Ngày 6/12/2024, Tạp chí Công Thương đã tổ chức Tọa đàm: “FTA Index: Ý nghĩa và giá trị thay đổi toàn diện trong công tác thực thi FTA”. Tọa đàm có sự tham gia của các vị khách mời: TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh (BCSI); bà Nguyễn Thị Lan Phương - Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương); ông Nguyễn Thế Hiệp - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội; và ông Nguyễn Minh Khôi - Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu (TBI).
Tại Tọa đàm, các vị khách mời đã cùng tham gia thảo luận, chia sẻ về: Tình hình thực thi các FTA của Việt Nam trong thời gian qua, nhất là từ góc độ nội luật hóa chính sách và những giải pháp của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương trong công tác hỗ trợ tận dụng các FTA; những điểm nổi bật về Bộ chỉ số FTA Index, cách thức triển khai và tiến độ triển khai xây dựng Bộ chỉ số FTA Index - những thuận lợi và khó khăn. Từ đó, nhận diện rõ hơn ý nghĩa, tác động của việc triển khai Bộ chỉ số FTA Index và giá trị thay đổi toàn diện trong công tác thực thi FTA; khuyến nghị những giải pháp đối với các bộ ngành, địa phương, hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp để vận hành, triển khai tốt FTA Index nhằm góp phần nâng cao hiệu quả thực thi, tận dụng các FTA trong thời gian tới.
Theo bà Nguyễn Thị Lan Phương - Phó Trưởng phòng WTO và FTA, Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công Thương), trong quá trình thực thi các FTA, Việt Nam vẫn chưa tận dụng được tối đa hiệu quả mà FTA mang lại, đơn cử là tỷ lệ tận dụng ưu đãi còn rất hạn chế và doanh nghiệp chủ yếu làm các sản phẩm thô. Hơn nữa, ở các địa phương, mặc dù đã có nhiều quan tâm, hỗ trợ cho các doanh nghiệp tận dụng các FTA, tuy nhiên còn khiêm tốn, do nguồn nhân lực ở nhiều nơi còn rất mỏng, chưa được đào tạo một cách bài bản về chuyên môn.
Cũng theo bà Nguyễn Thị Lan Phương, chúng ta rất thiếu một cơ chế chi tiết, minh bạch, cụ thể và liên tục để đo lường kết quả thực thi FTA. Các cơ quan cấp Trung ương, cơ quan cấp địa phương phải có những giải pháp thiết thực hơn đối với các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp để hỗ trợ họ có thể tận dụng hiệu quả các FTA này.
 Tọa đàm: “FTA Index: Ý nghĩa và giá trị thay đổi toàn diện trong công tác thực thi FTA”. |
FTA Index sẽ đo lường các chỉ số về tuyên truyền, phổ biến thông tin của các địa phương; tiếp cận các văn bản quy phạm pháp luật của doanh nghiệp; việc tận dụng các FTA và hỗ trợ doanh nghiệp của địa phương.
“Việc ra đời FTA Index là bước đầu tiên trong quá trình thúc đẩy việc tận dụng hiệu quả các FTA. Bảng xếp hạng sẽ là công cụ giúp các tỉnh, thành phố nhìn nhận, hoàn thiện hơn nữa” - bà Nguyễn Thị Lan Phương cho biết.
Liên quan đến vấn đề này, TS. Võ Trí Thành - Viện trưởng, Viện Nghiên cứu chiến lược thương hiệu và cạnh tranh (BCSI) cho biết: Sự ra đời Bộ chỉ số FTA Index là rất thiết thực, sẽ bổ sung thêm cùng với các bộ chỉ số khác để đánh giá quá trình phát triển, quá trình cải cách, quá trình thích ứng, phản ứng của các bên liên quan, nhất là các doanh nghiệp trong bối cảnh mới là một điều rất tích cực và rất đáng khích lệ. Đây cũng là một sự chuyển biến rất căn bản trong điều hành, trong cách làm chính sách, trong các văn bản, nhất là nghị quyết của Đảng, Chính phủ khi làm cái gì cũng phải đo lường được.
Cũng theo TS. Võ Trí Thành, các bên liên quan, không chỉ Trung ương, chính quyền địa phương mà còn các doanh nghiệp, những người chịu tác động của các chính sách, các cam kết quốc tế này sẽ thấy mình đã tận dụng được tốt chưa và cái chưa tốt nằm ở đâu. Bộ chỉ số này soi chiếu với các mục đích để các địa phương nhìn nhận lại, học hỏi các địa phương hoặc nơi khác, tạo ra chuyển biến tích cực, chuyển biến có ý nghĩa trong việc thực thi và mở cửa hội nhập.
TS. Võ Trí Thành cho rằng: FTA Index không phải là “liều thuốc vạn năng” để giải quyết được tất cả các vấn đề chúng ta vấp phải. Nhưng nó rất có ý nghĩa nếu chúng ta soi xét và đừng nhìn nó hời hợt, bởi Bộ chỉ số không phải chỉ là con số, đằng sau là chỗ đứng, là những chiều cạnh cụ thể các doanh nghiệp cần, chính quyền cần, các bên liên quan cần để hoàn thiện, để tận dụng tốt hơn FTA cho cải cách, cho xuất khẩu, cho hoạt động kinh tế đưa nước ta đi lên, đấy là một điều rất quan trọng.
Trong thời gian qua, Thành phố Hà Nội đã triển khai nhiều chương trình hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng các FTA để gia tăng xuất khẩu. Trong 11 tháng năm 2024, kim ngạch xuất khẩu của Hà Nội đạt khoảng 17,5 tỷ USD, trong đó các thị trường xuất khẩu có tham gia FTA đều tăng trưởng cao so với năm 2023.
Ông Nguyễn Thế Hiệp - Phó Giám đốc Sở Công Thương Hà Nội cho biết, quy mô, giá trị trong tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu của thành phố Hà Nội vào các thị trường có FTA chưa lớn, chỉ từ 15% đến 30%. Do đó, FTA Index sẽ có tác động tích cực đối với Hà Nội, doanh nghiệp Hà Nội trong việc tận dụng các FTA đã ký. Do đó, FTA Index cần đảm bảo đầy đủ, toàn diện, đồng bộ, khả thi, dễ thực hiện cho các cơ quan quản lý, doanh nghiệp. Sự rõ ràng, minh bạch sẽ thúc đẩy, khuyến khích sáng tạo trong việc thực hiện các chỉ số.
Ở góc độ chuyên gia tư vấn thực thi chính sách, ông Nguyễn Minh Khôi - Viện Tony Blair vì sự thay đổi toàn cầu (TBI) đánh giá: Chính phủ và các cơ quan bộ, ngành, địa phương đang cải thiện việc thực hiện các FTA để mang những lợi ích cho người dân, doanh nghiệp. Chỉ số rõ nhất phản ánh việc nỗ lực thực hiện hiệp định thương mại tự do của Việt Nam là mức độ tận dụng các hiệp định FTA ở Việt Nam. Nếu như năm 2023 mức độ tận dụng của Việt Nam khoảng độ 33%, sang năm 2024 khoảng hơn 37%.
Theo ông Nguyễn Minh Khôi, việc xây dựng chỉ số FTA Index là một điều rất mới và khác biệt so với kinh nghiệm quốc tế. Điều này vừa có bất lợi vừa phản ánh lợi thế. Đó là rất ít kinh nghiệm quốc tế để học hỏi, để có thể ứng dụng vào trong bối cảnh Việt Nam. Tuy nhiên, cũng có lợi thế là chúng ta đang đi trước, tiếp cận chủ động và sáng tạo.
"Bộ chỉ số FTA Index tạo ra một bức tranh chung, giúp các địa phương nhìn được vị thế của mình, nỗ lực và gia tăng tính cạnh tranh lành mạnh... Để triển khai tốt Bộ chỉ số, cần có sự phối hợp giữa các tỉnh và giữa cấp tỉnh với Trung ương, các cơ quan bộ, ngành, các chính sách để những cam kết, những hiệu quả của các ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do ngay lập tức chuyển thành lợi ích mà các doanh nghiệp, các địa phương có thể tận dụng được", ông Khôi nói.
Bàn luận về vấn đề trên, bà Nguyễn Thị Lan Phương nhận định: FTA Index là một đề án rất mới, do vậy về giải pháp đồng bộ, đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên mong muốn xây dựng một hệ thống phần mềm đồng bộ có thể tính toán FTA Index một cách nhanh chóng, rút ngắn được thời gian và kết nối với cổng thông tin điện tử FTA.
Cũng theo nhận định của bà Nguyễn Thị Lan Phương, trong một thời gian xa nữa, FTA Index không phải chỉ là đo lường hàng năm mà sẽ tiến tới hàng quý hay là realtime (thời gian thực) để có thể đo lường được những kết quả đó và từ đó sẽ giúp các địa phương, các hiệp hội ngành hàng, doanh nghiệp và trung ương hiệu chỉnh chính sách của mình một cách nhanh chóng hơn, không cần phải đợi hết một năm có kết quả FTA Index thì mới hiệu chỉnh mà mỗi thời gian khi có được kết quả đó trên hệ thống thông tin điện tử chuyển đổi số, sẽ có những hiệu chỉnh chính sách kịp thời, đúng với nhu cầu của doanh nghiệp và người dân hơn.
