Pháp lý thời hội nhập:
Những năm qua, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả tích cực trong hội nhập kinh tế quốc tế. Nhiều công ty nước ngoài đã và đang mở chi nhánh hoạt động tại nước ta. Ngược lại, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã và sẽ mở chi nhánh hoạt động tại nước ngoài.
Cùng với quá trình đó, một trong những yêu cầu cực kỳ quan trọng đặt ra đó là hoàn thiện, tạo hành lang pháp lý vững chắc, vừa tạo điều kiện tốt nhất cho các doanh nghiệp làm ăn, kinh doanh nhưng cũng đồng thời ngăn chặn những hành vi lợi dụng chính sách gây thiệt hại cho ngân sách.
Loạt bài của Xa lộ Pháp luật được triển khai nhằm góp 1 góc nhìn trong việc hoàn thiện khung pháp lý liên quan tới lĩnh vực này.
Mở 50 cửa hàng chỉ sau 2 năm hoạt động
Adidas AG là một công ty đa quốc gia được thành lập vào năm 1948 tại Đức. Các sản phẩm của Adidas đã đến Việt Nam rất sớm - từ năm 1993 và đến năm 2009 thì một công ty con của Adidas mới được thành lập ở Việt Nam. Công ty Adidas Việt Nam được sở hữu 100% vốn bởi Adidas International B.V (có trụ sở tại Amsterdam, Hà Lan). Đây đồng thời cũng là Công ty sở hữu 100% vốn điều lệ của Adidas International Trading B.V. Còn Adidas Singapore thuộc quản lý trực tiếp từ công ty mẹ (Adidas AG).
Chỉ sau 2 năm – tính đến cuối năm 2011, Adidas Việt Nam đã mở tổng cộng 50 cửa hàng tại các thành phố lớn. Tuy nhiên, từ cuối năm 2012, báo chí Việt Nam đã đăng một số bài báo nghi vấn về việc Adidas Việt Nam chuyển giá.
Nhiều ý kiến cho rằng Adidas Việt Nam đăng ký hoạt động kinh doanh tại Việt Nam trong vai trò là nhà phân phối bán buôn nhưng thực tế lại phát sinh chi phí của nhà bán lẻ, và đặt nghi vấn đây chính là cách mà Adidas dùng để chuyển giá theo phương thức giao dịch liên kết giữa công ty mẹ và các công ty con thuộc tập đoàn Adidas nhằm né thuế thu nhập tại Việt Nam.
Giao dịch liên kết là một dạng chuyển giá thường gặp ở các doanh nghiệp (DN) có vốn đầu tư nước ngoài. Theo đó, các công ty trong cùng hệ thống thường mua bán lòng vòng nhằm chuyển lợi nhuận từ Việt Nam sang quốc gia có thuế suất thấp hơn nhằm tránh phải nộp thuế thu nhập DN tại Việt Nam.
Chi phí vô lý lên đến hàng chục tỷ đồng mỗi năm
Nghi ngờ có dấu hiệu giao dịch liên kết, Cục Thuế TP HCM đã tiến hành thanh tra DN này. Kết quả thanh tra cho thấy có rất nhiều khoản chi phí bất hợp lý được trả cho các đối tác là những đơn vị có giao dịch liên kết với Adidas Việt Nam. Trong đó nổi bật nhất là “chi phí tiếp thị quốc tế”.
Theo Cục Thuế TP HCM, có thể hiểu đây là chi phí Adidas AG thuê người nổi tiếng chụp hình quảng cáo cho sản phẩm, các tấm hình quảng cáo này khi được treo tại cửa hàng của Adidas Việt Nam thì phải trả tiền cho công ty mẹ bằng 4% doanh thu ròng của sản phẩm.
Bên cạnh đó, giá thành sản phẩm của Adidas còn bị đội lên do khoản chi phí quản lý. Cụ thể, ở những DN khác, chỉ có một chi phí quản lý vùng, nhưng tại Adidas Việt Nam có nhiều tầng nấc quản lý. Ngoài quản lý tại Việt Nam còn có thêm quản lý vùng tại Singapore và đồng thời Adidas Việt Nam còn chịu sự quản lý từ Adidas ở Đức. Adidas Việt Nam có hẳn các hợp đồng dịch vụ ghi nhận sự quản lý này cùng các chi phí trả cho phía đối tác.
Nghịch lý hơn, dù có đầy đủ tư cách để nhập khẩu trực tiếp hàng hóa từ nước ngoài nhưng Adidas Việt Nam lại phải thuê đối tác khác là Adidas International Trading B.V thay mặt Adidas Việt Nam thực hiện các dịch vụ như tìm nhà sản xuất cho hàng hóa liên quan, tìm nguồn cung ứng mẫu, đặt đơn hàng, kiểm tra vật liệu, thành phần hàng hóa, giám sát sự tuân thủ các tiêu chuẩn pháp lý... Adidas Việt Nam trả cho đối tác này 8,25% giá trị mỗi giao dịch. Khoản chi phí này được Adidas Việt Nam ghi nhận là khoản chi phí hoa hồng mua hàng và hạch toán vào giá vốn.
Ngoài ra, dù không phải là nhà sản xuất nhưng Adidas Việt Nam lại thanh toán cho Adidas AG khoản tiền bản quyền bằng 6% doanh thu ròng của sản phẩm. Bên cạnh đó, dù trên giấy phép được UBND TP HCM cấp, ngành nghề chính của Adidas Việt Nam là thực hiện quyền nhập khẩu, phân phối bán buôn giày thể thao, quần áo thể thao... nhưng DN này còn phát sinh khoản chi phí hỗ trợ vật dụng cho nhà bán lẻ như cung cấp tủ kệ, vật dụng, đồ nội thất, ngoại thất để cho nhà bán lẻ sử dụng mà không yêu cầu thanh toán lại… Toàn bộ chi phí này được Adidas Việt Nam hạch toán vào chi phí bán hàng.
Không những thế, theo hợp đồng dịch vụ Đông Nam Á giữa Adidas Singapore và Adidas Việt Nam, Adidas Singapore và các công ty con địa phương, trong đó có Adidas Việt Nam cung cấp một dịch vụ và thỏa thuận việc thu các khoản phí liên quan. Mỗi khoản phí nêu trên hằng năm ngốn của Adidas Việt Nam số tiền lên đến hàng chục tỷ đồng.
Chính vì phát sinh quá nhiều chi phí trung gian đầu vào đã khiến cho giá thành nhập khẩu các sản phẩm Adidas tại thị trường Việt Nam bị đội lên một cách vô lý, làm cho Adidas Việt Nam luôn rơi vào tình trạng thua lỗ và không phải nộp thuế thu nhập. Chi phí này do người tiêu dùng Việt Nam “gánh” nhưng ngân sách thất thu vì lợi nhuận được chuyển lòng vòng qua các đối tác rồi chảy về túi công ty mẹ.
Không để cho DN lợi dụng các kẽ hở
Trong văn bản gửi Tổng cục Thuế, Cục Thuế TP HCM cũng nêu rõ quan điểm là xem những khoản chi phí trên là khoản chi phí không hợp lý và không trừ vào chi phí khi tính thuế thu nhập DN. Trong văn bản trả lời Cục Thuế TP HCM, Tổng cục Thuế cũng cho rằng các giao dịch giữa Adidas Việt Nam và một số công ty khác trong hệ thống toàn cầu có thể là các giao dịch liên kết.
Vì vậy, Tổng cục Thuế đề nghị Cục Thuế TP HCM kiểm tra cụ thể mối quan hệ giữa Adidas Việt Nam với các công ty này cũng như các nhà bán lẻ; kiểm tra các hợp đồng thương mại mà Adidas Việt Nam đã ký với các bên nêu trên và những tài liệu khác có liên quan để xác định sự phù hợp của các khoản chi phí của Adidas Việt Nam theo quy định. Tổng cục Thuế cũng yêu cầu Cục Thuế TP HCM rà soát quan hệ giữa Adidas Việt Nam và một số công ty trong cùng hệ thống để xác định lại các khoản chi phí mà DN khai báo khi tính thuế.
Đại diện Phòng Thanh tra 1 (Cục Thuế TP HCM) - đơn vị trực tiếp thực hiện thanh tra tại Adidas Việt Nam cho biết, phía Adidas Việt Nam đã thừa nhận rằng có giao dịch liên kết và đã khai báo. Sau khi Tổng cục Thuế có văn bản trả lời, Phòng Thanh tra 1 mời DN lên làm việc nhưng khó ở chỗ không có giá độc lập để ấn định cho DN này do không có dữ liệu tương đồng, đồng thời cũng không thể lấy giá từ một đơn vị thứ ba để ấn định cho Adidas Việt Nam vì đây là DN đặc thù.
Khác với những DN có giao dịch liên kết khác, trừ năm đầu tiên hoạt động chưa có doanh thu, từ năm 2010 đến nay Adidas Việt Nam toàn có lãi chứ không bị lỗ. “Nếu không có giao dịch liên kết thì số lãi của Adidas Việt Nam sẽ rất “khủng” vì giá bán sản phẩm Adidas tại thị trường Việt Nam gấp ba lần giá vốn” - đại diện Phòng Thanh tra 1 cho hay. Vị đại diện này cũng cho biết đã kiến nghị Tổng cục Thuế quy định rõ ràng hơn nhằm tránh trường hợp DN lợi dụng các kẽ hở để lách luật như hiện nay.
