Trong năm 2023, mặt hàng tỷ USD này cũng đặt chỉ tiêu tăng trưởng ở mức thấp. Vinacas đã đề nghị điều chỉnh chỉ tiêu xuất khẩu điều năm 2023 ở mức 3,1 tỷ USD, tức là chỉ tăng khoảng 30 triệu USD so với năm 2022.
Vinacas cũng vừa có văn bản gửi Liên đoàn Thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI); Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương). Theo Vinacas, nhiều năm qua, Việt Nam dẫn đầu chuỗi cung ứng, chuỗi giá trị điều toàn cầu, nhưng vị thế đó đang bị lung lay, đe dọa và “chắc chắn sẽ xảy ra nếu chúng ta không thay đổi, ngăn chặn xu thế từ bây giờ”. Theo Hiệp hội này, đây là hệ quả của chính sách cho phép nhập khẩu điều nhân vào Việt Nam mà không áp dụng kèm các biện pháp bảo vệ ngành chế biến điều trong nước.
Vinacas dẫn chứng, trong tháng 1 - 2/2023, có hơn 10.158 tấn điều nhân được nhập vào Việt Nam (tương đương 44.000 tấn hạt điều thô). Trước đó, năm 2022, đã có 78.583 tấn điều nhân được nhập vào Việt Nam (tương đương 350.000 tấn hạt điều thô - con số này còn lớn hơn tổng sản lượng điều thô do Việt Nam sản xuất trong 1 năm).
Vinacas cho rằng, chủ trương của các nước trồng điều châu Phi (gần đây có cả một vài nước Đông Nam Á) là phát triển công nghiệp chế biến nội địa, giảm dần xuất thô. Vì vậy, một số nước bạn đưa ra nhiều chính sách ưu đãi, thu hút đầu tư các nhà máy chế biến điều. Đồng thời, với điều thô xuất khẩu, một số nước quy định và giám sát chặt giá xuất khẩu tối thiểu; áp mức thuế xuất khẩu cao. Trái lại, các nước này miễn thuế cho điều nhân xuất khẩu. Còn tại Việt Nam, hiện cả điều thô và điều nhân khi nhập vào trong nước để chế biến, xuất khẩu đều được miễn thuế.
Các loại nhân điều nhập về bị Vinacas đánh giá hầu hết có chất lượng thấp, khi xuất đi sẽ làm giảm chất lượng chung của ngành điều Việt Nam, làm mất dần uy tín, thị phần, mất thương hiệu quốc gia điều được xây dựng nhiều năm qua.
Với chính sách trên, để tồn tại, các DN chế biến lớn của Việt Nam sẽ chuyển sang nhập khẩu, thu hẹp sản xuất theo hướng tập trung vào vài công đoạn cuối, bỏ phí đi phần lớn dây chuyền hiện đại đã đầu tư.
Vinacas đề xuất cần đàm phán, ký các hiệp định song phương với từng nước về miễn thuế xuất nhập khẩu hàng hóa của nhau. Nếu nước bạn miễn thuế với điều thô xuất khẩu sang Việt Nam, ta sẽ không cần phải thay đổi các quy định hiện hành. Tuy nhiên, nếu nước bạn không đồng thuận, Vinacas mong Chính phủ, các bộ, ngành xem xét áp dụng nguyên tắc “có đi, có lại” trong quan hệ quốc tế, “không miễn thuế nhập khẩu với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam”, thay vào đó, áp thuế suất 25% với hạt điều đã bóc vỏ. Đồng thời, áp giá nhập khẩu tối thiểu với nhân điều nhập khẩu vào Việt Nam, như một số nước trên thế giới đang làm.
Điều đã từng là loài cây “hoàng kim” với rất nhiều hộ nông dân, cơ sở sản xuất, đóng góp cho sự phát triển kinh tế - xã hội nói chung… Trồng, chế biến điều cũng là lĩnh vực Việt Nam có kinh nghiệm, thế mạnh nhiều năm. Để tiếp tục phát huy những yếu tố này, những ý kiến của Vinacas rất đáng để Chính phủ và các bộ, ngành xem xét.
