Bình Định quay cuồng trong “cơn lốc vàng đen” (Kì 1)

“Cơn lốc” khai thác titan - loại khoáng sản được xem như “vàng đen” đang xới tung vùng ven biển rộng lớn của tỉnh Bình Định. Trong khi đời sống của người dân ngày càng bị đảo lộn vì môi trường bị hủy hoại thì một lượng lớn tài nguyên bị thất thoát do công tác quản lý quản lý hầu như bị buông lỏng.

Cuộc sống người dân bị đảo lộn khi những khu rừng phòng hộ ven biển trồng hàng chục năm nay bị triệt hạ, san bằng; nguồn nước ngầm cạn kiệt, hàng ngày phải sống chung với ô nhiễm, nạn cát bay…

Người dân xã Mỹ Thọ, huyện Phù Mỹ túc trực canh rừng phòng hộ

Hủy hoại môi trường

Những khu rừng phi lao dày đặc ven biển vốn là niềm tự hào bao đời nay của người dân các xã ven biển thuộc hai huyện Phù Mỹ, Phù Cát (Bình Định). Đây là những cánh rừng được người dân trồng, chăm sóc, bảo vệ hàng chục năm nay và đã trở thành bức tường thành ngăn chặn nạn “cát bay”, là “lá phổi" của hàng vạn gia đình ở các vùng ven biển này. Thế nhưng, những khu rừng này đã và đang bị các dự án khai thác titan triệt phá không thương tiếc.

Tại xã Mỹ Thành, huyện Phù Mỹ hiện có đến hơn 10 doanh nghiệp đua nhau xới tung bờ biển với vài chục giàn hút titan. Trong đó, chỉ riêng thôn Hưng Tân, xã Mỹ Thành có đến bảy doanh nghiệp đang khai thác. Các thôn Hòa Hội Nam, Vĩnh Lợi, Hưng Lạc của xã này cũng diễn ra cảnh tương tự. Nhiều năm nay, người dân các địa phương này bất lực đứng nhìn cảnh môi trường sống bị các doanh nghiệp khai thác titan đua nhau hủy hoại.

Trước đây, dọc bờ biển xã Mỹ Thành trước đây là những cánh rừng phi lao phòng hộ dày đặc, quanh năm xanh tốt. Thế nhưng, giờ bãi biển mênh mông trở nên trống trơn, không còn bóng cây; thay vào đó là những hố hầm có chu vi hàng trăm mét, sâu đến 20 - 30m, dưới đó là những bè hút cát, giàn lọc titan. Ông Cao Văn Tân (ngụ thôn Vĩnh Lợi), bức xúc: “Thôn Vĩnh Lợi như một bán đảo luôn bị sóng lớn, triều cường uy hiếp, vậy mà giờ không còn rừng phòng hộ. Trong khi đó, bờ biển ngày càng như bị rỗng ruột do người ta hút titan tận đáy sâu. Khi nước biển xâm thực sâu, chúng tôi không biết đi đâu?”.

Hàng loạt cánh rừng phòng hộ, rừng sản xuất ven biển tại các xã Mỹ Thành, Mỹ Thọ, Mỹ An, Mỹ Thắng (huyện Phù Mỹ), Cát Khánh, Cát Thành, Cát Hải, Cát Tiến (huyện Phù Cát) cũng đã và đang bị “khai tử” như vậy. Ông Nguyễn Văn Hào (ở xã Cát Hải, huyện Phù Cát) nói: “Dự án khai thác titan đến đâu, những cánh rừng dương chắn cát lần lượt gục ngã đến đó. Đền bù xong, người ta cứ thế triệt hạ”.

Người dân kêu thì mặc người dân?

Khi những khu rừng ven biển bị xóa sổ, cả một dải bờ biển thuộc hai huyện Phù Mỹ, Phù Cát trở thành sa mạc cát. Bên cạnh đó là sự xuất hiện của hàng trăm núi cát khổng lồ, nhiều núi cát nằm ngay các khu dân cư. Khắp nơi, cát ngày càng phủ dày, bụi cát bay mù mịt. Vào mùa nắng, người dân các địa phương này càng khốn khổ, cơ cực hơn với nạn cát bay, cát tràn.

Bà Nguyễn Thị Nga (ngụ thôn Hưng Tân, xã Mỹ Thành), than thở: “Từ khi người ta ồ ạt khai thác titan, cuộc sống của chúng tôi đã bị đảo lộn. Mỗi khi có gió biển, cát lùa vô bay mù mịt xóm làng. Lắm khi đang ăn cơm, cát bay rào rào vào mâm, đành bỏ bữa”. Nhiều người dân xã Mỹ Thành nói rằng họ sợ nhất là “bão cát”, bởi đến cả những ngôi nhà cũng có thể bị cát vùi lấp. Xung quanh nhiều khu khai thác titan, người dân bức xúc chỉ cho chúng tôi xem những khu đất sản xuất bị bỏ hoang do cát tràn, lấp dày không cây gì sống nổi.

Cuộc sống của người dân ven biển Bình Định càng thêm điêu đứng khi nguồn nước sinh hoạt ngày càng cạn kiệt. Hàng ngày, hàng trăm máy bơm thi nhau hút nguồn nước ngầm để tuyển quặng. Chính vì thế, gần đây tình trạng thiếu nước sinh hoạt xảy ra tại nhiều xã thuộc các huyện Phù Cát, Phù Mỹ. Ông Trần Văn Mẫn (ngụ xã Mỹ Thành) nói: “Cái kiểu hút tận “âm phủ” để lấy titan cùng với việc hút không biết bao nhiêu nước ngọt để tuyển quặng như thế này thì nguồn nước ngầm nào mà còn. Trước đây, giếng của gia đình tôi đủ nước để cung cấp cho hàng chục gia đình vậy mà hơn năm nay trở nên cạn kiệt”.

Theo phản ánh của nhiều người dân các xã Mỹ Thành, Mỹ Thọ (huyện Phù Mỹ), gần đây vùng ven biển các địa phương này hầu như không còn thủy sản nào sống nổi. Hàng chục điểm khai thác titan ven biển công khai hoặc lén lút xả nước thải tuyển quặng ra biển khiến nước biển trở nên đục ngầu, bùn lắng bám đầy mép biển.

Ông Lê Văn Ngân (ngụ thôn Tân Thành, xã Mỹ Thọ) cho biết: “Vùng biển này vốn có nhiều loại ngao, sò, ốc, ghẹ, cá, ruốc… sinh sống gần bờ. Thế nhưng, bây giờ các loài thủy sản này đều biến mất. Trước đây, chỉ cần đánh bắt gần bờ cũng kiếm sống được. Còn bây giờ ra xa hàng trăm mét vẫn không bắt được con cá, con tôm. Nhiều hôm bủa lưới, kéo lên toàn bùn lắng, vậy làm sao thủy sản sống nổi”.

Ông Đinh Minh Thân - Phó Chủ tịch UBND xã Mỹ Thọ - nói: “Trên trời thì khói bụi mù mịt, dưới biển thì nước đen ngòm, người dân bức xúc lắm. Trong các cuộc tiếp xúc cử tri, bà con phản ánh không biết bao nhiêu lần nhưng đến nay vẫn chưa giải quyết được gì”.

Uyên Thu