Báo động trong quản lý sử dụng đất tại các công ty nông, lâm nghiệp: 57 ngàn ha đất lấn chiếm, tranh chấp không kiểm soát được

Tham dự Tọa đàm có Phó Thủ tướng Vương Đình Huệ, Trưởng Ban Chỉ đạo Đổi mới và Phát triển doanh nghiệp; lãnh đạo Bộ TN&MT, Tài chính, Kế hoạch và Đầu tư; lãnh đạo Ủy ban Dân tộc của Quốc hội, lãnh đạo của các địa phương, các nhà khoa học.

Quản lý sử dụng đất nông, lâm nghiệp chưa hiệu quả

Theo Tổng cục Đất đai (Bộ TN&MT), sau 5 năm thực hiện Nghị định số 118 của Chính phủ, tổng số công ty nông, lâm nghiệp và chi nhánh sau rà soát là 246 công ty với diện tích giữ lại là 1.868.538 ha, tại 45 tỉnh, thành. Diện tích các công ty nông, lâm nghiệp dự kiến bàn giao về địa phương để quản lý, sử dụng là 463.088 ha.

Trong 1,8 triệu ha mà các công ty giữ lại, có 117 công ty nông, lâm nghiệp và chi nhánh đã được UBND tỉnh phê duyệt phương án sử dụng đất, với tổng diện tích dự kiến giữ lại là 889.854 ha, bằng 47,6%. 

Diện tích đang sử dụng nhưng chưa lập hồ sơ giao đất, thuê đất hoặc công nhận quyền sử dụng đất là 154.576 ha, chiếm 8,27% tổng diện tích dự kiến giữ lại.

Ông Huệ cho rằng với tỷ lệ 62% công ty nông, lâm nghiệp đã hoàn thành việc sắp xếp, chỉ có 47,6% diện tích đất giữ lại được địa phương phê duyệt là tỷ lệ rất thấp. Đáng chú ý, trong diện tích mà các công ty đang giao, khoán, liên doanh liên kết, cho thuê, mượn đang có tranh chấp, bị lấn, chiếm (245.787 ha, chiếm 13,15% diện tích dự kiến giữ lại) thì đất lấn chiếm, tranh chấp không kiểm soát được là gần 57.000 ha.

Đánh giá về tổng quan, việc quản lý sử dụng đất chưa hiệu quả; tình trạng tranh chấp, lấn chiếm đất đai có nguồn gốc từ nông, lâm trường vẫn còn xảy ra, trong đó có một số vụ việc phức tạp (đặc biệt là giữa các công ty nông, lâm nghiệp với người dân) nhưng chưa được giải quyết dứt điểm, làm ảnh hưởng đến an ninh, trật tự xã hội; việc giải quyết nhu cầu bố trí đất ở, đất canh tác cho người dân địa phương chưa có giải pháp một cách căn cơ, thấu đáo.

Còn về công tác quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Hoàng Hiệp cho biết những công ty nông, lâm nghiệp được Nhà nước giao đất không thu tiền sau khi sắp xếp phải chuyển sang thuê đất theo theo quy định của pháp luật đất đai, nhưng việc hoàn thiện lại hồ sơ, thủ tục thuê đất đòi hỏi nhiều thời gian; chậm phê duyệt phương án sử dụng đất và cấp giấy chứng nhận ảnh hưởng đến sản xuất kinh doanh; tình trạng sử dụng đất không đúng đối tượng, không đúng mục đích còn tiếp diễn.

Vấn đề giải quyết đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ, dân cư mới đến các địa phương gắn với sắp xếp các công ty nông, lâm nghiệp hiệu quả thấp do hầu hết diện tích đất các công ty nông, lâm nghiệp đã khoán ổn định lâu dài theo Nghị định 01/CP ngày 4/1/1995, Nghị định 135/2005/NĐ-CP ngày 8/11/2005 của Chính phủ và diện tích bàn giao về địa phương chưa được thực hiện rất lớn…

Lãnh đạo UBND tỉnh Hà Giang, Thanh Hóa, Đắk Nông, Cà Mau…, các doanh nghiệp và một số chuyên gia đánh giá, về thực trạng công tác quản lý, sử dụng đất nông, lâm nghiệp còn có những đơn vị để lại diện tích quản lý lớn nhưng chưa tương xứng với chức năng, hoạt động của công ty, dẫn đến hiệu quả sử dụng không cao…

Theo Phó TGĐ Tổng công ty Cafe Việt Nam Hồ Phúc Long: “Cần điều chỉnh bổ sung về chính sách pháp luật hiện hành, đặc biệt là chính sách về thuế đất đối với doanh nghiệp nông nghiệp, chính sách đất đai đối với đồng bào dân tộc thiểu số, tại chỗ để hạn chế khiếu kiện làm phức tạp thêm tình hình”.

Còn Phó Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Nguyễn Đức Quyền cho rằng các công ty nông, lâm nghiệp chưa giải quyết được các vấn đề liên quan đến chính sách đóng thuế đất, bởi phải lập hồ sơ đo đạc và cắm mốc. Theo quy định, kinh phí lập hồ sơ cắm mốc do Nhà nước cấp nhưng chưa bố trí đủ.

“Hiện có những DN họ bỏ tiền ra làm rồi sau trừ vào tiền thuế đất, như vậy lại không được. Nếu không lập hồ sơ đo đạc bản đồ thì không làm được thuế đất, tôi cũng đề nghị cần có quyết định, trong phương án sử dụng đất các đơn vị phải có phương án sử dụng hiệu quả, không là cứ bàn giao đất cho các công ty lâm trường chúng tôi không thể kêu gọi các nhà đầu tư khác”, ông Quyền nêu vấn đề.

Thu hồi đất lấn chiếm theo quy định pháp luật

Phó Thủ tướng đánh giá cao các ý kiến của các địa phương, đơn vị, bộ, ngành, chuyên gia và yêu cầu Bộ TN&MT, Bộ NN&PTNT tiếp thu các ý kiến để hoàn thiện báo cáo sơ kết thực hiện Nghị quyết số 30-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị định 118/2014/NĐ-CP.

Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ TN&MT, Bộ NN&PTNT cần rà soát lại đất do các công ty nông, lâm trường giữ lại so với nhu cầu thực tế, năng lực quản lý; diện tích đất nông, lâm nghiệp đang sử dụng nhưng chưa lập hồ sơ giao đất, cho thuê đất; tỷ lệ cấp “sổ đỏ” và việc giao đất cho các hộ đồng bào dân tộc thiểu số khi tỷ lệ này còn thấp.

Bên cạnh đó, cần tiếp tục đổi mới căn bản về mô hình quản lý, quản trị công ty, nâng cao hiệu quả sử dụng đất nông, lâm nghiệp; duy trì hình thành các vùng sản xuất tập trung, vùng nguyên liệu sản xuất sản phẩm theo nhu cầu thị trường; xác định chủ đất là hộ gia đình, tổ chức hoặc cá nhân và được giao theo quy định.

“Đối với đất đã xác định là lấn chiếm, phải thu hồi theo quy định của pháp luật”, ông Huệ nêu rõ khi bày tỏ đồng tình với nhiều góp ý trước đó.

Phó Thủ tướng cũng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương và các công ty thực hiện các công việc: Tiếp tục phê duyệt phương án sử dụng đất đối với các công ty còn lại; hoàn thành hồ sơ giao đất, thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất; rà soát, hoàn thành căn bản cắm mốc ranh giới, cấp bản đồ địa chính, cấp sổ đỏ; rà soát để xác định những diện tích đất rừng đã giao cho các công ty nhưng không có năng lực quản lý, sử dụng; quan tâm thu hút đầu tư đối với lĩnh vực sản xuất kinh doanh, dịch vụ và bố trí đất cho đồng bào dân tộc thiểu số và di cư; xem xét cập nhật nội dung phương án, quỹ đất giao đồng bào dân tộc thiểu số; thanh kiểm tra đất đã giao đối với các tổ chức có biểu hiện vi phạm và những đơn vị đã nhận bàn giao nhưng chưa có phương án quản lý, sử dụng hiệu quả…