Bộ, ngành Tư pháp cần phát huy vai trò nòng cốt trong tham mưu chiến lược xây dựng, hoàn thiện thể chế

Nhìn lại chặng đường 5 năm qua với nhiều kết quả rất đáng tự hào 

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhấn mạnh, đây là một hội nghị hết sức quan trọng, là dịp để cùng nhìn lại chặng đường 5 năm qua với nhiều kết quả rất đáng tự hào của ngành Tư pháp trong công tác xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật; đồng thời đề ra phương hướng, nhiệm vụ mang tính đột phá cho công tác tư pháp trong giai đoạn phát triển mới của đất nước.

Theo Thủ tướng, nhiệm kỳ 2021 - 2025 của Chính phủ và của cả hệ thống chính trị là một nhiệm kỳ đặc biệt. Chúng ta phải đối mặt với rất nhiều biến động phức tạp, khó lường, nhiều vấn đề chưa từng có tiền lệ, vượt ra ngoài mọi dự báo. Đại dịch COVID-19 để lại hậu quả nặng nề không chỉ đối với nước ta mà với toàn thế giới trong bối cảnh Việt Nam hội nhập ngày càng sâu, rộng. Những biến động về chiến tranh, hòa bình, cạnh tranh chiến lược, cùng với thiên tai ngày càng khốc liệt những năm gần đây, đã tác động mạnh mẽ đến tình hình đất nước.

Tuy nhiên, với tinh thần Đảng lãnh đạo, Chính phủ thống nhất, Quốc hội đồng tình, Nhân dân ủng hộ và bạn bè quốc tế giúp đỡ, chúng ta đã vượt qua những “cơn gió ngược”, đạt được nhiều thành tựu toàn diện trên hầu hết các lĩnh vực. Trong thành tựu chung của đất nước, ngành Tư pháp đã có những đóng góp thiết thực, toàn diện, thể hiện rõ vai trò là “cơ quan gác cổng pháp lý” của Chính phủ; đi đầu trong cuộc cách mạng xây dựng và hoàn thiện thể chế, pháp luật với quan điểm: thể chế vừa là mục tiêu, vừa là động lực, vừa là nguồn lực; là đột phá của đột phá; là lợi thế cạnh tranh của quốc gia; đầu tư cho thể chế là đầu tư cho phát triển.

Qua báo cáo của Bộ Tư pháp và các tham luận tại Hội nghị, Thủ tướng nhận thấy trong nhiệm kỳ vừa qua, công tác tư pháp được triển khai đồng bộ, toàn diện, hiệu quả, chặt chẽ và kỹ lưỡng trên nhiều lĩnh vực, với 6 dấu ấn nổi bật:

Thứ nhất, đột phá mạnh mẽ trong tư duy xây dựng và hoàn thiện thể chế, hệ thống pháp luật và Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam; đặc biệt là tham mưu các cơ chế, chính sách đặc thù, chuyển trạng thái phòng, chống đại dịch COVID-19 từ biện pháp hành chính sang biện pháp khoa học, thích ứng an toàn, linh hoạt, hiệu quả. Việc đóng góp vào ban hành Nghị quyết về phòng, chống dịch trong thời gian rất ngắn là một sáng tạo lập pháp quan trọng, được Quốc hội đánh giá cao.

Ngành Tư pháp cũng tham gia tích cực, trách nhiệm vào quá trình xây dựng và ban hành Nghị quyết số 27 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới - một đề án lớn, khó và có ý nghĩa chiến lược.

Riêng trong năm 2025, Bộ và toàn ngành Tư pháp đã tham mưu, triển khai nhiều nhiệm vụ mới, đột phá: tham mưu trình Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 66 về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới; từ đó, Chính phủ ban hành Nghị quyết 140; xây dựng dự thảo để trình Quốc hội ban hành Nghị quyết 197 về cơ chế, chính sách đặc biệt trong xây dựng và tổ chức thi hành pháp luật; xây dựng và trình Quốc hội thông qua Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật (sửa đổi), đổi mới căn bản quy trình xây dựng pháp luật từ trạng thái bị động sang trạng thái chủ động, sát thực tiễn.

Triển khai khối lượng công việc thẩm định, rà soát văn bản rất lớn: khoảng 180 dự án luật, gần 1.000 nghị định cùng hàng loạt thông tư, quyết định của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ đều được thẩm định chặt chẽ, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và khả thi.

Thứ hai, đạt nhiều bước tiến quan trọng trong công tác pháp luật quốc tế và hợp tác quốc tế về pháp luật ở cả 3 bình diện song phương, khu vực và toàn cầu; tham mưu ban hành Chỉ thị số 33 của Ban Bí thư về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng trong công tác phòng ngừa và giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; tham mưu xử lý kịp thời, hiệu quả nhiều tranh chấp đầu tư quốc tế, trong đó có các vụ việc lớn, kéo dài nhiều năm, thúc đẩy đàm phán, ý kết, thực hiện nhiều điều ước quốc tế, bảo vệ thành công lợi ích hợp pháp của Nhà nước và doanh nghiệp Việt Nam.

Thứ ba, đẩy mạnh tổ chức thi hành pháp luật, xây dựng văn hóa tuân thủ pháp luật; ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số; tham mưu xây dựng Cổng Pháp luật quốc gia phục vụ người dân, doanh nghiệp.

Thứ tư, công tác thi hành án dân sự đạt và vượt chỉ tiêu; ; giải quyết dứt điểm nhiều vụ việc lớn, phức tạp, nhất là thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án kinh tế, tham nhũng... Hơn 3.200 bản án hành chính đã được thi hành xong.

Thứ năm, đổi mới mạnh mẽ trong công tác cải cách thủ tục hành chính. Bộ Tư pháp đã chủ trì, phối hợp hiệu quả với các bộ, ngành, địa phương triển khai công tác rà soát, cắt giảm, đơn giản hóa thủ tục hành chính dựa trên dữ liệu đối với 817 thủ tục hành chính, góp phần giảm gánh nặng cho người dân, doanh nghiệp và cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh.

Thứ sáu, tập trung xây dựng ngành Tư pháp tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Trong đó, xây dựng hệ thống các cơ quan thi hành án dân sự được tổ chức theo mô hình 2 cấp; tinh giản biên chế vượt tỷ lệ theo yêu cầu của Nghị quyết 18; tham mưu chính sách đặc thù, vượt trội cho người tham gia xây dựng pháp luật, thi hành pháp luật.

Thay mặt Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và Chính phủ, Thủ tướng nhiệt liệt biểu dương, ghi nhận và đánh giá cao những kết quả, thành tích mà Bộ, ngành Tư pháp và tổ chức pháp chế các Bộ, ngành, chính quyền địa phương đã đạt được trong năm 2025 và cả nhiệm kỳ vừa qua”, nhất là các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt, tháo gỡ vướng mắc, khó khăn, thúc đẩy phát triển.

Thủ tướng tặng phương châm 16 chữ cho ngành Tư pháp

Bên cạnh những kết quả cơ bản, Thủ tướng thẳng thắn chỉ rõ những tồn tại, hạn chế, phân tích nguyên nhân và nêu bài học kinh nghiệm. Thủ tướng chia sẻ, thực tiễn phát triển nhanh hơn hệ thống pháp luật và cả tư duy của chúng ta, đòi hỏi công tác dự báo, xây dựng hành lang pháp lý phải chủ động hơn, linh hoạt hơn và bám sát thực tiễn hơn.

Thủ tướng lưu ý năm 2026 có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là năm tiến hành Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV, năm đầu triển khai Nghị quyết Đại hội. Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV của Đảng tiếp tục xác định thể chế, pháp luật là một trong ba đột phá chiến lược.

Vì vậy, Thủ tướng đề nghị phải nâng cao nhận thức và hành động trong xây dựng thể chế, pháp luật với 3 tư tưởng chỉ đạo quan trọng: Xây dựng thể chế, pháp luật là nguồn lực, động lực và mục tiêu của phát triển, đầu tư cho xây dựng thể chế, pháp luật là đầu tư cho phát triển, phải có sự ưu tiên; Xây dựng thể chế, pháp luật phải lấy người dân và doanh nghiệp làm trung tâm, làm chủ thể, người dân và doanh nghiệp tham gia xây dựng và thực thi pháp luật; Xây dựng thể chế, pháp luật, biến điểm nghẽn, nút thắt thành năng lực cạnh tranh quốc gia.

Cho rằng sứ mệnh và trọng trách đặt lên vai ngành Tư pháp trong việc xây dựng và hoàn thiện thể chế sẽ ngày càng nặng nề hơn, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu Bộ, ngành Tư pháp tiếp tục phát huy truyền thống vẻ vang 80 năm trong thực hiện nhiệm vụ với 3 định hướng lớn và 6 nhiệm vụ trọng tâm cần thực hiện thời gian tới.

Về 3 định hướng lớn, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu phát huy vai trò nòng cốt trong tham mưu chiến lược xây dựng, hoàn thiện thể chế; đồng thời chú trọng nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác tổ chức thi hành pháp luật; bảo đảm sự gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật, nhất là trong xây dựng, hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân, dưới sự lãnh đạo của Ðảng. Ưu tiên xây dựng đồng bộ thể chế phát triển, trọng tâm là hệ thống pháp luật; đổi mới tư duy làm luật, chuyển từ “quản lý bằng pháp luật” sang “kiến tạo thể chế phát triển”; xóa bỏ tư duy “không biết mà vẫn quản”, “không quản được thì cấm”; đẩy mạnh phân cấp, phân quyền đi đôi với phân bổ nguồn lực, nâng cao năng lực thực thi của cấp dưới, tăng cường giám sát, kiểm tra.

Đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, ứng dụng sâu rộng công nghệ thông tin, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn trong lĩnh vực tư pháp, phát luật, nhất là xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật, tổ chức thực thi pháp luật; xây dựng được hệ thống đo lường chất lượng thực thi pháp luật dựa trên mức độ hài lòng của người dân và doanh nghiệp - những đối tượng chịu sự tác động.

Ngoài ra, ưu tiên phát triển nguồn nhân lực tư pháp chất lượng cao, có đạo đức, bản lĩnh chính trị vững vàng, chuyên môn sâu, am hiểu luật pháp quốc tế, thành thạo công nghệ; chủ động hội nhập, nâng tầm hợp tác quốc tế về công tác pháp luật và cải cách tư pháp; nâng cao năng lực phòng ngừa, xử lý tranh chấp quốc tế và tranh thủ tối đa mọi nguồn lực.

Về 6 nhiệm vụ trọng tâm, Thủ tướng đề nghị tiếp tục bám sát, triển khai hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp đã được nêu rất rõ tại Nghị quyết số 66-NQ/TW của Bộ Chính trị, Nghị quyết 27 về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mớ; đẩy mạnh rà soát, xử lý các vướng mắc về thể chế. Bộ Tư pháp tiếp tục phát huy tốt vai trò Cơ quan thường trực của Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật và Ban Chỉ đạo về rà soát, tổ chức thực hiện việc xử lý vướng mắc trong hệ thống pháp luật. 

Đặc biệt, khẩn trương tập trung nghiên cứu, hoàn thiện các Đề án quan trọng như Đề án về hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật trong kỷ nguyên mới; Đề án nghiên cứu xây dựng chế định luật sư công trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; Đề án thành lập cơ quan chuyên về giải quyết tranh chấp đầu tư quốc tế; Đề án hoàn thiện tiêu chí và các giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ làm công tác xây dựng thể chế, pháp luật.

Nhóm nhiệm vụ thứ 2, Bộ Tư pháp tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Bộ, cơ quan liên quan tham mưu Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ về các định hướng, nhiệm vụ lập pháp trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI dựa trên nguyên tắc “3 bảo đảm”: Bao phủ toàn diện mọi lĩnh vực của đời sống kinh tế-xã hội phát triển trong thực tế; Thể chế hóa đầy đủ, kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là Văn kiện Đại hội XIV và các Nghị quyết chiến lược, Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư và chỉ đạo của lãnh đạo Đảng, Nhà nước; Đáp ứng yêu cầu xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa.

Nhóm nhiệm vụ thứ 3, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo, tập trung nghiên cứu, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật phù hợp với quan điểm đổi mới tư duy xây dựng pháp luật và định hướng hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam; thực hiện nghiêm quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm “thực hiện đầy đủ - đúng vai trò - trách nhiệm đến cùng” của Chính phủ đối với các dự án luật, pháp lệnh, nghị quyết; có giải pháp đột phá khắc phục triệt để tình trạng chậm, nợ ban hành văn bản quy định chi tiết luật, pháp lệnh, nghị quyết; nâng cao chất lượng thẩm định, đánh giá tác động chính sách và theo dõi thi hành pháp luật.

Nhóm nhiệm vụ thứ 4, Bộ Tư pháp tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành hiệu quả các quy định của pháp luật về thi hành án dân sự, thi hành án hành chính; phấn đấu hoàn thành và vượt các chỉ tiêu được giao; bảo đảm 100% bản án, quyết định có hiệu lực pháp luật của Tòa án về vụ án hành chính được theo dõi, thi hành; đồng thời phát huy hiệu quả vai trò Cơ quan đại diện pháp lý của Chính phủ trong tham mưu, phòng ngừa, giải quyết các tranh chấp đầu tư quốc tế, bảo vệ tối đa quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của Nhà nước, Chính phủ và cộng đồng doanh nghiệp, người dân.

Nhóm nhiệm vụ thứ 5, đẩy nhanh tiến độ và hoàn thành việc xây dựng, kết nối các cơ sở dữ liệu chuyên ngành của Bộ Tư pháp với Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và các cơ sở dữ liệu khác; triển khai hiệu quả việc cung cấp dịch vụ công trực tuyến toàn trình trong các lĩnh vực trọng tâm như hộ tịch, chứng thực, đăng ký biện pháp bảo đảm, rút ngắn thời gian, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp.

Nhóm nhiệm vụ thứ 6, thực hiện nghiêm việc sắp xếp tổ chức bộ máy tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả gắn với xây dựng đội ngũ cán bộ ngành Tư pháp có phẩm chất, năng lực, trình độ đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong giai đoạn mới. Tiếp nhận, kế thừa chức năng kiểm soát thủ tục hành chính từ Văn phòng Chính phủ. Xây dựng văn hóa ngành Tư pháp “liêm chính - chuyên nghiệp - hiệu quả”, lấy sự hài lòng của người dân và doanh nghiệp làm thước đo cao nhất.

Để ngành Tư pháp hoàn thành tốt sứ mệnh của mình trong kỷ nguyên mới, Thủ tướng Chính phủ yêu cầu các Bộ trưởng, Trưởng ngành, người đứng đầu cấp ủy, chính quyền các cấp tiếp tục công tác lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, dành thời gian, trí tuệ, tập trung tối đa nguồn lực cho công tác xây dựng và tổ chức thực thi pháp luật, gắn với kiểm tra giám sát; chịu trách nhiệm chính về chất lượng chính sách pháp luật thuộc lĩnh vực quản lý của Bộ, ngành, địa phương mình; chủ động, tích cực tham mưu, phối hợp chặt chẽ, đồng bộ và hiệu quả với các cơ quan liên quan, đặc biệt là các cơ quan của Quốc hội trong quá trình xây dựng, hoàn thiện thể chế và tổ chức thi hành pháp luật; kịp thời thể chế hóa và điều chỉnh những quy định pháp luật phù hợp với thực tiễn; tiếp tục rà soát, có phương án xử lý dứt điểm các khó khăn, vướng mắc từ các quy định pháp luật, cắt giảm tối đa thủ tục hành chính, giảm chi phí tuân thủ cho người dân, doanh nghiệp.

Thủ tướng đề nghị mỗi cơ quan, đơn vị, cán bộ, công chức phải nêu cao tinh thần thượng tôn pháp luật, gương mẫu chấp hành và thực thi các quy định pháp luật; kiên quyết đấu tranh, xử lý nghiêm các hành vi lợi dụng “kẽ hở”, sự thông thoáng của pháp luật để trục lợi chính sách và tình trạng cấp trên “hợp thức hóa” cho cấp dưới, phát huy vai trò của công tác kiểm tra, giám sát, vai trò làm chủ của Nhân dân.

Với phương châm công tác xây dựng pháp luật phải “vô tư trong sáng - tâm huyết trách nhiệm - bản lĩnh trí tuệ - hiệu quả vì dân”, Thủ tướng Phạm Minh Chính mong muốn và tin tưởng, toàn thể cán bộ, công chức, viên chức, người lao động của Bộ, ngành Tư pháp tiếp tục hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ, đóng vai trò xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên mới, kỷ nguyên giàu mạnh phồn vinh, văn minh, hạnh phúc, vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội.

Phát biểu tiếp thu ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh, Thủ tướng Chính phủ đã ghi nhận và biểu dương những đóng góp tích cực của công tác tư pháp đối với phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng an ninh và hội nhập quốc tế của đất nước. Đồng thời, Thủ tướng Chính phủ cũng đã đề ra 3 định hướng chiến lược và yêu cầu Bộ, ngành Tư pháp phải tập trung thực hiện tốt 6 nhiệm vụ trọng tâm, đúc rút trong 16 chữ trong năm 2026 cũng như trong nhiệm kỳ 2026 - 2030 để hoàn thiện thể chế, thực thi pháp luật, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, đưa đất nước vững bước tiến vào kỷ nguyên giàu mạnh, phồn vinh, văn minh và hạnh phúc, thể hiện sự quan tâm của Chính phủ, sự tin tưởng và tình cảm đặc biệt của cá nhân Thủ tướng Chính phủ dành cho Bộ, ngành Tư pháp. 

Ban Thường vụ Đảng ủy, Lãnh đạo Bộ Tư pháp xin trân trọng cảm ơn, xin tiếp thu đầy đủ các ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và xin hứa sẽ đoàn kết, nhất trí, quyết tâm, nỗ lực hết mình để hiện thực hóa những chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, đưa Bộ, ngành Tư pháp phát triển cùng đất nước trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ của mình, Bộ, ngành Tư pháp rất mong tiếp tục nhận được sự quan tâm, lãnh đạo, chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, của Trưởng Ban Nội chính Trung ương, các Lãnh đạo Đảng, Nhà nước và sự hỗ trợ, quan tâm, giúp đỡ của các Bộ, ban, ngành Trung ương và các địa phương.