Bộ quản lý đa ngành... đa bất cập?

“Có Bộ 10 năm quên không quy hoạch nơi vui chơi cho trẻ em, đến khi Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội nhắc mới nhớ ra”, bà Ngô Thị Minh (đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ninh) chiều qua ví dụ về một bất cập của mô hình Bộ quản lý đa ngành, khi Quốc hội thảo luận tại Tổ về báo cáo công tác nhiệm kỳ của Chủ tịch nước, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.

Giảm đầu mối nhưng… “phình”biên chế 

Cũng theo đại biểu Ngô Thị Minh, báo cáo nhiệm kỳ công tác của Thủ tướng Chính phủ tuy có nêu những hạn chế, tồn tại, nhưng “vắn tắt quá”, “nếu chúng ta không chỉ ra những hạn chế cụ thể hơn thì rồi nhiệm kỳ nào cũng hoàn thành cả thôi”. Việc giải thể Ủy ban dân số, gia đình và trẻ em là một ví dụ mà theo đại biểu Minh, đã để lại nhiều hệ lụy.

“Chia Ủy ban về 3 Bộ quản lý, nhưng Bộ LĐ-TB&XH quản lý nhà nước về trẻ em không thể yêu cầu Bộ Công an báo cáo số liệu về trẻ em bị xâm hại tình dục. Thực tế chúng tôi đi giám sát, số liệu của 2 Bộ này rất khác nhau”. Chốt lại, đại biểu Minh cho rằng, hậu quả của việc Bộ quản lý đa ngành là đầu mối giảm, tính liên kết yếu nhưng biên chế không giảm tý nào mà còn “phình ra” rất lớn. 

Đồng tình với ý kiến này, đại biểu Hà Công Long (Gia Lai) khẳng định: “Việc giảm đầu mối Bộ đã bộc lộ những bất cập trong công tác quản lý nhà nước”. Nhiều việc cử tri kiến nghị không phải một Bộ có thể giải quyết được, nhưng chậm được giải quyết do cơ chế phối hợp giữa các Bộ đang “có vấn đề”. 

Riêng chuyện phân cấp, trung ương phân cấp nhiều việc cho địa phương, đáng lẽ đầu mối phải giảm đi, biên chế phải giảm đi, nhưng thực tế được các đại biểu phản ánh là “vẫn y nguyên như thế”.

Kỷ luật công vụ: Cần “sốc” lại

Đại biểu Nguyễn Danh (Gia Lai) đồng tình với những cố gắng của Chính phủ trong điều kiện đất nước chịu nhiều tác động bất lợi của lạm phát, thiên tai nhưng các chính sách mà Chính phủ đưa ra còn “mang tính tình thế”, “thiếu tầm chiến lược".

Đại biểu Nguyễn Danh thảo luận.

Ông phân tích: “Tại sao cán cân thương mại của nước ta từ năm 2005 đến 2010 luôn âm, trong khi các nước xunh quanh ta như Thái Lan, Trung Quốc luôn được cải thiện?. Trong nhập siêu ta lại nhập một lượng lớn hàng tiêu dùng, mà là hàng xa xỉ. Nguồn dự trữ ngoại tệ của các nước xung quanh ta 5 năm gần đây đều tăng mạnh, trong khi Việt Nam lại có xu hướng giảm, đến cuối năm 2010 chỉ còn 10 tỷ USD, tương ứng 5 – 6 tuần nhập khẩu. Chỉ số ICOR của chúng ta  thuộc  vào dạng cao nhất thế giới nhưng Chính phủ chưa có giải pháp nào mạnh để giải quyết vấn đề này”.

Đại biểu Nguyễn Danh cũng cho rằng, trong khi ngân sách hàng năm của nước ta đều thâm hụt thì câu chuyện “trả nợ” đã là vấn đề khó khăn thì khó mà nói đến chuyện cơ bản trở thành nước công nghiệp vào năm 2020. Đặc biệt, câu chuyện lạm phát, giá cả tăng cao là những vấn đề mà Chính phủ cần phải sớm tháo gỡ. 

Đại biểu Lê Quang Bình, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng an ninh của Quốc hội nhận xét: “Xã hội có quá nhiều bức xúc. Nếu làm một cuộc điều tra sâu sắc về đời sống người dân thì chắc sẽ ghi nhận nhiều… tâm trạng lắm”.

Ông Bình cho rằng, gốc của vấn đề là từ tệ quan liêu, tham nhũng, chạy chức chạy quyền… dẫn tới chất lượng cán bộ điều hành hoạt động nhà nước không đảm bảo. Hiện tượng này, theo ông Bình, dù chỉ một số nhưng cũng không phải là số ít nên “mỗi khi có sự kiện, sắp xếp, thay đổi gì là cảm nhận rất rõ tình trạng… chạy”.

Trong báo cáo nhiệm kỳ, Chính phủ cũng đã thẳng thắn nhìn nhận vấn đề này nhưng hướng khắc phục vẫn chưa được làm rõ. Đại biểu đề nghị lật lại vấn đề từ thể chế, không rõ ràng trong phân quyền, quản lý nên trách nhiệm không rõ ràng.

Là thành viên Chính phủ, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường, đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Bình chia sẻ: “So với các nhiệm kỳ trước, đúng là nhiệm kỳ này Chính phủ gặp rất nhiều khó khăn. Tình hình thế giới có nhiều vấn đề tác động nghiêm trọng, chưa kể nội tại của chúng ta. Việt Nam phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa theo mô hình không có sẵn, có cái vừa học, vừa làm rút kinh nghiệm, sau một thời gian như vậy tất nhiên cũng có những bộc lộ, đầy thách thức”. 

Tuy nhiên, tựu chung lại, theo Bộ trưởng Hà Hùng Cường, “thành tựu của chúng ta là quan trọng”. Bộ trưởng Hà Hùng Cường cũng khẳng định: “Nói như vậy không có nghĩa là chúng ta thỏa mãn với những gì mình đạt được. Tôi rất trăn trở: chẳng nhẽ chúng ta cứ dừng lại đấy mãi. Chỉ số ICOR của chúng ta quá cao làm mình có cảm tưởng của cải làm ra là do sức lực là chính, chất xám đi đâu? Cứ mãi phát triển theo bề rộng như thế này thì chúng ta tụt hậu xa so với các nước trong khu vực và trên thế giới”. 

Một nguyên nhân được Bộ trưởng Hà Hùng Cường “điểm mặt” chính là trách nhiệm công vụ chưa được đề cao, sự phối hợp giữa các Bộ, ngành trong tất cả mọi lĩnh vực chưa được chặt chẽ, việc xây dựng và hoàn thiện thể chế đang còn nhiều kẽ hở.

Bộ trưởng Hà Hùng Cường hy vọng việc sửa đổi Hiến pháp trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa tới, trong đó trọng tâm là vấn đề tổ chức lại bộ máy nhà nước, minh định rõ quyền lực hành pháp, tư pháp sẽ là “chìa khóa” tháo gỡ cho những băn khoăn của các đại biểu hôm nay về hiệu quả hoạt động của Chính phủ.

Nam Giang