Theo ước tính của các chuyên gia, với việc mở rộng điều trị ARV, gần 150.000 người Việt Nam đã tránh được tử vong do AIDS trong giai đoạn 2001-2015. Ngoài ra, nó còn giảm nguy cơ lây truyền HIV sang người khác. Việt Nam hiện có khoảng 100.000 người nhiễm HIV còn sống. Khoảng 40% trong số đó đang được điều trị HIV bằng thuốc ARV. Tuy nhiên, trong bối cảnh các nguồn tài trợ quốc tế cắt giảm mạnh, các thuốc này sẽ không còn được phát miễn phí.
TS. Hoàng Đình Cảnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, Bộ Y tế cho biết, để người nhiễm HIV được tiếp cận với nguồn thuốc ARV, Chính phủ đã định hướng chi trả thuốc ARV thông qua quỹ BHYT thay thế cho nguồn viện trợ quốc tế. Tuy nhiên, tỷ lệ người nhiễm HIV có thẻ BHYT không nhiều. Số người có thẻ tiếp cận và sử dụng các dịch vụ khám, chữa bệnh bằng BHYT còn thấp hơn. Một số khảo sát quy mô nhỏ gần đây cho thấy tỷ lệ người đang điều trị ARV có thẻ BHYT chỉ dao động từ 30% đến 50%, tùy từng địa phương. Hiện, Cục Phòng, chống HIV/AIDS đang tiến hành thống kê số người đang điều trị ARV có thẻ BHYT để có một đánh giá khái quát về vấn đề này, từ đó tìm giải pháp phù hợp để giải quyết.
Trong các chuyến công tác tìm hiểu về hoạt động phòng, chống HIV/AIDS, đặc biệt là việc tiếp cận với chính sách BHYT của người nhiễm gần đây tại một số địa phương như An Giang, Đồng Tháp, Thanh Hóa, Hải Dương…, chúng tôi nhận thấy đa số người nhiễm đều rất hoang mang khi biết các nguồn viện trợ thuốc ARV sẽ không còn nữa trong tương lai gần. Và câu trả lời: Nếu phải bỏ tiền túi để chi trả cho việc mua thuốc ARV họ sẽ ngừng điều trị vì không có điều kiện…
Cùng với việc nhận thức chưa đầy đủ về lợi ích của tấm thẻ BHYT, khảo sát của phóng viên tại các địa phương cho thấy, một trong những lý do khiến người nhiễm chưa mấy “mặn mà” với BHYT là do chính sách BHYT mới quy định mua thẻ BHYT theo hộ gia đình, bởi vậy họ không thể… kham nổi. Mặt khác, kỳ thị phân biệt đối xử với người nhiễm đã hằn sâu vào tiềm thức của người nhiễm, vì thế họ vẫn chưa sẵn sàng bộc lộ danh tính để được hưởng chính sách này. Thế nên, thực tế mới có tình trạng không ít người nhiễm tuy có thẻ BHYT nhưng sẵn sàng bỏ tiền túi ra khám chữa bệnh, hoặc đến nơi không được hưởng BHYT để che giấu tình trạng bệnh…
Để đạt được mục tiêu 100% người nhiễm HIV có thẻ BHYT, lãnh đạo Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS Đồng Tháp cho biết, trong quá trình tư vấn, xét nghiệm và điều trị cho bệnh nhân, các cán bộ Trung tâm đều tuyên truyền, tư vấn, vận động họ mua thẻ BHYT. Nhưng hiện tại số người tiếp cận với thẻ BHYT cũng chỉ đạt khoảng 35%. Hiện lãnh đạo Trung tâm đã bàn với Sở Y tế tham mưu cho UBND tỉnh rà soát lại các trường hợp chưa có thẻ BHYT để bàn hướng giải quyết. Giải pháp mà Sở Y tế địa phương đưa ra “tháo gỡ vướng mắc” là thay bằng mua BHYT theo hộ gia đình, linh động cho người nhiễm mua BHYT theo cá nhân và mua theo nhiều thời gian khác nhau. Hoặc cứ khám chữa bệnh bình thường cho người nhiễm, sau đó gửi danh sách về địa phương đề nghị hỗ trợ, để vừa bảo đảm tính bảo mật thông tin, vừa tạo điều kiện cho họ tiếp cận với các dịch vụ điều trị.
Tương tự như đề xuất của tỉnh Đồng Tháp, ông Nguyễn Thế Anh, Phó Giám đốc Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS Hải Dương đưa ra phương án: “Nên chăng phải trao tận tay thẻ BHYT cho người nhiễm để giữ bí mật cho họ”. Ngoài ra, ông Thế Anh cũng không tránh khỏi nghi ngại: Trong tương lai số người nhiễm còn lại sẽ được Nhà nước hỗ trợ mua thẻ BHYT. Nhưng khả năng hơn 60% đối tượng đã có thẻ BHYT rồi sẽ không mua nữa vì tư tưởng trông chờ, ỉ lại vào nguồn hỗ trợ đã ăn sâu vào tiềm thức họ. Bởi vậy, Nhà nước nên hỗ trợ mua BHYT cho tất cả các đối tượng. Có như vậy mới đảm bảo đạt được mục tiêu 100% người nhiễm có thẻ BHYT.
