Luật Cư trú hiện hành quy định 5 trường hợp xóa đăng ký thường trú là: Người bị chết, bị Tòa án tuyên bố là mất tích hoặc đã chết; Được tuyển dụng vào Quân đội nhân dân, Công an nhân dân ở tập trung trong doanh trại; Đã có quyết định hủy đăng ký thường trú; Ra nước ngoài để định cư; Đã đăng ký thường trú ở nơi cư trú mới.
Tuy nhiên, Bộ Công an cho rằng để phù hợp với thực tiễn và tăng cường công tác quản lý cư trú được chặt chẽ hơn, hạn chế tình trạng cư trú “ảo” (công dân có đăng ký nơi thường trú nhưng thực tế không sinh sống tại đó và cũng không thông báo cho cơ quan quản lý cư trú) tác động đến công tác hoạch định chính sách về kinh tế - xã hội của địa phương, công tác bảo đảm an ninh, trật tự, phòng chống tội phạm và vi phạm pháp luật khác, dự thảo Luật Cư trú (sửa đổi) bổ sung 5 trường hợp cần xóa đăng ký thường trú.
Theo đó, công dân vắng mặt tại nơi thường trú từ trên 12 tháng liên tục mà không khai báo tạm vắng với Công an xã, phường, thị trấn nơi thường trú. Việc bổ sung trường hợp này để nâng cao trách nhiệm của công dân và hộ gia đình trong công tác đăng ký, quản lý cư trú, cũng như giúp Cơ quan đăng ký, quản lý cư trú nắm bắt tình hình cư trú của dân cư trên địa bàn quản lý được chính xác, chặt chẽ hơn; quy định này chỉ áp dụng đối với người không khai báo, nếu công dân có khai báo thì sẽ không bị xóa đăng ký thường trú.
Việc xác định thời điểm 12 tháng liên tục vắng mặt tại nơi thường trú của công dân được thực hiện qua công tác kiểm tra về cư trú của lực lượng Công an xã, phường, thị trấn; đồng thời, sẽ có hướng dẫn cụ thể về trường hợp này để việc áp dụng được thuận lợi cho công dân (có thể áp dụng việc khai báo qua mạng, qua điện thoại, qua khai báo trực tiếp…).
Trường hợp thứ 2 là người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn từ 12 tháng trở lên, tù chung thân, tử hình. Luật Cư trú (sửa đổi) quy định phương thức quản lý cư trú mới thông qua mã số định danh cá nhân; thông tin về cư trú của công dân được cập nhật trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư và được dùng chung cho các cơ quan, tổ chức có liên quan; do vậy, thông tin về nơi thường trú, nơi tạm trú, tình trạng khai báo tạm vắng của công dân cần phải chính xác, sát với thực tế. Trong trường hợp này, người đang chấp hành án phạt tù có thời hạn từ 12 tháng trở lên, tù chung thân, tử hình đều không cư trú tại địa phương nên cần phải quy định xóa đăng ký thường trú cho chặt chẽ; hạn chế sai sót có thể phát sinh cho cơ quan, tổ chức có liên quan khi khai thác, sử dụng thông tin về nơi thường trú, tạm trú của họ trên Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư. Khi họ được giảm án, ra tù về địa phương sinh sống thì được đăng ký lại nơi thường trú trước đây.
Tuy nhiên, Bộ Công an cũng nhìn nhận việc bổ sung trường hợp này có thể tác động đến các quy định của Luật Thi hành án hình sự như đối với trường hợp người được tha tù trước thời hạn có điều kiện, những người này sẽ được giao về địa phương nơi cư trú để quản lý; nếu họ bị xóa đăng ký thường trú tại nơi cư trú trước đây khi đi chấp hành án thì có thể khi được trở về địa phương sẽ không tiếp nhận vì chưa có quy định cụ thể. Mặt khác, trường hợp sau khi chấp hành xong án phạt họ không về địa phương nơi trước đây đã đăng ký thường trú để sinh sống thì họ trở thành người không có đăng ký thường trú.
Ngoài hai trường hợp nói trên, 3 trường hợp được đề xuất xóa đăng ký thường trú còn lại là người đã đăng ký thường trú tại chỗ ở là do được thuê, mượn, ở nhờ nhưng đã hết thời hạn thuê, không được mượn, không được ở nhờ nữa; Người đăng ký thường trú tại chỗ ở đã bị phá dỡ, kê biên, tịch thu và người đã bán nhà, tàu, thuyền, phương tiện khác là chỗ ở dùng để đăng ký thường trú bị xóa đăng ký thường trú sau 12 tháng kể từ ngày bán nhà, tàu, thuyền, phương tiện đó; trừ trường hợp được chủ sở hữu tài sản mới đồng ý cho tiếp tục đăng ký thường trú và trường hợp đã được cơ quan có thẩm quyền cho thôi quốc tịch Việt Nam; bị tước, bị hủy bỏ quyết định cho nhập quốc tịch Việt Nam.
