Bài 5 - Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam: “Triển khai vùng phát thải thấp cần sự đồng thuận của người dân”

Việc triển khai mô hình “xây dựng vùng phát thải thấp gắn với phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa” tại Cửa Nam đặt ra nhiều thách thức. Theo ông Nguyễn Tùng Lâm, Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam, sự chồng chéo giữa các luật và yêu cầu dung hòa giữa bảo tồn di sản với phát triển kinh tế – xã hội đòi hỏi phải có một cơ chế liên thông đặc thù để tháo gỡ. 

PV: Theo ông, những vướng mắc pháp lý thường gặp khi triển khai đề án “xây dựng vùng phát thải thấp và phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa” trong khu vực nội đô lịch sử như Cửa Nam là gì?

Ông Nguyễn Tùng Lâm: Phường Cửa Nam là nơi hội tụ giá trị văn hóa - lịch sử, cách mạng đặc sắc và phong phú bậc nhất Hà Nội, với số lượng di tích dày đặc. Hiện có 23 di tích, trong đó có 10 di tích lịch sử văn hóa - kiến trúc - nghệ thuật (các đình, đền, chùa); 13 di tích cách mạng - kháng chiến (05 đã xếp hạng, 08 đã gắn biển).

Đặc biệt, trên địa bàn có nhiều di tích quốc gia và di tích cách mạng quan trọng như Nhà tù Hỏa Lò, ngôi nhà số 5D Hàm Long - nơi thành lập Chi bộ Cộng sản đầu tiên, cùng hàng loạt công trình kiến trúc Pháp trên các tuyến phố Lý Thường Kiệt, Trần Hưng Đạo, Quang Trung. Đồng thời, tập trung trụ sở của nhiều bộ, ngành Trung ương, đại sứ quán, các trường đại học, bệnh viện lớn, cùng khối lượng dân cư và hộ kinh doanh rất đông. Vì vậy, mọi dự án chỉnh trang, xây dựng hay phát triển kinh tế- xã hội tại Cửa Nam đều gặp phải những quy định đặc thù.

Thứ nhất, sự chồng chéo giữa các quy định pháp luật tạo ra nhiều vướng mắc, một dự án như chỉnh trang vỉa hè hay xây dựng công trình công cộng cũng phải đồng thời tuân thủ hàng loạt luật khác nhau: Luật Thủ đô, Luật Quy hoạch đô thị, Luật Xây dựng, Luật Đất đai và Luật Di sản văn hóa. Bên cạnh đó, quy hoạch phân khu nội đô lịch sử của Thành phố (TP) lại đặt ra những quy định rất chặt chẽ về mật độ và chiều cao công trình, nhiều khi chưa phù hợp với nhu cầu thực tế của người dân và doanh nghiệp (DN).

Thứ hai, Phường Cửa Nam tập trung nhiều di tích và công trình kiến trúc Pháp cần được bảo tồn. Vì vậy, bất kỳ dự án cải tạo, tu bổ, thậm chí chỉ là lắp đặt biển quảng cáo hay hệ thống chiếu sáng đều phải xin ý kiến từ nhiều cơ quan như Sở Văn hóa và Thể thao, Sở Quy hoạch - Kiến trúc, Sở Xây dựng. Việc chỉnh trang mặt đứng một dãy phố theo hướng “văn minh - xanh - sạch - đẹp” không chỉ phải đáp ứng các tiêu chuẩn kiến trúc đô thị, mà còn phải giữ gìn giá trị lịch sử, đồng thời hài hòa với quyền lợi kinh doanh của người dân.

Thứ ba, nhiều khu đất trong phường xen kẽ giữa cơ quan Trung ương, DN nhà nước, hộ dân và đơn vị tôn giáo, gây khó khăn trong việc xác lập quyền sử dụng đất, giải quyết tranh chấp, đền bù khi triển khai các dự án chỉnh trang, mở rộng không gian công cộng hay đầu tư bãi đỗ xe ngầm.

Thứ tư, phường Cửa Nam có nhiều cơ quan Trung ương, đại sứ quán, khách sạn lớn; do đó, mọi dự án liên quan đến hạ tầng, giao thông hay thương mại đều phải được xem xét kỹ lưỡng, tham khảo ý kiến công an và quân đội để bảo đảm an ninh trật tự.

Chính vì vậy, mỗi dự án tại đây không chỉ đơn thuần là hoạt động đầu tư kinh tế mà còn là thử thách trong việc áp dụng hài hòa và tháo gỡ ràng buộc pháp lý. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính quyền phường và các sở, ngành TP, đồng thời cần một cơ chế “một cửa liên thông đặc thù” cho khu vực nội đô lịch sử, nhằm tạo điều kiện cho các dự án phát triển.

PV: Việc triển khai xây dựng vùng phát thải thấp và phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa tại Phường Cửa Nam có thể gặp khó khăn gì, thưa ông?

Ông Nguyễn Tùng Lâm: Vùng phát thải thấp và phát triển trung tâm công nghiệp văn hóa là những khái niệm mới, quan trọng ở tầm quốc gia và đã được Chính phủ chỉ đạo bằng nhiều văn bản. Hà Nội cũng đã triển khai qua Luật Thủ đô và các nghị quyết của HĐND TP. Cửa Nam là địa bàn có tiềm năng để thực hiện, song vì chưa có tiền lệ nên chắc chắn sẽ phát sinh nhiều khó khăn.

Theo tôi, thách thức lớn nhất là thay đổi thói quen sử dụng phương tiện của người dân, trong khi hạ tầng giao thông công cộng còn hạn chế, hệ thống trạm sạc xe điện chưa đáp ứng nhu cầu. Mạng lưới giao thông tại phường vốn đã ổn định, việc bổ sung, điều chỉnh để bố trí trạm sạc, xe buýt điện đòi hỏi nhiều thời gian, chi phí và phải bảo đảm an ninh trật tự, phòng cháy chữa cháy.

Việc triển khai theo các hướng dẫn của TP cần thiết phải có sự đồng thuận của người dân; việc quản lý, vận hành theo mô hình tự quản nên đòi hỏi phải triển khai lấy ý kiến cộng đồng dân cư tại khu vực thực hiện đề án.

PV: Đối với tiêu chí “vùng phát thải thấp”, Phường đã và đang triển khai những giải pháp cụ thể nào về giao thông, hạ tầng và môi trường?

Ông Nguyễn Tùng Lâm: Hiện nay, đề án này đang được thực hiện trên cơ sở Chỉ thị số 20 của Thủ tướng Chính phủ, đã được mở rộng phạm vi nghiên cứu ra toàn bộ các phường trong khu vực Vành đai 1. Thành phố giao cho Sở Nông nghiệp và Môi trường triển khai để xây dựng giải pháp tổng thể hơn cho Hà Nội.

Trong khi đó, bám sát các tiêu chí chung quy định tại Điều 4 Nghị quyết số 47/2024/NQ-HĐND của HĐND Thành phố về giảm phát thải độc hại và bụi mịn trong không khí, UBND phường đã chủ động báo cáo UBND Thành phố, Sở Nông nghiệp và Môi trường, đồng thời phối hợp với Viện Khoa học và Kỹ thuật Môi trường (Trường Đại học Xây dựng) để đề xuất một số giải pháp.

Trước mắt, UBND phường đã có báo cáo Sở Xây dựng để rà soát các điểm có thể đầu tư lắp đặt các điểm sạc xe điện, tăng cường các điểm tập trung xe đạp thông minh; Đưa yêu cầu thiết kế cây xanh trên mái các công trình dự án đầu tư công như trụ sở, trường học; Tăng cường tỷ lệ phủ cây xanh trong các dự án cải tạo, chỉnh trang tuyến phố.

Ngoài ra, khuyến khích người dân, DN trên địa bàn đầu tư trồng cây xanh trên các mái nhà ở riêng lẻ và duy trì tốt phong trào "sáng - xanh - sạch - đẹp" của TP phát động. Cụ thể ra quân tổng vệ sinh môi trường tại tất cả các địa bàn dân cư vào sáng thứ 7 hàng tuần, xử lý nghiêm các trường hợp đổ rác không đúng nơi quy định, không phân loại rác tại nguồn.

PV: Việc hạn chế phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch có ảnh hưởng đến đời sống thường nhật của người dân không? Phường có lộ trình và cơ chế hỗ trợ nào cho cư dân địa phương?

Ông Nguyễn Tùng Lâm: Việc hạn chế phương tiện cá nhân sử dụng nhiên liệu hóa thạch ít nhiều có ảnh hưởng đến đời sống thường nhật của người dân. Một phần do thói quen sử dụng, một phần do xe cũng là một tài sản, không phải người dân nào cũng có điều kiện để thay đổi phương tiện, nhất là với những người sử dụng xe máy xăng là phương tiện lao động trực tiếp. Do thiếu tích lũy, các chính sách hỗ trợ chỉ mới đáp ứng được một phần nhu cầu của những người dân có khả năng tài chính nhất định.

Hiện UBND Phường đang thực hiện ở bước khảo sát lấy số liệu điều tra về phương tiện giao thông, dân cư, thói quen sử dụng và tuyên truyền về chủ trương của Chính phủ và TP. Tuy nhiên, chưa thực hiện việc khảo sát đánh giá, lấy ý kiến cụ thể của người dân về việc này. Trong tương lai, Chính phủ và TP sẽ ban hành hướng dẫn cụ thể về hỗ trợ. Trước mắt sẽ tập trung tuyên truyền, đồng thời sẵn sàng triển khai các biện pháp hỗ trợ khi có chỉ đạo từ cấp có thẩm quyền.

PV: Có chính sách hay sáng kiến gì để bảo đảm cư dân hiện hữu, đặc biệt là hộ kinh doanh nhỏ và lao động phổ thông, không bị gạt ra ngoài mô hình phát triển?

Ông Nguyễn Tùng Lâm: TP cần có số liệu cụ thể về số lượng hộ kinh doanh nhỏ, lao động phổ thông, đặc biệt là nhóm đang sử dụng xe máy xăng không đạt chuẩn khí thải để làm phương tiện mưu sinh. Từ đó, có cơ sở tính toán thời gian chuyển đổi phù hợp, tránh việc áp dụng quá đột ngột.

Bên cạnh đó cần nâng mức hỗ trợ tài chính và đa dạng hóa các hình thức hỗ trợ. Ví dụ, DN kinh doanh dịch vụ vận tải cá nhân có thể cùng chung tay, tăng tỷ lệ chi trả cho những người chủ động chuyển đổi phương tiện trước các mốc thời gian quy định. Nhà nước nên áp dụng chính sách ưu đãi về thuế, phí, bảo hiểm cho DN trong giai đoạn này, đồng thời miễn phí sạc điện trong một thời gian nhất định cho những người sớm thực hiện việc chuyển đổi.

Phường Cửa Nam là nơi hội tụ giá trị văn hóa - lịch sử, cách mạng đặc sắc và phong phú bậc nhất Hà Nội.

PV: Trân trọng cảm ơn ông!