Nghị quyết của Quốc hội nên hiệu lực thi hành chưa cao, chưa tương xứng với vị trí, chức năng, nhiệm vụ của HĐGGHB LHQ trong tình hình mới; chưa có cơ sở pháp lý vững chắc, mang tính ổn định, lâu dài, bao quát các đối tượng thuộc lực lượng Việt Nam tham gia HĐGGHB LHQ,...
Cụ thể, Hiến pháp năm 2013 là cơ sở pháp lý quan trọng để Việt Nam tham gia các HĐGGHB LHQ, song mới chỉ quy định chủ trương về việc “tham gia hoạt động góp phần bảo vệ hòa bình ở khu vực và trên thế giới” do đó, cần thiết phải ban hành Luật để cụ thể hóa quy định của Hiến pháp để quy định rõ và cụ thể hóa về: Phạm vi tham gia HĐGGHB LHQ; quy trình triển khai lực lượng; trách nhiệm của các cơ quan nhà nước; chế độ, chính sách đối với lực lượng tham gia HĐGGHB LHQ; công tác đảm bảo cho HĐGGHB LHQ; chức năng, nhiệm vụ, cơ cấu tổ chức của các cơ quan quản lý lực lượng tham gia hoạt động GGHB LHQ...
Bên cạnh đó, quá trình thực hiện các quy định Nghị quyết 130/2020/QH14 và các văn bản pháp lý liên quan trong quá trình thực hiện nhiệm vụ tham gia HĐGGHB LHQ đã bộc lộ nhiều hạn chế, bất cập như: Công tác tổ chức xây dựng lực lượng; Cơ chế, quy trình triển khai lực lượng tham gia hoạt động GGHB LHQ; Công tác bảo đảm nguồn lực, tài chính, chế độ chính sách; Công tác bồi thường thiệt hại; cơ chế xử lý tiền bồi hoàn của LHQ.
Đồng thời, Nghị quyết 130/2020/QH14 có quy định chức danh Chỉ huy trưởng lực lượng Việt Nam tại Phái bộ, tuy nhiên, trong quá trình thực hiện gặp khó khăn, bất cập khi chưa quy định rõ tiêu chí, tiêu chuẩn, trần quân hàm, chế độ, chính sách cho vị trí chức danh này.
Từ các lý do trên, việc xây dựng, ban hành Luật về tham gia lực lượng GGHB của LHQ là cần thiết, không chỉ đảm bảo tạo hành lang pháp lý đầy đủ, vững chắc, lâu dài, ổn định cho việc triển khai lực lượng tham gia HĐGGHB LHQ, mà còn củng cố sự đồng thuận chính trị và sự ủng hộ của xã hội đối với chủ trương của Đảng và Nhà nước đóng góp vào sứ mệnh cao cả của LHQ là gìn giữ hòa bình thế giới.
Hoàn chỉnh khung pháp lý về việc Việt Nam tham gia HĐGGHB LHQ
Bộ Quốc phòng nêu rõ, mục đích xây dựng Luật về tham gia lực lượng GGHB của LHQ nhằm hoàn chỉnh khung pháp lý về việc Việt Nam tham gia HĐGGHB LHQ để triển khai lực lượng tham gia theo đúng đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách, Hiến pháp, pháp luật và các điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên. Đồng thời, nâng cao hiệu quả quản lý, chỉ huy, điều hành, thực hiện nhiệm vụ; đảm bảo hợp lý chế độ chính sách; rút ngắn quy trình, thủ tục pháp lý trong việc cử, điều chỉnh, rút lực lượng; xử lý những vấn đề phát sinh tại địa bàn.
Việc xây dựng Luật phải dựa trên các quan điểm đó là: Thể chế hóa chủ trương, quan điểm của Đảng về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, nhiệm vụ quốc phòng, an ninh nêu trong Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIII; Nghị quyết Trung ương 8 về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.
Quán triệt đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; nâng cao vị thế đất nước; vì lợi ích quốc gia, dân tộc, phù hợp với đường lối, chủ trương của Đảng về hội nhập quốc tế.
Phù hợp với quy định của Hiến chương LHQ, các điều ước và thỏa thuận quốc tế mà nước CHXHCN Việt Nam là thành viên. Bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp, thống nhất của Luật với hệ thống pháp luật Việt Nam; bảo đảm tính khả thi, ổn định của Luật, phù hợp với điều kiện chính trị, kinh tế, xã hội của Việt Nam. Bảo đảm hiệu quả, thống nhất công tác quản lý Nhà nước về việc Việt Nam tham gia HĐGGHB LHQ. Và tiếp tục phát huy, kế thừa, phát triển Nghị quyết số 130/2020/QH14.
