Cá tiến Vua nuôi ở thượng nguồn
Vài năm gần đây, cá ké và cá lăng nuôi đang tạo được thương hiệu ở vùng thượng nguồn sông Mã vì ít vùng nuôi được. Nói về cá ké- giống cá tiến Vua có tiềm lực về kinh tế này, ông Hà Ngọc Dư (58 tuổi) ở làng Đỏ, xã Phú Thanh, huyện Quan Hóa cho biết: “Với bà con chúng tôi, cá ké là thần tượng vì nó có thể lớn đến hàng yến. Xưa kia cứ vào mùa hè, ở khúc sông này thường xuất hiện một con cá ké nặng chừng 50kg phơi nắng”.
Theo ông Dư, con cá này dài 3m, mình nó to như bao thóc. Tuy nhiên, mấy năm gần đây do người dân thường xuyên đánh mìn, sử dụng xung điện nên nó không dám xuất hiện. Cũng có thể do người dân sử dụng thuyền máy để hút cát, khiến con cá này phải tìm đến những khúc sông khác yên tĩnh trú ẩn.
Chính vì cá ké là linh hồn trên sông nước nên người dân sống bên hai bời sông Mã họ đã dùng chài, lưới để bắt con nhỏ về nuôi. Theo người dân, loài cá này có thân hình tựa như cá trê, thịt vàng, mình tròn và rất háu ăn. Dân địa phương còn gọi loài cá này bằng một cái tên khác là cá chiên. Nhà ông Dư đã từng nuôi giống cá này, tuy nhiên vì chưa có kinh nghiệm, ít vốn nên gia đình đành phải chuyển hướng sang nuôi cá trắm. Vì cá trắm rất dễ nuôi, thức ăn lại có sẵn nên chúng lớn rất nhanh.
Cũng theo ông Dư, cá ké rất háu ăn. Đặc điểm của cá ké thường sống ở chỗ nước chảy, nếu nuôi ở chỗ nước đứng chúng chỉ lớn khoảng 2kg là chết. Nếu thuận tiện về nguồn nước chúng phải nặng 9 đến 10kg. Do không có nguồn nước nên cá thường xuyên bị dịch, để nuôi được loài cá này người dân phải chọn những nơi có môi trường nước sạch, chảy xiết.
Cần có kỹ thuật nuôi cá quý
Theo ông Dư, việc nuôi cá ké quan trọng là nguồn nước. Thông thường cứ vào mùa tháng 7 tháng 8 nước sông hay bị đục vì có lũ. Do hàm lượng cát chứa nhiều trong nước, bùn lại đặc sệt nên cá hay bị bệnh mắt đỏ. Ngoài ra người dân thường làm đường, cùng các công trình thủy điện nên ít nhiều cũng chịu ảnh hưởng. Việc nuôi nhiều hay ít cũng ảnh hưởng đến quá trình sinh trưởng của cá nên người dân phải căn theo không gian lồng để thả cá cho phù hợp. Hiện mỗi chiếc lồng cá của gia đình ông Dư rộng 3m, dài 1,6m nên chỉ nuôi được khoảng 150 con.
Riêng bà con ở Quan Hóa, họ đang mong thủy điện 2 ở thị trấn Hồi Xuân và xã Trung Sơn khánh thành. Bởi sau khi hoàn thành sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho bà con nuôi cá, vì khi đó dòng chảy sẽ ổn định và sạch trong.
Cũng trên vùng thượng nguồn, ở phố Bột, xã Lâm Xa, huyện Bá Thước nuôi nhiều cá hơn so với huyện Quan Hóa. Các lồng cá của bà con được dựng san sát nhau, chủ yếu là nuôi cá trắm, cá lăng và các ké. Chị Nguyễn Thị Vân (xã Lâm Xa) cho biết, nhà chỉ nuôi cá trắm chứ không có điều kiện để nuôi cá ké và cá lăng vì nuôi các loài cá này vất vả, tốn kém mà lại không được Nhà nước hỗ trợ vốn nên không có điều kiện đầu tư nuôi.
Mặc dù tiềm lực nuôi cá lồng trên sông Mã rất cao nhưng người dân nơi đây vẫn chưa được trang bị, hỗ trợ về vốn và kỹ thuật. Việc nuôi cá lồng chủ yếu là do các hộ gia đình tự phát bằng nguồn vốn của mình. Các giống cá lạ như: ké, lăng, “cá thần” (hay còn gọi là cá dốc) được nuôi phổ biến vì giá trị kinh tế cao nhưng do chưa phù hợp với môi trường sống, chưa có kỹ thuật nên cá thường hay bị dịch. Chính vì vậy người dân rất mong Nhà nước cùng chính quyền địa phương cần quan tâm hơn nữa đến việc nuôi cá lồng trên sông Mã, đồng thời cần hỗ trợ về vốn và kỹ thuật để người dân phát triển nghề ổn định.
