Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn (NN&PTNT) đã có tờ trình Chính phủ về việc ban hành Nghị định quản lý, sử dụng đất trồng lúa. Sẽ có những khu vực không được chuyển đổi, có chính sách ưu đãi để địa phương giữ vững đất lúa, bảo vệ tư liệu sản xuất cho bà con nông dân.
 |
| Nông dân mất đất lên Hà Nội mưu sinh. Ảnh: Hoàng Sơn |
Thu hồi ồ ạt đất nông nghiệp rồi… bỏ hoang
Ông Nguyễn Trí Ngọc, Cục trưởng cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) nhận định: “Nguồn lực chủ yếu đảm bảo an ninh lương thực cho đất nước là lúa gạo, góp phần vào sự ổn định kinh tế, chính trị và xã hội. Chúng ta đã thấy những năm nền kinh tế gặp khó khăn thời gian qua, nông nghiệp chính là bệ đỡ”.
Theo báo cáo từ Bộ NN&PTNT, giai đoạn 2000-2010, diện tích đất trồng lúa cả nước đã giảm gần 370.000 ha, trong đó, giảm mạnh nhất xẩy ra trong 5 năm 2000-2005 với con số lên tới hơn 300.000 ha. Xu hướng giảm diện tích trồng lúa diễn ra ở hầu hết các vùng trong phạm vi cả nước do quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa, phát triển hạ tầng cơ sở.
Trong khi đó, Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) dự tính, từ nay đến năm 2020, đất trồng lúa tiếp tục phải chuyển cho các nhu cầu sử dụng khác tối thiểu là gần 300.000 ha. Mặt khác, dự kiến, đất trồng lúa mất đi do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đến cùng thời điểm trên là xấp xỉ 6.000 ha, đến năm 2030 là gần 20.000ha, chủ yếu ở khu vực đồng bằng sông Cửu Long. Tính đến đầu năm 2011, diện tích đất trồng lúa cả nước còn lại là 4,1 triệu ha.
“Những năm gần đây, quản lý và sử dụng đất trồng lúa đã cơ bản chấm dứt tình trạng giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa ngoài quy hoạch, hạn chế việc tùy tiện chuyển đất nông nghiệp sang mục đích phi nông nghiệp. Song, việc quản lý và sử dụng đất trồng lúa vẫn còn hạn chế”- ông Ngọc nhận định.
Dù đất nông nghiệp bị thu hẹp nghiêm trọng và đã cảnh báo sớm nhưng nhiều địa phương vẫn buông lỏng quản lý, tiếp tục sử dụng đất trồng lúa thiếu chặt chẽ, quy hoạch chạy theo dự án còn phổ biến, có địa phương đã có quy hoạch sử dụng đất nhưng không thực hiện mà liên tục xin thay đổi để đáp ứng yêu cầu của nhà đầu tư; giao đất, cho thuê đất manh mún, phân tán không tuân thủ quy hoạch dẫn tới hậu quả đất nông nghiệp bị bỏ hoang hóa tại các khu công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, đô thị mới, trong khi, nông dân không có đất để sản xuất.
Đó là thực trạng đáng báo động. Nông dân mất tư liệu sản xuất buộc phải ly hương đi làm thuê, buôn bán nhỏ, lên thành phố kiếm sống…dẫn đến tình trạng di dân tự do, xảy ra nhiều tiêu cực trong biến chuyển của xã hội.
Hỗ trợ người trồng lúa
Đảm bảo an ninh lương thực, ổn định đất nông nghiệp và đảm bảo cuộc sống của nông dân, là vấn đề sống còn của một đất nước có nền văn minh lúa nước như Việt Nam. Tình huống cấp bách hiện nay đòi hỏi nhất thiết phải có một nghị định về quản lý, sử dụng đất trồng lúa.
“Để bảo vệ được quỹ đất trồng lúa nước, nghị định phải quy định UBND các tỉnh, thành phố phải tổ chức công bố công khai và quản lý chặt chẽ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất trồng lúa đã được phê duyệt, xác định được ranh giới diện tích đất trồng lúa, đặc biệt là diện tích đất chuyên trồng lúa cần được bảo vệ nghiêm ngặt.
Bên cạnh đó, cũng sẽ nêu rõ trách nhiệm của người sử dụng đất trồng lúa, người sử dụng đất phải thực hiện đúng theo quy hoạch, kế hoạch đã được xét duyệt.
Đối với đất lúa chuyển sang mục đích phi nông nghiệp trước khi tiến hành thi công công trình, chủ đầu tư phải bóc lớp đất mặt có độ dày 20cm để sử dụng, cải tạo các vùng đất nông nghiệp hoặc mục đích trồng trọt khác theo hướng dẫn của chính quyền địa phương sở tại” - ông Ngọc trăn trở.
Ngoài ra, dự thảo nghị định quy định hỗ trợ ngân sách cho các địa phương sản xuất lúa, căn cứ vào diện tích đất trồng lúa.
Trong thời gian từ 2012-2015, ngoài hỗ trợ từ ngân sách nhà nước theo quy định hiện hành còn được ngân sách trung ương hỗ trợ bổ sung có mục tiêu cho ngân sách địa phương, hỗ trợ 500.000 đồng/ha/năm đối với đất chuyên trồng lúa nước và 100.000 đồng/ha/năm đối với đất lúa khác. Đối với tổ chức, hộ gia đình, cá nhân cũng sẽ nhận mức hỗ trợ 500.000 đồng/ha/năm, đất lúa khác là 100.000 đồng/ha/năm.
“Dự thảo nghị định nhằm kiểm soát chặt chẽ và bảo vệ có hiệu quả đất trồng lúa, giúp cho các địa phương sản xuất lúa yên tâm sản xuất, đảm bảo sản xuất bền vững”, ông Ngọc nói.
Văn Phúc- Trường Lưu
