Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đối tượng được trợ giúp pháp lý
Lai Châu là tỉnh vùng cao biên giới nằm ở phía Tây Bắc của tổ quốc với 20 dân tộc cùng sinh sống trong đó chủ yếu là người dân tộc thiểu số như Thái, Mông, Dao, Hà Nhì, La Hủ, Cống, Si La… Lai Châu vẫn còn là một tỉnh nghèo, tỷ lệ hộ nghèo cận nghèo cao, trình độ dân trí của người dân tộc thiểu số cư trú tại vùng sâu vùng xa còn thấp do đó, hoạt động trợ giúp pháp lý luôn được chú trọng triển khai.
Hơn 1.900 đối tượng được trợ giúp pháp lý là người dân tộc thiểu số
Theo bà, Nguyễn Thị Nga, Giám đốc Trung tâm trợ giúp pháp lý (TGPL) nhà nước tỉnh Lai Châu, ngày 27/5/2005, Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành Quyết định số 617/QĐ-UBND về việc thành lập Trung tâm TGPL nhà nước thuộc Sở Tư pháp tỉnh Lai Châu, đánh dấu sự ra đời của tổ chức thực hiện TGPL trên địa bàn tỉnh. Hiện tại, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lai Châu có 08/09 viên chức, người lao động, trong đó có 04 Trợ giúp viên pháp lý, Trung tâm không thành lập Chi nhánh.
Qua quá trình triển khai thực hiện công tác TGPL, các đối tượng là người nghèo, phụ nữ, người chưa thành niên, người dân tộc thiểu số, các đối tượng chính sách khác trên địa bàn tỉnh đã được cung cấp các dịch vụ pháp lý miễn phí, giúp bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho các đối tượng được TGPL. Công tác truyền thông về chính sách TGPL luôn được chú trọng thực hiện nhằm tuyên truyền, phổ biến chính sách TGPL đến mọi người dân. Thực hiện tốt chủ trương của Đảng, chính sách của Nhà nước để mọi người dân đều được tiếp cận công lý và bình đẳng trước pháp luật, tạo được niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước, tin tưởng vào sự công bằng nghiêm minh của pháp luật.
Từ khi Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lai Châu được thành lập đi vào hoạt động đến nay, công tác TGPL trên địa bàn tỉnh đã đạt được nhiều kết quả tích cực: Thông qua các hoạt động TGPL bằng các hình thức như tư vấn pháp luật, tham gia tố tụng, đại diện ngoài tố tụng cho người được TGPL đã đạt được những kết quả nhất định, có vai trò quan trọng trong công tác điều tra, truy tố và xét xử giúp cho các cơ quan tiến hành tố tụng giải quyết vụ án được khách quan, hạn chế được nhiều oan sai trong hoạt động tố tụng, bảo vệ tốt quyền, lợi ích hợp pháp của rất nhiều người nghèo, người dân tộc thiểu, phụ nữ, người chưa thành niên trên địa bàn tỉnh.
Với đặc thù là một tỉnh miền núi có tỷ lệ người dân tộc thiểu số chiếm khoảng 84 - 85%, do đó số đối tượng thuộc diện được TGPL trên địa bàn tỉnh rất nhiều, phần lớn là người dân tộc thiểu số, người nghèo, trong bộ phận này có cả phụ nữ và người chưa thành niên.
Theo thống kê trong vòng 08 năm gần đây từ năm 2018 đến năm 2025, Trung tâm TGPL nhà nước tỉnh Lai Châu đã thực hiện 2.414 vụ việc TGPL cho 2.414 đối tượng, trong đó nam là 2.031 người, nữ là 383 người, thuộc diện người nghèo là 105 đối tượng, thuộc diện người dân tộc thiểu số là 1.973 đối tượng; người chưa thành niên là 238 đối tượng, còn lại là các đối tượng khác.
Qua số liệu cho thấy phần lớn đối tượng được TGPL là người dân tộc thiểu số chiếm 82%, đối tượng được TGPL là phụ nữ chiếm 16%, tỷ lệ người chưa thành niên được TGPL những năm gần đây tội phạm là người chưa thành niên trên địa bàn tỉnh Lai Châu tăng như: năm 2023 là 41 đối tượng, năm 2024 là 43 đối tượng, 09 tháng đầu năm 2025 là 41 đối tượng).
Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động TGPL vẫn còn gặp những khó khăn, vướng mắc như: Đối tượng TGPL rất lớn, nhu cầu ngày càng tăng, trong khi số người thực hiện TGPL còn ít. Nguồn ngân sách địa phương cấp cho công tác TGPL còn hạn hẹp.
Xem xét áp dụng chế độ phụ cấp đặc thù đối với trợ giúp viên pháp lý công tác tại các địa bàn khó khăn
Nhằm hoàn thiện chính sách, pháp luật nâng cao hiệu quả hoạt động TGPL, bà Nguyễn Thị Nga đề xuất các nội dung như: tăng cường đầu tư cơ sở vật chất cho hoạt động TGPL như: Bảo đảm nguồn kinh phí ổn định, phù hợp với yêu cầu của hoạt động TGPL.
Sửa đổi, bổ sung các quy định của pháp luật quy định về số lượng viên chức (biên chê) làm việc tại mỗi Trung tâm TGPL nhà nước các tỉnh để có cơ sở đảm bảo nguồn lực về con người làm công tác TGPL; bổ sung các vị trí viên chức chuyên trách về công nghệ thông tin, hành chính, tổng hợp để giảm áp lực kiêm nhiệm cho lãnh đạo quản lý của Trung tâm và đội ngũ chuyên môn. Hoàn thiện quy định về tổ chức Trung tâm TGPL và chi nhánh của Trung tâm: Căn cứ vào mô hình chính quyền địa phương 02 cấp và việc sắp xếp đơn vị hành chính địa phương, cần sửa đổi Điều 11 của Luật TGPL theo hướng quy định linh hoạt hơn về việc thành lập Trung tâm và Chi nhánh của Trung tâm để đảm bảo người dân được tiếp cận dịch vụ một cách thuận lợi nhất.
Một nội dung trọng tâm của việc nâng cao năng lực cho đội ngũ trợ giúp viên pháp lý là xây dựng và tổ chức các khóa đào tạo chuyên sâu, bồi dưỡng nghiệp vụ định kỳ. Các khóa học này nên được thiết kế theo lộ trình rõ ràng, kết hợp giữa kiến thức pháp luật cơ bản và chuyên sâu với kỹ năng thực hành nghề nghiệp. Đồng thời, chương trình cần lồng ghép tình huống thực tiễn để trợ giúp viên không chỉ hiểu lý thuyết mà biết vận dụng vào thực tế. Để đảm bảo hiệu quả và phù hợp với điều kiện thực tế như vùng sâu, vùng xa các lớp nên được tổ chức theo hình thức kết hợp trực tuyến và trực tiếp. Việc này giúp mở rộng khả năng tham gia, giảm chi phí đi lại, thuận tiện cho người đang đi làm.
Xây dựng chính sách đãi ngộ hợp lý có cơ chế khuyến khích, hỗ trợ tài chính nâng cao thu nhập cho những người làm công tác TGPL. Xem xét áp dụng chế độ phụ cấp đặc thù đối với trợ giúp viên pháp lý công tác tại các địa bàn khó khăn.