Tăng trưởng liên tục trước khi “bán mình”
Là một thương hiệu nổi tiếng và có thị phần khá lớn ở Việt Nam, Công ty Đường Biên Hòa bắt đầu sản xuất bánh kẹo vào năm 1993 với ba dây chuyền sản xuất: dây chuyền kẹo được nhập khẩu từ châu Âu, dây chuyền bánh biscuits theo công nghệ APV của Anh, dây chuyền mạch nha với thiết bị đồng bộ dùng công nghệ thủy phân bằng Enzyme và trao đổi ion lần đầu tiên có ở Việt Nam được nhập khẩu từ Đài Loan. Sản phẩm bánh kẹo của Công ty nhanh chóng được phân phối đến tất cả các tỉnh thành trong cả nước và đã được người tiêu dùng đánh giá cao về chất lượng.
Năm 1996, Công ty tiếp tục đầu tư dây chuyền sản xuất bánh cookies với thiết bị và công nghệ của Hoa Kỳ để đa dạng hóa sản phẩm và kịp thời đáp ứng nhu cầu tăng nhanh của sản phẩm bánh ngọt trong nước. Hai năm sau, Công ty đầu tư thiết bị sản xuất kẹo dẻo được nhập khẩu từ Úc…
Ngày 16/01/1999, Công ty Cổ Phần Bánh Kẹo Biên Hòa với thương hiệu Bibica được chính thức thành lập từ việc cổ phần hóa ba phân xưởng: bánh, kẹo và mạch nha của Công ty Đường Biên Hòa. Vốn điều lệ thời điểm này là 25 tỷ đồng. Cũng trong năm 1999, Công ty đầu tư dây chuyền sản xuất thùng carton và khay nhựa để phục vụ sản xuất, đồng thời dây chuyền sản xuất kẹo mềm cũng được đầu tư mở rộng và nâng công suất lên đến 11 tấn/ngày.
Bắt đầu từ năm 2000, Công ty phát triển hệ thống phân phối theo mô hình mới. Các chi nhánh tại Hà Nội, Đà Nẵng, TP HCM, Cần Thơ lần lượt được thành lập để kịp thời đáp ứng nhu cầu tiêu thụ sản phẩm của khách hàng trong cả nước. Đồng thời đầu tư dây chuyền sản xuất bánh snack nguồn gốc Indonesia với công suất 2 tấn/ngày và vinh dự là đơn vị đầu tiên trong ngành hàng bánh kẹo Việt Nam được cấp giấy chứng nhận đạt tiêu chuẩn ISO 9001 của tổ chức BVQI Anh Quốc. Bibica cũng là nhãn hàng liên tiếp được người tiêu dùng bình chọn là Hàng Việt Nam chất lượng cao.
Trong năm 2001, Công ty hai lần kêu gọi thêm vốn cổ đông, nâng vốn điều lệ lên 56 tỷ đồng. Cũng trong năm này, Công ty được Ủy Ban Chứng Khoán Nhà nước cấp phép niêm yết trên thị trường chứng khoán và chính thức giao dịch tại trung tâm giao dịch chứng khoán TP HCM.
Giai đoạn 2001 – 2006, Công ty liên tục đầu tư các dây chuyền sản xuất mới để cho ra đời nhiều loại bánh khác nhau, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng đa dạng của khách hàng như dây chuyền bánh bông lan kem Hura, dây chuyền chocolate… Trong giai đoạn này, Công ty còn khánh thành Nhà máy Bánh Kẹo Biên Hòa II tại khu công nghiệp Sài Đồng B, Long Biên, Hà Nội và cho cho ra đời dòng sản phẩm dinh dưỡng với sự tư vấn của Viện Dinh Dưỡng Việt Nam.
Bước ngoặt diễn ra vào tháng 10/2007 khi Bibica quyết định ký kết Hợp đồng Hợp tác chiến lược với Lotte (Hàn Quốc), là một trong những tập đoàn bánh kẹo lớn nhất tại châu Á. Theo chương trình hợp tác, Bibica đã chuyển nhượng cho Lotte 30% tồng số cổ phần (khoảng 4,6 triệu cổ phần).
Sau khi trở thành đối tác chiến lược, Lotte hỗ trợ Bibica trong lĩnh vực công nghệ, bán hàng và tiếp thị, nghiên cứu phát triển; phối hợp với Bibica thực hiện dự án Công ty Bibica Miền Đông giai đoạn 2 (Bình Dương) tạo điều kiện giúp Bibica mở rộng và phát triển kinh doanh trong lĩnh vực bánh kẹo và trở thành một trong những công ty sản xuất kinh doanh bánh kẹo hàng đầu Việt Nam. Đồng thời, Lotte cung cấp cho Bibica sự hỗ trợ thương mại hợp lý để Bibica nhập khẩu sản phẩm của Lotte, phân phối tại Việt Nam, cũng như giúp Bibica xuất khẩu sản phẩm sang Hàn Quốc.
Vực dậy từ cuộc nội chiến
Tuy nhiên, tham vọng của Tập đoàn Lotte không dừng lại ở đó khi chỉ một năm sau, Lotte mua thêm 5,5% cổ phần nữa, nâng tỷ lệ sở hữu lên đến 35,65% rồi lên 44,03%. Tại thời điểm đó có những ý kiến cho rằng với các quy định về nhà đầu tư nước ngoài không được sở hữu quá 49% cổ phiếu của bất cứ công ty cổ phần nào, Lotte không thể nào hoàn toàn chiếm lĩnh được Bibica.
Và sự thật chính là vào thời điểm tháng 3/2012, không cần sở hữu đến 49%, Lotte đã nắm giữ vị trí chủ chốt và quyền điều hành quan trọng nhất trong Công ty Bibica thông qua hai chức danh vô cùng quan trọng là Chủ tịch HĐQT và Giám đốc tài chính. Quá trình thâu tóm, Lotte muốn đổi tên thương hiệu này thành Lotte – Bibica với lý do tạo sự thống nhất thương hiệu và tên Lotte gắn với hình ảnh sản phẩm cao cấp sẽ giúp Bibica dễ bán hàng hơn. Rất may, tham muốn ấy đã không thành.
Điều này khiến cho nội tình bên trong doanh nghiệp không mấy êm ả. Người trong cuộc còn gọi đây là một cuộc “nội chiến”. Lotte không ngần ngại lộ rõ tham vọng biến Bibica thành công ty con để tiêu thụ sản phẩm của mình. Trong khi đó, ông Trương Phú Chiến, Tổng giám đốc Bibica, cũng cho biết mục đích ban đầu Bibica chấp nhận bắt tay với Lotte là để phát triển thương hiệu Bibica mạnh hơn chứ không phải để xóa bỏ thương hiệu bánh kẹo này.
Trong tình thế khó khăn, ông Trương Phú Chiến - “linh hồn” của thương hiệu bánh kẹo này đã tìm mọi cách để sửa chữa sai lầm của mình. Để tránh bị Lotte thâu tóm, năm 2015, Bibica quyết định bắt tay với Tập đoàn PAN (Chủ tịch Tập đoàn là ông Nguyễn Duy Hưng cũng đồng thời là chủ tịch Công ty Cổ phần Chứng khoán Sài Gòn SSI) và bán 35% cổ phần cho Tập đoàn này để làm đối trọng với Lotte trong việc phát triển Công ty.
Như vậy, trong cơ cấu cổ đông của Bibica, Lotte là cổ đông lớn nắm giữ tới 44,03% vốn cổ phần. Nhưng Tập đoàn PAN đã nâng cổ phần nắm giữ của mình lên mức 50,07% vốn và trở thành cổ đông lớn nhất tại đây. Sự xuất hiện của PAN Food giúp cho cán cân quyền lực được cân bằng tạm thời và cuộc nội chiến này diễn ra dai dẳng trong thầm lặng cho đến năm 2017.
“Nếu nói đấu tranh là vì lòng yêu nước thì có lẽ cũng không quá. Bởi nếu chỉ là nhu cầu tiêu dùng cá nhân thì không cần nhiều. Tài sản có thể ngàn tỷ, trăm tỷ, hay mười tỷ cũng đều đủ có một cuộc sống ổn định rồi. Vất vả gây dựng nên một thương hiệu “nội”, tôi tâm niệm phải giữ gìn và phát triển nó.
Đất nước cần có những thương hiệu riêng, người tiêu dùng cần có những thương hiệu nội địa để lựa chọn”, ông Chiến trầm ngâm khi nhớ về những nỗ lực giữ Bibica đến cùng. Đến bây giờ, khi mọi việc đã êm xuôi, ông Chiến vẫn đau đáu về quyết định năm xưa của mình: “Nếu được sửa chữa thì tôi sẽ quyết định khác”, ông Chiến khẳng định.
Sau thời gian dài tăng trưởng không như kỳ vọng do nội bộ lục đục, Bibica đã tìm cách trở lại đường đua với mong muốn dẫn đầu ngành bánh kẹo trong nước chứ không chỉ dẫn đầu trong nhóm các thương hiệu nội địa, nhất là thời điểm Kinh Đô “rơi vào tay” đối tác nước ngoài Mondelez. Đây không phải là nhiệm vụ dễ dàng bởi ngành bánh kẹo Việt Nam có khoảng 30 doanh nghiệp sản xuất quy mô công nghiệp, khoảng 1.000 cơ sở sản xuất nhỏ và một số công ty nhập khẩu bánh kẹo từ nước ngoài. Tuy nhiên, ai không “đánh thuế” ước mơ và hy vọng Bibica sớm hiện thực hóa mục tiêu của mình!
