Hãng tin Channel News Asia đã phỏng vấn nhiều nhà ngoại giao cao cấp ở khu vực Đông Nam Á để thực hiện phóng sự đặc biệt kỷ niệm 50 ngày thành lập ASEAN (8/8/1967-8/8/2017). Trong các cuộc phỏng vấn đó, các nhà ngoại giao cho rằng Đông Nam Á thường được miêu tả là khu vực đa văn hóa nhất trên thế giới với nhiều dân tộc và nhóm tôn giáo khác nhau trong tổng dân số 630 triệu người.
Song, ông Kishore Mahbubani cho rằng dường như 10 chính phủ của các nước ASEAN tự hào về thành tựu mà khối đã đạt được trong suốt 50 năm vừa qua hơn là những người dân trong khu vực. Vì vậy, Ủy ban Giải Nobel hòa bình nên công nhận rằng ASEAN xứng đáng được trao Giải Nobel Hòa bình. “Giải thưởng đó sẽ đánh thức cảm giác tự hào của mọi người dân trên các đường phố ở ASEAN”, ông nói và cho rằng ASEAN cần phải làm sao để người dân của các nước trong khối đều cảm thấy tự hào về khối cũng như các chính phủ trong khu vực.
Năm 2012, Liên minh châu Âu (EU) cũng đã được trao Giải thưởng Nobel Hòa bình vì những đóng góp của khối trong việc thúc đẩy tiến trình hòa bình, hòa giải, dân chủ và nhân quyền ở châu Âu trong suốt hơn 60 năm. Còn ASEAN cũng đã có những thành tựu đáng kể trong lĩnh vực chính trị và an ninh kể từ khi thành lập vào năm 1967 cho đến nay.
Bên cạnh đó, các nhà ngoại giao cũng cho rằng ASEAN phải tiếp tục đẩy mạnh những nỗ lực để đối phó với những thách thức mới đang nổi lên ở khu vực. Ông Marty Natalegawa – từng là Bộ trưởng Ngoại giao Indonesia dưới thời Tổng thống Bambang Yudhoyono – cho rằng ASEAN cần phải thể hiện sự gắn kết trong các vấn đề như Rohingya, mối đe dọa từ chủ nghĩa khủng bố, về tình hình ở Marawi. “ASEAN phải có kịch bản cho tất cả những vấn đề đó”, ông nói.
Các chuyên gia cũng nhận định sự đoàn kết của ASEAN đang bị thử thách mạnh mẽ trong bối cảnh Trung Quốc – đối tác thương mại lớn nhất của khối – đang khẳng định tầm ảnh hưởng lên các nước thành viên của khối, đặc biệt là trong tranh chấp ở Biển Đông. “Chúng ta là một gia đình. Tất nhiên vẫn có những tranh cãi giữa anh, chị em với nhau nhưng chúng ta không bao giờ rời khỏi gia đình”, ông Ong Keng Yong, người giữ vai trò Tổng thư ký ASEAN từ năm 2003 đến 2007 nhấn mạnh.
Còn cựu Ngoại trưởng Thái Lan Surin Pitsuwan – cũng là Tổng thư ký ASEAN từ năm 2008 đến 2012, thì cho rằng chính sách không can thiệp vào công việc nội bộ của ASEAN đã phát huy tác dụng trong 50 năm qua, giúp ASEAN xây dựng được sự đồng thuận ngay cả trong những vấn đề gây tranh cãi nhất. Song, ông cho rằng ASEAN cần tiếp tục phát triển chính sách để đảm bảo sự gắn kết. Ông Surin cũng thúc giục 10 thành viên ASEAN đem lại lợi ích thiết thực cho người dân ở khu vực Đông Nam Á. “Nếu nói chuyện với các chuyên gia kinh tế, họ sẽ nói rằng khoảng 80 đến 90% các thỏa thuận mà chúng ta cần có để thành lập cộng đồng kinh tế đã hoàn tất. Vấn đề nằm ở việc thực thi các thỏa thuận đó”, ông Surin dẫn chứng.
