Bảng xếp hạng QS Asia 2018-2019 cho 505 trường đại học hàng đầu châu Á cho thấy, trường ĐH Tôn Đức Thắng là một trong 92 trường mới xuất hiện trên bảng xếp hạng QS Asia năm nay. Trong năm đầu tiên tham gia, trường đã được xếp vào nhóm 291-300. ĐH Quốc gia Hà Nội xếp thứ nhất trong các trường ĐH Việt Nam; tiếp theo là ĐH Quốc gia TP HCM; ĐH Bách khoa Hà Nội; ĐH Tôn Đức Thắng; ĐH Cần Thơ; ĐH Đà Nẵng và ĐH Huế.
So với năm 2018, hai trường của Việt Nam tăng hạng rõ rệt, đó là: ĐH Quốc gia Hà Nội từ vị trí 139 lên 124, tăng 15 bậc. Trường ĐH Bách khoa Hà Nội từ vị trí 261 lên 270, vươn lên 30 bậc so với năm 2018. Trong khi đó, ĐH Quốc gia TP HCM giảm 2 bậc so với năm ngoái; Trường ĐH Cần Thơ từ nhóm 301-350 xuống nhóm 351-400. Đại học Huế và Đại học Đà Nẵng cũng tụt hạng. ĐH Huế từ nhóm 351-400 xuống nhóm 451-500; ĐH Đà Nẵng năm ngoái trên 400, năm nay xuống nhóm 451-500.
Một trong những vấn đề dư luận băn khoăn đó chính là có trường lọt danh sách của QS nhưng điểm chuẩn đầu vào đối với người học lại khá thấp. ĐH Huế thuộc top 451 - 500. Tuy nhiên, điểm chuẩn tuyển sinh những năm qua của một số trường ĐH thành viên của ĐH Huế rất thấp. Cụ thể, như năm 2018, điểm chuẩn vào một số ngành của một số trường thuộc ĐH Huế chỉ từ 13 điểm. Rất thấp so với mặt bằng chung. ĐH Đà Nẵng cũng cùng thứ hạng với ĐH Huế, điểm chuẩn đầu vào đối với một số trường ĐH thành viên cũng chỉ từ 14 điểm, 15 điểm.
Đánh giá về bảng xếp hạng trên, TS Nghiêm Xuân Huy, Viện trưởng Viện Đảm bảo chất lượng giáo dục, ĐH Quốc gia Hà Nội nhận định: Hiện nay, vẫn có người chưa nhìn nhận được thấu đáo vai trò của xếp hạng ĐH và kiểm định chất lượng giáo dục ĐH. Thực tế, các nội dung này tham gia vào việc nâng cao chất lượng và thứ hạng các trường ĐH. Song mục tiêu quan trọng nhất của xếp hạng ĐH là giúp các cơ sở giáo dục ĐH định vị mình trong mối tương quan với các cơ sở ĐH khác ở một số chiều cạnh quan trọng như: nghiên cứu khoa học, đào tạo, quốc tế hóa… Từ đó đưa ra được những chỉ tiêu phát triển chiến lược để nâng cao năng lực cạnh tranh và uy tín trong cộng đồng.
Dựa trên những thế mạnh của riêng mình, các trường ĐH có thể chủ động tham gia các hệ thống xếp hạng khác nhau để nhận diện vị thế của mình. Và điều quan trọng, mục tiêu tối thượng của kiểm định chất lượng là giúp các cơ sở giáo dục nâng cao chất lượng đào tạo chứ không thuần túy là để cấp một bản chứng nhận đạt chuẩn chất lượng. Muốn vậy, kiểm định là quá trình đánh giá chất lượng của một cơ sở giáo dục ĐH thông qua những tiêu chí đánh giá chất lượng đã được công nhận và hệ thống hồ sơ minh chứng phải thực sự khách quan.
Và thực tế, không ít tổ chức đánh giá độc lập thường chỉ dựa vào các số liệu và những công bố trên các websie của trường. Trong khi đó với những trường chất lượng chưa cao thường “đánh bóng” mình trên các trang website này. Chưa kể, nếu tham gia vào cuộc chạy đua xếp hạng, việc mua bài báo khoa học hoặc chạy đua xuất bản bài báo khoa học các đơn vị này có thể tìm đăng ở các tạp chí có giá trị thấp, sẽ không mấy khó khăn khi các trường có “khát khao” đánh bóng thứ hạng.
Trước đây, trong một công bố xếp hạng độc lập của một nhóm chuyên gia, TS Phạm Thị Ly (Đại học Quốc gia TP HCM) đã phải thẳng thắn nói: “Trong số nguồn dữ liệu quan trọng mà nhóm tác giả thu thập có báo cáo từ các trường. Tuy nhiên, ngay một chuyên gia kiểm định thì báo cáo tự đánh giá của các trường chắc chắn là không đúng. Tôi cho rằng, việc xếp hạng đại học cần phải dựa vào kết quả kiểm định chất lượng giáo dục với những quy trình (đánh giá trong, đánh giá ngoài) hết sức nghiêm túc, khách quan và khoa học. Tuy nhiên đến nay thì việc kiểm định chất lượng giáo dục và xếp hạng các trường ĐH ở Việt Nam vẫn chỉ là “dậm chân tại chỗ”.
Có thể nói, bảng xếp hạng chỉ thực sự có ý nghĩa khi nhà trường “hữu xạ tự nhiên hương” bằng chính chất lượng của nhà trường. Dù nhiều trường bằng nỗ lực, bứt phá của mình cũng mong muốn có một cuộc xếp hạng nghiêm túc và minh bạch, để người học không bị rơi vào “ma trận” của những quảng bá “trên trời”…
