Bao giờ có rau an toàn?

Ở Đà Nẵng, rau an toàn có từ năm 2003, khi Sở NN&PTNT triển khai Dự án sản xuất-tiêu thụ rau an toàn với vốn đầu tư 18 tỷ đồng, mục tiêu cuối năm 2005 trên địa bàn thành phố có 100ha rau chuyên canh, cung cấp cho thị trường hàng chục nghìn tấn/năm.

	Rau xanh tốt nhưng không ai dám chắc có bảo đảm chất lượng?

Dự án có sự vào cuộc của nhiều cơ quan, đơn vị, địa phương. Có khoảng 5 vùng rau được xây dựng cơ sở hạ tầng bao gồm nhà lưới, hệ thống tưới khá cơ bản. Hàng trăm nông dân được tập huấn kỹ thuật, hỗ trợ giống... Mối liên kết giữa người sản xuất với đơn vị tiêu thụ đến người tiêu dùng đã hình thành. Thế nhưng, dự án không đạt như mục tiêu đề ra, mặc dù đã ngốn hết 4 tỷ đồng từ ngân sách. Đến cuối năm 2005, toàn thành phố có khoảng 80ha rau, nhưng không ở đâu đáp ứng được tiêu chí rau an toàn. Thậm chí một số vùng cơ sở hạ tầng đã trở về nguyên trạng như trước lúc đầu tư.

Phải nói rằng, quy trình sản xuất rau an toàn quy định khá chi tiết. Đất dùng sản xuất rau thuộc loại đất sạch. Nước tưới là nước ngầm tại chỗ không bị ô nhiễm. Phân bón đúng tiêu chuẩn. Đặc biệt, quá trình sản xuất hạn chế thấp nhất sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và ít nhất 14 ngày trước khi thu hoạch không phun thuốc trên rau.

Hướng dẫn và giám sát quy trình này là Chi cục Bảo vệ thực vật. Rau đến lứa thu hoạch, có doanh nghiệp đưa ô-tô đông lạnh đến tận ruộng thu mua, cung cấp cho quầy hàng ở đô thị và các đơn vị đã ký hợp đồng tiêu thụ. Quy định và hợp đồng là vậy, thế nhưng sản lượng, chủng loại rau không đúng như cam kết, doanh nghiệp thu mua đành chấp nhận bỏ cuộc. Nhà lưới không phát huy hiệu quả, một số nơi bà con trồng rau tự dỡ bỏ. Và thế là quy trình sản xuất rau an toàn chẳng mấy ai tuân thủ. Cũng từ đó rau an toàn ít được nhắc đến. 

Dự án không đạt như mục tiêu đề ra có nhiều nguyên nhân, trong đó có nguyên nhân, không ai phân biệt được đâu là rau an toàn và đâu là rau không an toàn. Sản xuất theo quy trình, đầu tư cao, năng suất thấp nhưng khi đưa ra thị trường giá rau an toàn vẫn bằng, thậm chí thấp hơn rau sản xuất đại trà. Từ đó, nông dân chẳng mấy ai thiết tha với dự án. Đây cũng là nguyên nhân, chỉ vài tuần sau khi triển khai, bà con sản xuất rau ở Đa Mặn đã quay lưng với dự án, dỡ bỏ nhà lưới, sản xuất theo quy trình truyền thống và họ tự đảm nhiệm khâu tiêu thụ.     

Hiện tại, do biến động giải tỏa, diện tích sản xuất rau trên địa bàn thành phố giảm đáng kể. Vùng rau có quy mô lớn và sản xuất bài bản là 21ha ở Đa Mặn, phường Khuê Mỹ (Ngũ Hành Sơn). Tiếp đó là vùng rau La Hường 7ha ở Cẩm Lệ, rồi 5ha ở đồng Hồ Bún, xã Hòa Phong (Hòa Vang). Gần chục vùng rau rải rác ở các địa phương quy mô mỗi vùng chỉ một vài ha. Tất cả các vùng rau đang sản xuất theo kiểu truyền thống, tức là người trồng rau  “tự biên tự diễn”.

Và như vậy, chất lượng không thể bảo đảm tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm theo quy định. Trong đó, điều đáng đề cập nhất là tình trạng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, thuốc tăng trưởng khá phổ biến. Đến bất cứ vùng rau nào vào khoảng 5-6 giờ chiều rất dễ bắt gặp cảnh nông dân phun thuốc trừ sâu, thuốc tăng trưởng cho rau gần thu hoạch. Có người khi được hỏi, phun như vậy sẽ gây hại sức khỏe người tiêu dùng, họ thản nhiên trả lời: Biết phun thuốc khi rau gần thu hoạch là sai quy định, nhưng không phun, côn trùng đục lỗ chi chít trên lá rau, nhất là xà lách, rất khó tiêu thụ, giá thấp.

Có thể nói, rau đang tiêu thụ trên thị trường không có độ tin cậy về an toàn vệ sinh thực phẩm, chỉ vì người trồng rau coi trọng lợi nhuận, bất chấp sức khỏe người tiêu dùng. Trong khi đó, cơ quan chức năng có giám sát, kiểm tra cũng bó tay vì không có thiết bị chuyên dụng để kiểm tra. Ông Nguyễn Hữu Thỉnh, Phó Chi cục trưởng Chi cục Phát triển nông thôn và quản lý chất lượng nông-lâm-thủy sản (Sở NN&PTNT) cho rằng: Xác định rau an toàn hay không chỉ có thể bằng thiết bị hiện đại, mắt thường không thể phân biệt được, nhất là dư lượng thuốc trừ sâu trên rau.
 
Từ trước đến nay, kiểm tra chất lượng rau, chi cục lấy mẫu gửi vào Nha Trang xét nghiệm. Qua những mẫu đã xét nghiệm chưa phát hiện dư lượng thuốc trừ sâu quá mức cho phép. Tuy nhiên, không ai dám chắc rau trên thị trường bảo đảm chất lượng theo quy định. Vấn đề cần kíp nhất là chi cục sớm được trang bị dụng cụ kiểm tra chuyên dụng để xác định chính xác chất lượng rau.

Sở NN&PTNT đang triển khai Dự án “Nâng cao chất lượng nông sản và khí sinh học”, với tổng vốn đầu tư 4,91 triệu USD từ nguồn ODA. Theo kế hoạch sẽ xây dựng 5 vùng rau an toàn quy mô lớn và bền vững trên địa bàn thành phố với hơn 100ha. Mong rằng dự án này không lặp lại thất bại như dự án trên.

Bài và ảnh: Nguyễn Cầu