Trong những năm gần đây, nguồn lực dành cho đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng giao thông tăng cao. Mỗi năm, ngành giao thông đưa vào khai thác hàng nghìn kilômét đường bộ, hàng trăm chiếc cầu cùng các cảng biển. Nhìn chung, chất lượng các công trình khi đưa vào khai thác đã đáp ứng được yêu cầu, tuy nhiên cũng có không ít dự án khi vừa đưa vào sử dụng đã xuất hiện hư hỏng tại một số hạng mục hoặc bộ phận công trình, gây lãng phí và bức xúc cho xã hội.
 |
| Các nhà thầu thi công khoan cọc nhồi các trụ Cầu Rào 2 Ảnh: Duy Lê |
Nhiều công trình xuống cấp
Theo báo cáo của Cục Quản lý Xây dựng và Chất lượng công trình giao thông (XD & CLCTGT) - Bộ Giao thông Vận tải, chỉ tính riêng năm 2010, ngành giao thông đã đưa vào sử dụng trên 30 dự án với mức giải ngân khoảng 39.000 tỷ đồng. Hàng loạt công trình được cải tạo và xây dựng mới gồm hơn 1.000 km đường bộ, trên 8.700 m cầu và các công trình nhà ga, sân đỗ... Tuy nhiên, thực tế đã có rất nhiều công trình mới thi công, đưa vào sử dụng đã có dấu hiệu xuống cấp và hư hỏng.
Cục trưởng Cục Quản lý XD & CLCTGT Trần Quốc Việt cho biết: Những hư hỏng như sụt lún nền đường, lún và sạt lở đường hai đầu cầu, mặt đường bị rạn nứt hoặc bong bật; mố cầu bị chuyển vị, dầm cầu nghiêng đổ… được thể hiện khá rõ tại các công trình quốc lộ 1, quốc lộ 2, quốc lộ 3, quốc lộ 6, quốc lộ 48, đường tránh Huế, quốc lộ 91 (Cần Thơ), quốc lộ 53 (Vĩnh Long), quốc lộ 48 (Nghệ An), một số đoạn trên quốc lộ 1A (Hợp phần bảo trì dự án WB4), quốc lộ 27B, trải thảm nhựa dự án cầu Thăng Long, tuyến tránh Phú Yên....
Kết quả của Thanh tra Chính phủ đối với một số dự án giao thông như đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình, đường ô tô cao tốc TP. Hồ Chí Minh - Trung Lương trong năm 2010, cho thấy: các chỉ tiêu thiết kế của bước thiết kế cơ sở chưa bảo đảm độ tin cậy; khâu tư vấn lập dự án, tư vấn thẩm định không nghiên cứu kỹ lưỡng trong quá trình thiết kế và thẩm định dẫn đến phải điều chỉnh tổng mức đầu tư của 2 dự án. Ông Trần Quốc Việt cũng cho rằng, các dự án còn thể hiện yếu kém trong rất nhiều khâu quan trọng, đặc biệt là công tác tư vấn thiết kế công trình. Ngay từ bước lập dự án, thiết kế cơ sở chưa bảo đảm chất lượng nên tới giai đoạn khảo sát thiết kế kỹ thuật, nhiều dự án phải điều chỉnh quy mô, giải pháp thực hiện gây mất thời gian, tốn kém kinh phí.
Ngoài ra, hệ thống quản lý chất lượng của nhà thầu chưa tuân thủ đầy đủ các điều kiện về quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn kỹ thuật của dự án; các công trường xây dựng triển khai thiếu khoa học, thi công bề bộn; việc đầu tư thiết bị và công nghệ còn hạn chế. Đồng thời công tác quản lý giám sát chất lượng công trình xây dựng của chủ đầu tư, ban quản lý dự án, giám sát xây dựng... còn thiếu tính chuyên nghiệp, chưa kiên quyết xử lý các vi phạm về chất lượng. Một lý do nữa khiến chất lượng các công trình giao thông xuống cấp nhanh chóng là do kinh phí bảo trì, duy tu, sửa chữa không đủ, trong khi lưu lượng giao thông vận tải trên các tuyến lại đang phát triển rất nhanh..
Nâng cao chất lượng tư vấn xây dựng
Theo Bộ Giao thông Vận tải, công tác tư vấn xây dựng bao gồm tư vấn thiết kế, tư vấn thẩm tra, tư vấn giám sát và tư vấn kiểm định. Mặc dù được coi là những khâu quan trọng nhất trong hoạt động quản lý chất lượng công trình giao thông nhưng năng lực của các tổ chức tư vấn lại đang rất hạn chế.
Theo ông Trần Quốc Việt, nhiều tổ chức tư vấn xây dựng được thành lập nhưng năng lực yếu kém, thiếu thiết bị khảo sát, phòng thí nghiệm và chuyên gia giỏi nên chưa thể thực hiện được các dự án lớn, kỹ thuật phức tạp. Do đó, cần xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển đối với doanh nghiệp tư vấn dựa trên các nguyên tắc cơ bản: tự thân phát triển; hợp tác phát triển; hoàn thiện các chế độ, chính sách trong sử dụng và đãi ngộ; xây dựng mô hình tổ chức tư vấn, mô hình quản lý và thực hiện dự án... Ông Việt cũng kiến nghị Bộ Giao thông -Vận tải ban hành quy định về trách nhiệm quản lý chất lượng công trình xây dựng giao thông, trong đó quy định rõ trách nhiệm của từng chủ thể tham gia dự án, đặc biệt là tư vấn giám sát, công tác đào tạo cấp và quản lý chứng chỉ, quy định các tổ chức được tham gia giám sát xây dựng...
Đồng quan điểm trên, đại diện Tổng công ty tư vấn thiết kế giao thông vận tải cho rằng: các doanh nghiệp tư vấn cần chủ động xây dựng chiến lược, kế hoạch phát triển với các mục tiêu cụ thể; nghiên cứu đổi mới mô hình doanh nghiệp, quản lý doanh nghiệp, có lộ trình giảm tỷ lệ vốn nhà nước nắm giữ đề đủ điều kiện tham gia đấu thầu các dự án sử dụng vốn vay của các nhà tài trợ và tổ chức tín dụng quốc tế. Các doanh nghiệp tư vấn trong nước cần liên danh liên kết với các tổ chức tư vấn quốc tế tại các dự án cụ thể nhằm học hỏi và nâng cao trình độ năng lực về tổ chức và khoa học công nghệ. Đồng thời, lực lượng tư kỹ sư tư vấn cần được tiêu chuẩn hóa, cung cấp đủ trang thiết bị và nâng cao tính chuyên nghiệp hơn nữa
Nhiều chuyên gia cũng cho rằng, trong thời gian tới cần phải chú trọng hơn nữa đến chất lượng của tư vấn xây dựng, phải lựa chọn đơn vị tư vấn có đủ năng lực, kinh nghiệm và phải có tinh thần trách nhiệm để thực hiện công tác thẩm tra; đồng thời tiếp tục rà soát, bổ sung hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy phạm trong xây dựng công trình giao thông; đồng thời áp dụng tích cực mô hình quan hệ đối tác công tư PPP bởi đây là cách hữu hiệu để huy động nguồn vốn tư nhân phục vụ cho xây dựng các công trình. Nhờ đó sẽ giảm gánh nặng ngân sách Nhà nước, chia sẻ rủi ro giữa các bên tham gia và tăng nguồn thu cho các nhà đầu tư...
Bộ Giao thông -Vận tải lấy năm 2011 là “Năm chất lượng công trình giao thông” nhằm rà soát toàn diện các vấn đề liên quan đến an toàn và chất lượng xây dựng các công trình giao thông với mục tiêu hiệu quả đầu tư phải đi đôi với kết cấu bền vững, các dự án phải đạt tiêu chuẩn chất lượng cao.
Đức Dũng
