Ông Nguyễn Thanh Hưng, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) cho biết, quy mô thị trường thương mại điện tử của Việt Nam năm 2015 khoảng 4 tỷ USD, nhưng đến năm 2025, quy mô thị trường được dự báo lên tới 49 tỷ USD. Thậm chí, Google còn dự báo, quy mô thị trường thương mại điện tử của Việt Nam trong năm 2025 lên tới 57 tỷ USD.
Tại một hội thảo do CIEM tổ chức, phân tích về những trở ngại lớn đối với thị trường thương mại điện tử của Việt Nam, ông Nguyễn Thanh Hưng nhấn mạnh về vấn đề lòng tin của khách hàng vào các sản phẩm được bán online. Trên thực tế, thời gian qua, đã có không ít chuyện bi hài xảy ra khi người tiêu dùng đặt hàng mua sản phẩm, mua hàng hóa, dịch vụ qua hình thức thương mại điện tử, hay nói nôm na là “mua hàng qua mạng internet”. Những rủi ro mà người tiêu dùng có thể gặp phải có thể kể đến như mua phải hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, hàng không bảo đảm nguồn gốc xuất xứ, hàng không đúng với nội dung đã được quảng cáo… Khi bị phát hiện hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng, nhiều trường hợp người bán né tránh trách nhiệm bằng cách khóa hoặc gỡ bỏ tài khoản bán hàng trên mạng internet, kéo dài thời gian giải quyết hoặc không giải quyết các khiếu nại để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng…
Một trong những nguyên nhân của tình trạng này được xác định là do luật pháp hiện hành chưa quy định đầy đủ về vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch thương mại điện tử, dẫn tới phát sinh nhiều hạn chế, bất cập. Do vậy, tại Kỳ họp thứ 4, Quốc hội (QH) khóa XV, Chính phủ đã trình dự án Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng (sửa đổi). Trong bối cảnh phát triển của công nghệ thông tin, để kịp thời điều chỉnh và tăng cường bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch có yếu tố mới, đặc thù, dự thảo Luật đã bổ sung một chương quy định về các giao dịch đặc thù, trong đó, hoàn thiện quy định về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh trong việc cung cấp thông tin, giao kết hợp đồng, tiếp nhận, giải quyết yêu cầu của người tiêu dùng trong các giao dịch, đặc biệt là giao dịch trên không gian mạng.
Cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi Luật theo Tờ trình của Chính phủ, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của QH (cơ quan thẩm tra dự án Luật) lưu ý về sự phát triển mạnh mẽ của các phương thức kinh doanh, tiêu dùng mới. Đa số ý kiến Ủy ban nhất trí với phạm vi điều chỉnh, đối tượng áp dụng theo Tờ trình của Chính phủ, nhất là với việc bổ sung các đối tượng áp dụng là “các cơ quan, tổ chức, cá nhân nước ngoài có liên quan”, “tổ chức xã hội tham gia bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng” để có thể bảo vệ người tiêu dùng trong các giao dịch mua sắm trực tuyến, đặc biệt là giao dịch có yếu tố nước ngoài và nâng cao vị thế, vai trò của tổ chức xã hội trong bảo vệ người tiêu dùng.
Phát biểu tại phiên thảo luận của QH về nội dung này, đại biểu QH Huỳnh Thị Phúc (đoàn Bà Rịa - Vũng Tàu) nhận định, từ thực tiễn và xu hướng phát triển của việc mua bán hàng qua các hình thức thương mại điện tử như hiện nay cho thấy những quy định về bảo vệ người tiêu dùng trên không gian mạng hiện hành chưa được cụ thể. Nhằm khắc phục khoảng trống trong pháp luật về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mua hàng qua mạng trong điều kiện công nghệ số phát triển nhanh, tôi đồng thuận cao với việc bổ sung về các hành vi vi phạm quyền lợi người tiêu dùng có thể nảy sinh trong điều kiện chuyển đổi số, bổ sung một chương mới quy định về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các giao dịch đặc thù.
Dự thảo Luật đã bổ sung các quy định cụ thể về trách nhiệm của tổ chức, cá nhân kinh doanh với người tiêu dùng trong các giao dịch trên không gian mạng và kịp thời điều chỉnh các loại hình kinh doanh giao dịch mới với người tiêu dùng.
Tuy nhiên, Đại biểu Huỳnh Thị Phúc đề nghị Ban soạn thảo cần rà soát, điều chỉnh, thống nhất các quy định về bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng trên không gian mạng với các luật như: Luật Thương mại, Luật Giao dịch điện tử, Luật Công nghệ thông tin, Luật Cạnh tranh, Luật An toàn thông tin, Luật Thuế và các luật có liên quan.
Bên cạnh đó, từ thực trạng nhiều quảng cáo sử dụng hình ảnh của những người nổi tiếng, có ảnh hưởng với xã hội để quảng cáo sản phẩm, dịch vụ sai sự thật, chất lượng không đúng như quảng cáo được chạy trên các nền tảng số, phương tiện truyền thông đã làm ảnh hưởng quyền lợi của người tiêu dùng, đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét, bổ sung các hành vi bị cấm: “Dùng kỹ xảo hình ảnh, hay các thủ đoạn khác và chỉnh sửa theo hướng lừa dối hoặc dùng kỹ xảo hình ảnh hay các thủ đoạn khác nhằm gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng thông qua việc cung cấp thông tin sai lệch, không đầy đủ và không chính xác”.
Cho rằng quy định của pháp luật hiện hành về bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trên không gian mạng chưa đủ các chế tài và chưa đủ sức răn đe, Đại biểu đề nghị cần có một điều khoản riêng quy định về trách nhiệm của Bộ TT&TT trong việc phối hợp giám sát, gỡ bỏ thông tin trên các nền tảng số, nhằm bảo vệ người tiêu dùng từ sớm và từ xa.
Đồng quan điểm, Đại biểu Đặng Thị Bảo Trinh (đoàn Quảng Nam) chỉ ra rằng, hiện nay, trên không gian mạng, các loại quảng cáo trên các nền tảng trình duyệt, ứng dụng giải trí dễ dàng tiếp cận người tiêu dùng mà chưa có sự kiểm soát chặt chẽ.
