Bất thường trong quyết định giảm án tù với Phan Sào Nam: Viện kiểm sát kháng nghị là có cơ sở pháp lý

VKSND cấp cao tại Hà Nội gần đây đã ban hành quyết định kháng nghị giám đốc thẩm với các quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù của TAND tỉnh Quảng Ninh với phạm nhân Phan Sào Nam (cựu giám đốc Cty CP VTC, bị kết án về các tội “Tổ chức đánh bạc” và “Rửa tiền”).

Có ý kiến cho rằng, không thể kháng nghị được sự việc này, vì đây là quyết định giảm án tù.

Ngược lại, một số ý kiến cho rằng, việc kháng nghị trên là có cơ sở, có căn cứ pháp luật. Một LS phân tích, với trường hợp chấp hành hình phạt tù 5 năm, phải đủ các điều kiện quy định tại Thông tư liên tịch 02/2013/TTLT-BCA-BQP-TANDTC-VKSNDTC. Điều 6 Thông tư này nêu rõ, với trường hợp chấp hành án phạt tù 5 năm, ngoài điều kiện đã chấp hành được ít nhất 1/3 thời hạn phạt tù; thì phạm nhân phải có ít nhất 6 tháng hoặc 2 quý liền kề thời điểm xét giảm được xếp loại từ khá trở lên. Tuy nhiên, Sào Nam mới được xếp loại khá quý 3/2019, quý 4/2019 xếp loại trung bình.

Điều 8 Thông tư 02 quy định trong trường hợp đặc biệt như phạm nhân đủ điều kiện và đã lập công; hoặc đã quá già yếu; hoặc mắc bệnh hiểm nghèo; sẽ được giảm thời hạn chấp hành án phạt tù. Như vậy, khi Phan Sào Nam không đạt đủ điều kiện về xếp loại phạm nhân và không lập công; nhưng TAND tỉnh Quảng Ninh vẫn ra quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù; thì việc VKSND cấp cao ra quyết định kháng nghị giám đốc thẩm là hoàn toàn có cơ sở.

Đồng tình, TS. LS Lê Ngọc Khánh (Đoàn LS TP Hà Nội) chỉ rõ, theo phân tích của VKS, quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù số 587 ngày 29/4/2019 được xác định không có căn cứ, dẫn đến quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù số 80 của TAND tỉnh Quảng Ninh cũng không đủ điều kiện và không có căn cứ theo quy định pháp luật. Vì vậy, VKSND cấp cao đề nghị TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử theo thủ tục giám đốc thẩm, hủy các quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù số 587 và 80 của TAND tỉnh Quảng Ninh với Sào Nam là có cơ sở pháp lý, có căn cứ pháp luật.

Theo khoản 1 Điều 5 Luật Tổ chức VKSND 2014 thì: “Trường hợp hành vi, bản án, quyết định của cơ quan, cá nhân có thẩm quyền trong hoạt động tư pháp có vi phạm pháp luật nghiêm trọng, xâm phạm quyền con người, quyền công dân, lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân thì VKSND phải kháng nghị. Cơ quan, người có thẩm quyền phải giải quyết kháng nghị của VKSND theo quy định pháp luật”.

Ngoài ra, khoản 5 Điều 167 Luật Thi hành án hình sự (THAHS) 2019 quy định nhiệm vụ, quyền hạn của VKS trong kiểm sát THAHS như sau: “Kháng nghị, kiến nghị, yêu cầu Tòa án, cơ quan THAHS cùng cấp, cấp dưới, cơ quan được giao một số nhiệm vụ THAHS, người có thẩm quyền và cá nhân có liên quan trong THAHS; yêu cầu đình chỉ việc thi hành, sửa đổi hoặc bãi bỏ quyết định có vi phạm pháp luật trong THAHS; chấm dứt hành vi vi phạm pháp luật”.

Cùng với đó, tại khoản 2 Điều 42 Quyết định 501/QĐ-VKSTC năm 2017 của VKSNDTC quy định về thực hiện quyền kháng nghị thì: “VKS kháng nghị theo thủ tục phúc thẩm, giám đốc thẩm, tái thẩm những quyết định sau đây của Tòa án cùng cấp và cấp dưới: Quyết định miễn, giảm thời hạn chấp hành án phạt tù; quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện, quyết định hủy quyết định tha tù trước thời hạn có điều kiện…”.

Do vậy, LS Khánh nhận định, VKSND cấp cao tại Hà Nội hoàn toàn có quyền kháng nghị theo thủ tục giám đốc thẩm các quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù với bị án Phan Sào Nam của TAND tỉnh Quảng Ninh khi phát hiện có hành vi vi phạm pháp luật theo quy định.

Theo LS Khánh, trường hợp TAND cấp cao chấp nhận kháng nghị và có căn cứ để hủy các quyết định giám thời hạn chấp hành án phạt tù của TAND tỉnh Quảng Ninh, thì Phan Sào Nam phải tiếp tục thi hành án theo bản án đã có hiệu lực của pháp luật.

Với các cá nhân có sai phạm trong vụ việc, nếu cơ quan chức năng vào cuộc điều tra xác minh có hành vi vi phạm pháp luật thì có thể phải chịu trách nhiệm hình sự về “Tội ra quyết định trái pháp luật” theo Điều 371 BLHS hoặc “Tội tha trái pháp luật người bị bắt, người đang bị tạm giữ, tạm giam, người đang chấp hành án phạt tù” theo Điều 378 BLHS.

Liên quan sự việc này, mới đây Ủy ban Kiểm tra Trung ương nhận định, Ban cán sự đảng, cá nhân Bí thư Ban cán sự đảng các nhiệm kỳ 2015-2020 và 2020-2025, một số Ủy viên Ban Cán sự Đảng, lãnh đạo và cán bộ TAND tỉnh Quảng Ninh đã vi phạm các quy định của Đảng, pháp luật Nhà nước; vi phạm các Quy chế làm việc của Tỉnh ủy, Ban cán sự đảng TAND tỉnh; vi phạm nguyên tắc tập trung dân chủ, thiếu trách nhiệm, buông lỏng lãnh đạo, chỉ đạo trong việc xét, quyết định giảm thời hạn chấp hành án phạt tù cho phạm nhân Phan Sào Nam khi không đủ điều kiện.

Vi phạm này là nghiêm trọng, gây bức xúc trong xã hội, ảnh hưởng xấu đến công tác đấu tranh phòng, chống tội phạm, chính sách khoan hồng của Đảng, Nhà nước và uy tín của tổ chức đảng, của ngành Tòa án.